Лiтаратурныя творы з казачнымi матывамi (на белорусском языке)
Шрифт:
Максiм Танк
СЯРОД ЛЯСОЎ
НАДНЁМАНСКIХ
Сярод лясоў наднёманскiх,
Густога сасьняка
Жыла малая Верачка
Дачушка лясьнiка.
Яна дружыла з дрэвамi,
З птушынаю сям'ёй,
Зьвярынай усялякаю
I зь ягадай лясной.
Ды вось аднойчы восеньню
Лес, чуе, не пяе,
I стала ёй нявесела,
Сум агарнуў яе.
Шкада ёй ападаючых
Лiстоў i матылькоў,
Шкада ёй адлятаючых
У
I вось, пацешыць Верачку
Жучкi прыбеглi спрытныя,
Камарыкi гульлiвыя,
Мурашкi працавiтыя.
Гудуць, зьвiняць i раяцца.
Зь сьвiтаньня да начы,
Ня знаюць, як гаротнiцы
Ў бядзе дапамагчы.
Прыбеглi зайцы шэрыя,
Вавёрачкi гульлiвыя,
Бабры, лiсiцы, вожыкi,
Казулi палахлiвыя.
Паселi кругам, раяцца
Зь сьвiтаньня да начы,
Ня ведаюць, як Верачцы
Ў бядзе дапамагчы.
Усёй сям'ёй зьявiлiся
Цецярукi стракатыя,
Глушцы, вароны з совамi
Ды зь дзятламi насатымi.
Сядзяць на дрэвах, раяцца
Зь сьвiтаньня да начы,
Ня ведаюць, як Верачцы
Ў бядзе дапамагчы.
Пачуў пра гэта павучок.
Пытае: - што за гул?
Мо' я, сябры-таварышы,
Як-небудзь памагу?
– Ну, дзе табе! Маўчаў-бы лепш
Ты ў засенi лiстка,
Гавораць i сьмяюцца ўсе
З малога павучка.
I ён па павуцiначцы,
Пакрыўджаны, палез
Дамоў, пад лiст арэхавы,
У хмызьнякi, у лес.
А як настала ночанька,
Серп месяца зазьзяў,
Ён павуцiну тонкую
Хутчэй снаваць пачаў.
Ад кусьцiка да кусьцiка,
Мiж лапак i галiн,
Ад ёлкi да сасоначкi,
Ад неба да зямлi.
А потым зоры ясныя
З краплiстаю расой
Павесiў ён званочкамi
На павуцiнцы той.
Калi-ж прачнулася зара
I ветрык прыляцеў,
Лес залатымi струнамi,
Ажыўшы, зазьвiнеў.
На звон устала Верачка.
Сьцяжынаю лясной
Iдзе яна i дзiвiцца,
Што лес сьпявае зь ёй.
Кране рукой рабiны куст
Звон чуецца рабiнавы,
Кране яна калiны куст
Звон чуецца калiнавы.
А сонца струны павучка
Кране празрыстьм променем,
Заслухаешся, як гудуць
Лясы-бары над Нёманам.
Максiм Танк
КАЗКА ПРА МУЗЫКУ
Частка першая
За борам цёмным,
Вялiкiм,
Дзе, зачапiўшыся
За сасновы грэбень,
Калышацца сiняе неба,
Жыў сiрата Музыка.
Ня меў ён нi двара,
Нi гароду;
Толькi сярмяжку старую
Прыкрыцца калi ў непагоду
I жалейку жывую.
А iграў ён заўсёды
Весела.
Навет дрэва, пачуўшы яго,
Хоць-бы нiзка да долу
Галiны плакучыя
Зьвесiла,
Зашумiць, засьмяецца,
Атрасаючы пыл,
Закалышацца вецер,
I заскачуць,
Як зайцы,
На полi снапы.
А што ўжо казаць пра людзей!
Калi кажная песьня яго
Сiлы шмат дадавала,
Шмат будзiла у сэрцы надзей,
Беднякоў i сiрот сагравала...
Вось якi быў з Музыкi
Мастак-чарадзей!
Далёка,
Там, дзе сонца заходзiць,
А мо' i яшчэ далей,
Жыў цар у палацы вялiкiм.
Ён ня раз чуў ад розных
Бывалых людзей,
Што на сьвеце ёсьць
Гэткi Музыка.
Загадаў цар
Музыку таго прывясьцi
У палац, на царскiя вочы.
Прывядуць
Усiх азалоцiць,
А то - лепш i дамоў ня iсьцi...
Iшлi слугi цара дзень i ноч:
I пры сонцы,
I пры месяцы высокiм;
То лесам,
То полем,
То гарой,
То сухадолам глыбокiм.
Аж пачулi, нешта недзе грае,
Толькi дзе i хто
Ня вiдзяць,
Хоць iдуць
На дзiўны голас краем
Ужо цэлы тыдзень.
Адзiн кажа:
– Можа гэта здань?
Другi:
– Мо' трава сьпявае?
Толькi трэцi,
Прылажыўшы вуха,
Кажа:
– Братцы! тут зямля такая!..
Можа лепей пойдзем да ракi,
Дзе ля вадапою
Ловяць сонца рыбакi,
Ды спытаем,
Што такое?
Аж глядзяць
Насустрач iм iдзе
Ў лапцiках лазовых хлопчык
Невялiкi.
Вось паслы ў яго пытаюць:
– Дзе
У вас жыве такi Музыка?
Выняў жалейку ды заграў,
Толькi зазьвiнела рэха борам,
Разьвiлося шумам траў,
Высыпалi песьню слухаць зоры...
Тут усе пазналi, хто прад iмi.
Вось паслы i кажуць:
– Хоча цар
Адкупiць тваёй жалейкi чар
Разам зь песьнямi жывымi.
А Музыка кажа:
– Бедны мы.
Сам я голы, як калок у плоце.
Можа ваш багаты гаспадар
Камянi усе на полi азалоцiць,
Але я жалейкi не прадам
Нi цару, нi вам нiколi!...
I пайшоў Музыка ўдаль,
У сiнеючае поле.
Частка другая
Доўга думалi паслы