80000 кіламетраў пад вадой

Верн Жуль

— Чаму-б мне яго не ведаць, спадар Аранакс?

Сказаўшы гэта, капітан падышоў да шафы, зробленай у сцяне салона. Побач з ёй стаяла акутая жалезам скрыня з меднай пласцінкай на пакрышцы, на якой быў выгравіраваны дэвіз «Наўтылуса» — «Рухомы ў рухомым» — і пачатковая літара «Н».

Не звяртаючы больш на мяне ўвагі, капітан Нэма адчыніў дзверцу шафы, у якой аказалася шмат металёвых пласцінак.

То былі зліткі золата.

Адкуль на «Наўтылусе» ўзялося гэтулькі золата? Дзе здабываў яго капітан Нэма і што ён збіраўся зараз з ім рабіць?

Я не вымавіў ані слова. Я глядзеў. Капітан Нэма вымаў залатыя зліткі

з шафы і па аднаму складваў іх у скрыню, пакуль не запоўніў яе даверху. Я падлічыў, што ўсяго ён палажыў туды не менш тысячы кілаграмаў золата, на суму амаль у пяць мільёнаў франкаў. Капітан зачыніў скрыню і надпісаў на ёй адрас, як відаць, на новагрэцкай мове.

Скончыўшы, ён паціснуў кнопку званка, які вядзе ў памяшканне каманды. Зараз-жа прышлі чатыры матросы і не без цяжкасці выцягнулі скрыню з салона.

Я чуў, як яны цягнулі яе пры дапамозе блока па лесвіцы на палубу.

У гэтую хвіліну капітан Нэма абярнуўся да мяне.

— Значыцца, вы гаворыце, спадар прафесар? — сказаў ён.

— Я нічога не гаварыў, — адказаў я.

— У такім разе дазвольце пажадаць вам спакойнай ночы.

Я вярнуўся да сябе ў каюту надзвычай заінтрыгаваны. Дарэмна я прабаваў заснуць. Мяне мучыла тое, што я ніяк не мог знайсці лагічнай сувязі паміж з’яўленнем плаўца і запаўненнем скрыні золатам. Хутка пачалося гойданне, і я здагадаўся, што «Наўтылус» падняўся на паверхню.

Затым я пачуў тупат ног па палубе. Я зразумеў, што гэта вымаюць з гнязда шлюпку і спускаюць яе на ваду. Яна стукнулася аб борт «Наўтылуса», і тады шум сціх.

Праз дзве гадзіны шум пачаўся зноў. Шлюпку выцягвалі назад з вады і зноў умацоўвалі ў гняздзе. Потым «Наўтылус» апусціўся ў ваду.

Значыцца, мільёны былі дастаўлены па адрасу. Але ў які пункт сухазем’я? Хто быў карэспандэнтам капітана Нэма?

На другі дзень я расказаў Канселю і Нэду Лэнду аб здарэннях мінулай ночы, распаліўшых маю цікавасць да апошняй ступені.

Мае таварышы былі здзіўлены ўсімі гэтымі падзеямі не менш, як я сам.

— Але дзе ён бярэ гэтыя мільёны? — запытаўся Нэд Лэнд.

Я не мог даць адказу на гэтае пытанне.

Пасля снедання я перайшоў у салон і сеў там за работу. Да пяці гадзін вечара я пісаў свой дзённік. Але тут мне чамусьці зрабілася вельмі горача. Я прымушаны быў зняць з сябе куртку.

Гэта было незразумела — мы знаходзіліся далёка ад тропікаў, ды і ўсёроўна ў вадзе «Наўтылус» не павінен быў адчуваць уплыў тэмпературы паветра. Я паглядзеў на стрэлку манометра: мы ішлі на глыбіні шэсцьдзесят футаў, куды ні пры якіх умовах не магла пранікаць земная цеплыня.

Я спрабаваў працягваць працу, але гарачыня ўсё павялічвалася і рабілася нясцерпнай.

«Можа на караблі пажар?» падумаў я.

Я хацеў ужо выйсці з салона, як раптам у яго ўвайшоў капітан Нэма.

Ён накіраваўся прама да тэрмометра, паглядзеў на слупок жывога срэбра і, павярнуўшыся да мяне, сказаў.

— Сорак два градусы!

— Я гэта адчуваю, капітан, — адказаў я. — Калі тэмпература падымецца яшчэ, мы не здолеем вытрымаць яе.

— О, спадар прафесар, гэтая тэмпература падымецца толькі у тым выпадку, калі мы таго пажадаем.

— Вы, значыцца, можаце павялічваць альбо змяншаць яе па свайму

жаданню?

— Не, але я магу адыйсці ад крыніцы, павялічваючай яе.

— Значыцца, гэтая крыніца па-за «Наўтылусам»?

— Вядома. Мы плывем у пласце кіпучай вады.

— Ці магчыма гэта? — ускрыкнуў я.

— Мяркуйце самі.

Акяніцы расчыніліся, і я ўбачыў зусім белую ваду вакол «Наўтылуса». Сярністая пара рассцілалася ў вадзе, кіпучай, як у катле.

Я дакрануўся рукою да шкла, але яно было такое гарачае, што я вымушаны быў зараз-жа адхапіць руку.

— Дзе мы знаходзімся? — запытаў я.

— Каля вострава Сантарына, спадар прафесар, — адказаў капітан — Калі хочаце дакладней — у пратоцы, аддзяляючай Неа-Камені ад Палеа-Камені. Я хацеў паказаць вам гэтае рэдкае з’явішча — выбух падводнага вулкана.

— А я думаў, што нараджэнне новых астравоў больш не адбываецца…

— У вулканічных мясцовасцях ніводзін працэс нельга лічыць скончаным, — адказаў капітан Нэма. — Зямны-ж шар па-ранейшаму поўны агнём у сярэдзіне. Калі верыць гісторыкам Касіадору і Плінію, у дзевятнаццатым годзе нашай эры на тым самым месцы, дзе нядаўна стварыліся гэтыя маленькія астравы, узнік новы востраў Тэйя. Потым ён знік пад хвалямі, каб зноў з’явіцца на свет у шэсцьдзесят дзевятым годзе і зноў канчаткова знікнуць. З гэтага часу і да нашых дзён вулканічная дзейнасць сціхла. Але трэцяга лютага 1866 года каля Неа-Камені сярод воблакаў серністай пары нечакана падняўся з вады новы астравок. Яго назвалі востравам Георга. Шостага лютага ён злучыўся з Неа-Камені. Праз сем дзён пасля гэтага, трынаццатага лютага, з вады падняўся яшчэ адзін астравок — Афроэса, аддзелены ад Неа-Камені вузкай пратокай у дзесяць метраў. Я выпадкова прысутнічаў у гэтых месцах, калі адбылося гэтае рэдкае з’явішча, і назіраў усе фазы яго. Астравок Афроэса, амаль круглы па форме, меў трыста футаў у дыяметры пры трыццаці футах вышыні. Ён складаўся з чорнай шклопадобнай лавы, у якой трапляліся кавалкі палявога шпата. Нарэшце, дзясятага сакавіка, з мора вынырнуў каля Неа-Камені трэці астравок, яшчэ меншы, — Рэка, і ўсе тры астравы зліліся.

— А што гэта за пратока, у якой мы зараз знаходзімся? — запытаў я.

— Вось яна, — адказаў капітан Нэма, паказваючы яе на карце Грэцкага архіпелага. — Бачыце, я адзначыў ужо на карце новыя астраўкі.

— Дно гэтай пратокі, мусіць, таксама падымецца калі-небудзь з вады?

— Зусім магчыма, спадар прафесар, бо з 1866 года насупраць порта святога Міколы на Палека-Камені ўзнікла восем новых астраўкоў. Адсюль відаць, што ў недалёкім будучым Неа- і Палеа-Камені злучацца. У Ціхім акіяне будаванне новых астравоў — справа інфузорый. У гэтых-жа водах новыя астравы абавязаны сваім з’яўленнем вулканічнай дзейнасці. Бачыце, спадар прафесар, як кіпіць, не заміраючы ні на хвіліну, жыццё пад вадой!

Я зноў падышоў да акна. «Наўтылус» больш не рухаўся. Гарачыня зрабілася нязноснай. Вада з белай зрабілася чырвонай, ад прымесі нейкай солі жалеза. Не гледзячы на тое, што шкло было герметычна ўлітавана ў аправу, у салон пранікнуў задушлівы пах серы. У вадзе я заўважыў чырвонае святло, такое яскравае, што пры ім марнелі праменні нашага пражэктара.

Я абліваўся потам і задыхаўся. Я адчуваў, што яшчэ некалькі хвілін — і я проста зваруся!

— Немагчыма далей заставацца ў гэтай кіпучай вадзе, — сказаў я капітану.