Чарадзейныя яблыкі
Шрифт:
— Твая музыка так чароўна дзейнічае на мяне, — з пачуццём прызналася панна Марыя. — Калі я слухаю яе, то нібыта лятаю на крылах у паднябессі.
— Гэта таму, што яна — пра вас, — адказаў Ян. — О, калі б Гасподзь даў магчымасць, я стварыў бы пра вас яшчэ больш цудоўную музыку.
— На жаль, такой магчымасці не будзе, Ян. Ты ведаеш, заўтра я паеду і ўжо ніколі не ўбачуся з табою. Ніколі!
— Не гаварыце так, панна Марыя. Мы не можам знаць замыслы Госпада. Гасподзь дапамагае праведнікам. Калі мы будзем жыць сумленна і калі наша клятва будзе моцная, як падмурак, на які ставяць дом…
— Клятва? — перапыніла панна. — Пра якую клятву ты кажаш?
— Клятва аб вечнай дружбе! — упэўнена адказаў Ян. — Ці вы лічыце, што пра нашу дружбу можна забыцца?
— О не, я так не лічу. — Панначка збянтэжылася. — Толькі я не бачу выйсця. Нішто не дапаможа нам, нават сам Гасподзь.
— Не гаварыце так, прашу вас…
— Ён, сардэчны, можа б, і рады быў дапамагчы, ды толькі гэта вельмі цяжкі для яго клопат… Малю яго аб тым, каб хоць зрэдку, употай, мы маглі бачыцца. Хачу слухаць тваю музыку, твой голас. Кажы, кажы, Ян. Бо гэта наша апошняя ноч!
Ян абняў панну Марыю. Можа, менавіта гэта хвіліна і стала вырашальнай у іхнім жыцці. Яны зразумелі, што ў іх сэрцах прачнулася сапраўднае каханне… Каханне — гэта рэдкая і дзівосная кветка — можа драмаць у сэрцы паўжыцця. І ўсё ж ёй наканавана хоць калі ды расквітнець. Такая ўжо чалавечая прырода. Можна пакахаць у семнаццаць, можна — у сорак сем. Узрост для сапраўднага кахання нічога не значыць. Важна тое, што з прыходам гэтага сапраўднага кахання для чалавека адкрываюцца ісціна і сэнс яго жыцця. Нараджэнне гэтага пачуцця прыкметна мяняе чалавека. Каханне, быццам рука Гасподняя, дакрануўшыся да чалавека, адухаўляе яго, робіць вышэйшым, мацнейшым і чысцейшым. А некаторых яна робіць нават усемагутнымі…
— Хачу прызнацца вам у сваім граху, панна Марыя, — ціха вымавіў Ян. — Да сягонняшняга дня, да гэтай самай хвіліны я маліў Госпада, каб ён разлучыў нас.
— Ах, навошта, Ян? — усклікнула панначка і міжволі адхіснулася ад хлопца. — Навошта ты гэта рабіў?
— Выслухайце мяне, панна Марыя, — упэўнена сказаў Ян. Крыху счакаўшы, ён працягваў: — Прасіў таму, што лічыў сябе не вартым, каб марыць пра такую вялікую панну, як вы. «Не мне, лапцюжніку, марыць пра каралеву!» — казаў я сабе. — Аднак мне здалося, што Гасподзь не жадае мне дапамагчы. Праходзіў час — нічога не мянялася. Больш таго — страсць мая разгаралася. І толькі пакладу галаву на падушку — пачынаю бачыць вас! Раней мяне супакойвалі малітвы. Цяпер жа і гэта не ратуе. І таму ведаю: калі ўжо я прасіў у Яго аднаго, а Ён пераконваў мяне ў адваротным, значыць усё гэта нездарма! Сягоння магу сказаць з упэўненасцю: я люблю вас, панна Марыя, і буду любіць заўсёды, што б там ні здарылася… І што я магу зрабіць з сабой, калі яно так ёсць?! Здаецца, маё жыццё пачалося з той хвіліны, калі зразумеў, што палюбіў вас. Я да таго часу толькі прыглядаўся да жыцця. Цяпер адчуваю ўпэўненасць і сілу, якія не выбіць з мяне ні бізуном, ні кабалой. З гэтага вечара, з гэтай самай хвіліны буду ісці да вас, панна Марыя, ісці, каб там, на нябёсах, быць заўсёды з вамі. Прабачце мяне.
Ці то ад начной прахалоды, ці то ад хвалявання панна Марыя адчувала, як яе кідае ў дрыжыкі. Баючыся паварушыцца, яна сядзела і прагна прыслухоўвалася да Янавых слоў. У цемры здавалася, што з ёй вельмі шчыра размаўляе сам лёс. Яна разумела, што павінна спыніць Яна, ды не змагла. Ёй было прыемна яго прызнанне.
— Я не магу больш трываць, — нарэшце адазвалася яна. — Калі б я валодала хоць нейкай доляй улады над сабой! У мяне няма ні бацькі, ні маці. Няма з кім нават і параіцца.
— А вы слухайце сама сябе, — адказаў Ян. — Слухайце сваё сэрца. Яно і ёсць галоўны ваш падказчык. У мяне таксама няма бацькоў. І гэта навучыла мяне слухаць самога сябе… Часта я бачу адзін і той жа сон. Быццам плыву я кудысьці адзін на караблі. Не ведаю, ці ёсць наперадзе зямля, але адчуваю, што не памыляюся, і таму не зварочваю з курсу. А іншым разам я бачу жаданы бераг, дзе на ўзгорку стаіце вы ў белай сукенцы. Мне не ўдаецца наблізіцца да таго берага: я змяніў курс — аднак усё без пэўных вынікаў. Я, як тая камета: лячу да Зямлі, ды так да яе і не дакрануся…
З хвіліну яны сядзелі моўчкі, нібы прыслухоўваліся да цішыні. Панну Марыю вельмі ўразіла шчырае Янава прызнанне.
— Пра што гэты сон? — спытала яна. — Няўжо, кахаючы адно аднаго, мы будзем вечна паасобку?
— Ва ўсякім разе — у гэтым жыцці,— упэўнена адказаў хлопец.
Панна Марыя зноў задумалася. У тым, што гаварыў Ян, яна адчувала супярэчлівасць. Выхаваная халопамі і не зведаўшы пагарды да іх, яна прывыкла лічыць сваёй блізкай амаль што кожную жабрачку. І таму яна адчувала сваім сэрцам, што свет недасканалы. Да таго ж яна добра памятала прыклад сваёй маці, дачкі князя, якая выйшла за маламаёмаснага шляхціца. Панна Марыя не разумела, чаму яны з Янам павінны ўтойваць сваё каханне… Яна яшчэ мацней задрыжэла. Ян нарэшце заўважыў гэта, сказаў:
— Вам холадна… — і абняў яе.
Панна Марыя не звярнула на гэта ўвагі — засталася ва ўладзе сваіх разважанняў. Яна ніяк не магла звыкнуцца з думкаю, што з заўтрашняга дня не ўбачыць Яна. Хто, пыталася яна сама ў сябе, будзе граць ёй такую светлую музыку? Хто будзе гаварыць ёй такія высокія словы? Хто выслухае яе крыўды, сумненні, супакоіць і сагрэе яе?.. Будучыня без Яна ўяўлялася халоднай і сумнай. І таму хацелася прыдумаць нешта такое, каб узяць Яна з сабой.
— Як мне хораша з табой! — шчыра прызналася яна. Панна Марыя адчувала Янаву пяшчоту і сілу. Але
ў гэты вечар ёй хацелася чагосьці большага. Яна сама не разумела — чаго. Нечакана слёзы пакаціліся з яе вачэй. Панна Марыя ўсхліпнула.
— Панначка! — усклікнуў юнак. — Не трэба!.. — Голас яго асекся. Ён сам гатовы быў заплакаць.
— Я таксама люблю цябе, Янка, — адазвалася панна Марыя. — Страх апанаваў мяне… Як падумаю, што давядзецца жыць з чужымі, удалечыні ад дома… Колькі жахлівага расказвалі мне пра княгіню! Яе называюць не інакш як «вядзьмаркай». Кажуць, што яе пачвара-сын палохае малых дзяцей! Як я буду жыць з імі? Як буду там адна? Калі ты расказваў свой сон, я адчула сябе такой самотнай. Не ведаю, што і рабіць, Ян. Не ведаю. Можа, ты падкажаш?
— Не палохайцеся, панначка, знойдуцца добрыя людзі і ў замку.
— Самы добры — гэта ты, — адказала панна Марыя. — А ты будзеш далёка.
Смутак, які гучаў у яе голасе, перадаўся Яну.
— Я ўсяго толькі — халоп, — адазваўся ён, — смерд, чарвяк.
— Не, не, Янка, — упэўнена запярэчыла панна Марыя. — Я казала і буду казаць, што ты — лепшы за ўсіх.
— Тады не кажыце зусім, — адказаў Ян. — Не трэба. Панна Марыя нечакана, з натхненнем, прамовіла:
— О, каб Гасподзь спусціўся зараз да нас! Я гэтак прасіла б яго, гэтак прасіла б! І ён абавязкова б нам дапамог!
— Ён даўно нас пачуў,— упэўнена адказаў Ян. — Я гэта ведаю!
Панна Марыя здзіўлена паглядзела на яго. Ян падняўся і дапамог ёй узняцца.
— Пайшлі, — нечакана запрасіў ён. Нейкае рашэнне, што выспела ў ягонай галаве яўна не сягоння, кіравала ім. — Я ведаю, што рабіць, — рашуча сказаў ён. І падбадзёрыў панначку — Не бойся!
X
Ян задумаў неверагоднае. Ён вырашыў пайсці да псаломшчыка кляціхінскай царквы Пахомія Лагафета, свайго хроснага бацькі, і прасіць, каб той блаславіў яго і панну Марыю…