Калядны харал

Дыкенс Чарлз

— Я буду любіць яго да канца свайго жыцця! — пракрычаў Скрудж, паляпваючы па ім рукой. — Раней я на яго нават не глядзеў! Што за шчыры ў яго выраз твару! Выдатны, проста выдатны дзвярны малаток! А вось і індычка! Гэй-гоп! Добрага вам дня і вясёлых Калядаў!

Ну і птушка гэта была, скажу я вам. Наўрад ці яна магла пры жыцці падняцца на лапкі, а калі б і паднялася, лапкі тут жа зламаліся б, як сургучныя палачкі для пячатак.

— Не, так проста да Кэмдэн-таўн вы яе не дацягнеце, — усклікнуў Скрудж, — трэба наймаць кэб.

Смех, з якім ён прамовіў

гэтыя словы, і смех, з якім ён заплаціў за індычку, і смех, з якім ён потым разлічыўся за кэб, а таксама смех, з якім ён узнагародзіў хлопчыка, былі проста дробяззю ў параўнанні са смехам аж да слёз, з якім ён прысеў, запыхаўшыся, на крэсла.

Пагаліцца аказалася задачай не з лёгкіх: рука Скруджа ўсё яшчэ моцна дрыжала, а галенне ж патрабуе надзвычайнай пільнасці, нават калі вы не спрабуеце пры гэтым танчыць. Але калі б Скрудж адчыкаў сабе кончык носа, ён проста наляпіў бы зверху кавалачак пластыру і застаўся б цалкам задаволены.

Апрануўшыся ва ўсё найлепшае, ён урэшце выйшаў на вуліцу. Там ужо тоўпіліся людзі, якіх ён бачыў падчас вандроўкі з Духам Сёлетніх Калядаў. Заклаўшы рукі за спіну, Скрудж шпацыраваў туды-сюды і з прыемнай усмешкай разглядаў мінакоў. Ён выглядаў такім неадольна прыязным, што трое-чацвёра добразычлівых прахожых пажадалі яму вясёлых Калядаў і ўсяго самага добрага. Пазней Скрудж не раз казаў, што з усіх салодкіх гукаў, якія яму даводзілася чуць, гэтыя былі для яго вушэй найсаладзейшымі.

Не паспеўшы адысці далёка ад дому, ён заўважыў таго самага мажнога джэнтльмена, што ўчора зазірнуў у яго кантору са словамі: “Скрудж і Марлі, калі не памыляюся?” У Скруджа ажно сэрца зашчымела, калі ён уявіў, якім позіркам змерыць яго гэты стары джэнтльмен, аднак ведаў, якая дарога яго чакае, і не збочыў з яе.

— Шаноўны сэр, — сказаў Скрудж, паскараючы крок і хапаючы старога джэнтльмена за рукі, — мае шчырыя вітанні. Спадзяюся, учора вам спадарожнічаў поспех. Вы робіце вельмі добрую справу. Вясёлых вам Калядаў!

— Містэр Скрудж, гэта вы?

— Ён самы, — пацвердзіў Скрудж. — Гэта маё імя, але, баюся, вам яно не надта прыемнае. Дазвольце папрасіць у вас прабачэння. Ці не будзеце вы так ласкавы… — і тут Скрудж прашаптаў яму штосьці на вуха.

— Божа літасцівы! — усклікнуў джэнтльмен, нібыта яму дух заняло. — Дарагі мой містэр Скрудж, вы што, сур’ёзна?

— Так, я настойваю, — адказаў Скрудж. — І ні на фартынг меней. За мною, паверце, набраўся вялікі доўг. Вы зробіце мне такую паслугу?

— Дарагі мой сэр, — прамовіў Скруджаў суразмоўца, паціскаючы яму руку, — нават не ведаю, што сказаць пра такую невера…

— Не кажыце нічога, прашу вас, — запярэчыў Скрудж. — Заходзьце як-небудзь, калі ласка, у госці. Вы ж зойдзеце?

— Ахвотна! — усклікнуў стары джэнтльмен, і было бачна, што гэта чыстая праўда.

— Дзякуй вам, — сказаў Скрудж. — Я вельмі вам абавязаны. Тысячу разоў дзякуй! Блаславі вас Бог!

Ён схадзіў у царкву, потым пабадзяўся па вуліцах, паназіраў за людзьмі, што туляліся туды-сюды, пагладзіў дзяцей па галовах, пагутарыў

з жабракамі, пазазіраў у кухні і вокны дамоў і зразумеў, што ўсё гэта прыносіць яму радасць. Ён і падумаць не мог, што нейкі шпацыр — ды ўвогуле хоць нешта — можа зрабіць яго такім шчаслівым. Папаўдні ён скіраваўся да дому пляменніка.

Разоў дзесяць прайшоўся ён міма дзвярэй, перш чым набраўся смеласці падняцца на ганак і пагрукаць.

— Гаспадар дома, даражэнькая? — спытаў Скрудж у дзяўчыны, што адчыніла дзверы. Якая слаўная дзяўчына! Вельмі слаўная.

— Так, сэр.

— І дзе ён, мілая? — працягнуў Скрудж.

— У сталоўцы, разам з гаспадыняй. Дазвольце я вас правяду.

— Дзякуй. Ён мяне ведае, — сказаў Скрудж, ужо хапаючыся за ручку дзвярэй. — Я сам прайду, мілая.

Асцярожна павярнуўшы ручку, ён нясмела зазірнуў за дзверы. Гаспадары акурат аглядалі стол (цудоўны, між іншага, серваваны) — гэтыя маладыя сем’і заўсёды хвалююцца пра такія дробязі і любяць правяраць, каб усё было добра.

— Фрэд! — паклікаў Скрудж.

Божа ўсёмагутны, як жа спалохалася жонка пляменніка! Яна сядзела ў куце, паставіўшы ногі на ўслончык, і Скрудж проста забыў пра яе, а іначай нізашто б так не зрабіў.

— Хто б гэта мог быць? — усклікнуў Фрэд.

— Гэта я. Твой дзядзька Скрудж. Я прыйшоў на абед. Можна мне ўвайсці, Фрэд?

Ці можна ўвайсці?! Добра яшчэ, што ён не адарваў дзядзьку руку, радасна яе паціскаючы. Праз пяць хвілін Скрудж адчуваў сябе як дома. Больш сардэчнага прыёму і ўявіць немагчыма. Жонка пляменніка выглядала гэтак жа, як падчас вандроўкі з Духам. Топер, калі прыйшоў, — таксама. Так-так, ён прыйшоў! Прыйшла і поўненькая сястрычка. І яна, і ўсе астатнія госці выглядалі так, як тады. Дзівоснае свята, дзівосныя гульні, дзівосная згода, дзівоснае шчасце!

Але наступным ранкам Скрудж як мага раней прыйшоў у кантору. О, было яшчэ зусім рана! Толькі б паспець першым, толькі б злавіць Боба Крэтчэта, які, безумоўна, спозніцца! Вось пра што марыў ён наступным ранкам.

Так усё і атрымалася! Вось гадзіннік прабіў дзевяць, а Боба няма. Чвэрць на дзясятую — Боба ўсё яшчэ няма. І прыйшоў ён толькі ў васямнаццаць з паловай хвілін! Скрудж сядзеў, шырока расчыніўшы дзверы, каб не прапусціць моманту, калі клерк зойдзе ў свой заканурак.

Яшчэ не ўвайшоўшы ў кантору, Боб сцягнуў капялюш і разматаў шалік. Літаральна праз імгненне ён ужо сядзеў на сваім зэдліку і з такой хуткасцю вадзіў па аркушы пяром, нібыта спрабаваў дагнаць прапушчаны час.

— Ну, прывітанне, прывітанне! — прабуркатаў Скрудж сваім звычайным голасам, наколькі ён мог цяпер яго пераняць. — І як вы патлумачыце сваё з’яўленне на працы ў такі позні час?

— Я вельмі выбачаюся, сэр, — сказаў Боб. — Я і праўда спазніўся.

— Вось як? — перапытаў Скрудж. — Так-так, думаю, што спазніліся. Ідзіце сюды, сэр, зрабіце ласку.

— Але гэта толькі раз на год, сэр, — маліў Боб, выходзячы са свае каморкі. — Больш такое не паўторыцца. Я ўчора трошкі павесяліўся, сэр.