Лiтаратурныя творы з казачнымi матывамi (на белорусском языке)
Шрифт:
– Што-ж ты дыхаць перастаў?
Запытаўся Леў.
Перш хвалiўся, а цяпер
З страху анямеў!..
Тут Леў бразнуў аб зямлю
Шэрага Ваўка
I да логвiшча свайго
Кiнуўся ўцякаць.
Гэта бачыў Гаспадар.
Рад быў дужа ён,
Што ад ворагаў яго
Выратаваў Конь.
Ён буланага вярнуў
Зноў у стайню - ў дом
I ўвесь век яго кармiў
Сенам ды аўсом.
Максiм Танк
ДЗЕД I ШЧУПАК
Было
А пад iм малая хатка рыбака.
I было, як неба, возера шырокае,
Шумела там заўсёды асака.
А ў глыбокай тонi жыў шчупак сярэбраны
З вострымi зубамi, хiтры, як купец.
Паляваў няраз за iм дзед стары iзь сеткамi,
Толькi дарма муцячы возерную медзь.
Часам ён засядзе за ракiтай зь вечара
I накрыша зораў - залатых зярнят.
Думае i цешыцца: на прыманку выплывеш,
Зораў не паласаваць ня уцерпiш, брат!
Ды памалу дрэмле дзед стары над возерам,
А ў глыбокай тонi слухае шчупак,
Як над сонным берагам, ноччу заварожаны,
Цiха барадаты захрапе рыбак.
Выплыве тады ён, серабрыста кружачы,
Цiха так, каб хвалi соннай ня збудзiць,
I з-пад сетак сiнiх вуснамi сьцюдзёнымi
Пачынае зоры дзедавы лавiць.
Перш ён зловiць Сiтца, а пазьней Мядзьведзiцу.
Вып'е сьцежку зорную вясьняных сноў,
Выцягне з-пад сетак абаранку месяца
I зноў, цiха кружачы, ападзе на дно.
I як толькi сонца ў барадзе сiвеючай
Азалоцiць пёршы серабрысты сьнег,
I як толькi вецер разнiцай за пазухай
Шчакатаць мяккiмi пальцамi пачне,
Дзед прачнецца спужаны, паглядзiць на возера
Усе зоры выпiў, вылавiў шчупак...
З гора замахае доўгiмi рукамi,
Быццам, папярхнуўшыся мукой, вятрак.
Ды пачне гразiць ён шчупаку азёрнаму,
Iдучы дарогаю празь сенажаць.
А кругом гамоняць кнiгаўкi i чэпiкi,
Рассыпае вецер жвiрам песьню жаб.
I здаецца дзеду, што сьмяецца возера,
У сонцы расьцьвiтаючы, як чырвоны мак,
Хiлiцца, хахоча асака зялёная,
Што яго, старога, ашукаў шчупак.
Максiм Танк
МУХАМОР
Баб'iм летам да зары
У зялёным гушчары,
Дзе мох сьцелецца рабы,
Паспрачалiся грыбы.
На ўвесь лес, зялёны бор,
Расхвалiўся Мухамор,
Што пад шапкай - маку цьвет
Ён дзяцюк на цэлы сьвет.
Боты, гузiкi гараць,
Яму пары не дабраць
Пад ялiнай, пад сасной
Нi багацьцем, нi красой.
Мог-бы сьмела быць паслом
Або навет i царом
Не сядзець век у траве
Ды разумнай галаве!
– Ты хвалiцца лепей кiнь!
Яму радзiлi Рыжкi.
Плёткi чуючы твае,
Падасiнавiк злуе.
На чырвоны твой язык
Скасурыўся Чашчавiк.
Табе ўсыплюць пад бакi
Калi-небудзь Казьлякi...
– Мне начхаць на вас, на бор!
Горда кажа Мухамор,
Калi бiцца - паглядзiм,
Хто паставiць на сваiм!
А, залёгшы у траве,
Ўсё падслухаў Муравей;
Там, дзе мох i дзераза,
Сыраежцы расказаў.
Ды ў зялёным у бары
Гэта чулi Камары,
Яны вестку разьнясьлi
Ўсiм Апенькам на зямлi.
А Ваўнянкам упаўднi
Раззванiлi Аваднi...
Болей, як вясной у жаб,
Было гутарак у Баб.
Аж прачнуўся на той крык
Пад яленцам Баравiк,
Дзе пад мохам, як парсюк,
Спаў, сагнуўшыся у крук.
I пачаў ён развадзiць,
Мудра радзiць i судзiць,
Расшумеўшыся мiж траў,
Навет галаву падняў...
Дзе мох сьцелецца рабы,
Iшлi дзецi па грыбы,
Асьцярожная рука
Падняла Баравiка.
Пайшлi ў кошык Казьлякi,
Сыраежкi i Рыжкi...
I на ўвесь зялёны бор
Рагатаў наш Мухамор.
I паказываў, крычаў,
Дзе схавалiся мiж траў
Падасiнавiк стары,
Дзьве Ваўняначкi-сястры...
Як пакiнулi ўсе лес
У вячорнай у iмгле,
Шышкай галаву падпёр,
Затужыў i Мухамор,
Што ня весела яму
Ў цёмным лесе аднаму;
Ў цёмным лесе, у бары,
Няма зь кiм пагаварыць.
Нат сьмяюцца упаўднi
З Мухамора Аваднi,
А зара як дагарыць,
Усё звоняць Камары
Ад сасны i да сасны,
Што ёсьць грыб - благi, дурны
Мухамор, эх Мухамор!..
Эх, сасновы цёмны бор!
Максiм Танк
ЗАЙЧЫ ДОМ
Пад ракiтавым кустом
Заяц збудаваў свой дом.
Ну i майстра, ну i дом
Вецер ходзiць там кругом.
Вокны мохам залажыў,
Дзьверы шышкамi прыкрыў.
Ну i заячы палац
Лес наўкол зь яго вiдаць!
Зьверху дом накрыўся сам
Нейкiм папаратнiкам.
Ну i цёплая страха
Не засьнеш без кажуха.
А калi засьнеш зiмой,
Дык завеяю лiхой
Забярэцца ў дом мароз,
Прабярэ цябе наскрозь.
Каб ад сьцюжы не сканаць,
Мусiць заяц ноч скакаць.
Ну i заяц, ну i дом
Пад ракiтавым кустом!