Нічые
Шрифт:
Велікан зірнуў перш на нерухомага Мішку пад сцяною, затым на чырвонаармейцаў. Тыя са спалатнелымі тварамі збіліся ў кучу, стаялі, кінуўшы пад ногі вінтоўкі і задраўшы над галовамі рукі.
– Стой!
– паўтарыў велікан да іх Мішкава апошняе слова, толькі з іншай інтанацыяй - без адчаю, як у Мішкі, а спакойна, нават весела, нават з нейкай зухаватасцю; атрымалася, як у падпітага дзядзькі на вяселлі, што стаміўся гуляць і вось, выйшаўшы ў круг да танцораў, дае музыкам каманду: «стой!» - А то страляць буду!
– прыгразіў, хоць чырвонаармейцы і так стаялі ні жывыя ні мёртвыя і не збіраліся
– Мікола - таго, каля падводы!
– паказаў ён руляю абрэза, і адзін з дзецюкоў адразу ж кінуўся на вуліцу.
– Гнат - з гэтымі разбярыся! Дзяніс, - да маладога, - вяроўку!..
Дзяніс бы толькі гэтага і чакаў - з паспешлівай ахвотнасцю, стараючыся нават выпадкова неяк не глянуць на забітага, знік у сенцах.
– Ану, к сцяне!.. Ды варушыся!..
Гнат, падпіхваючы палонных прыкладам у спіны і падцягваючы за каўняры шынялёў, пастроіў усіх у рад, тварамі да сцяны.
– Ногі шырэй, рукі вышэй!..
Кецка, які стаяў збоку таксама з паднятымі рукамі, памкнуўся быў сам да чырвонаармейцаў, каб стаць побач, але веліканаў вокрык спыніў яго:
– А ты куды прэшся?! Стаяць, рук не апускаць!..
Велікан няспешна сабраў вінтоўкі, склаў каля ганка, нагнуўся над забітым, перавярнуў яго наўзніч, адшморгнуў партупею з кабурою маўзера, пачаў шнырыць у кішэнях...
З трафейнай вінтоўкаю на плячы, Мікола тым часам увагнаў перад сабою ў двор маленькага Мікіціна, які ад страху спатыкаўся і ледзь перастаўляў ногі. Падштурхнуў яго да сцяны, да ўсіх.
– Ыч, шчанюкі, - прагудзеў здзіўлена. На яго шырокім, сялянскім, пабітым у чорныя кропкі вугроў твары, яшчэ чырвоным ад хатняга цяпла і выпіўкі, быў тупы выраз нейкага як бы расчаравання, што ўсё скончылася так хутка і таму нецікава... Ён цыркнуў пад ногі жоўтай слінаю курца, расцёр плявок ботам.
– Ваякі - голыя сракі!
У бліжнім да сянец акне раптам узнік прыліплы да шыбіны спалоханы мужчынскі твар.
Мікола засмяяўся і паказаў на акно велікану з Гнатам, крыкнуў:
– Вылазь на двор, дзядзька Карпа! Усё ўжо, вылазь!..
З сянец выбег Дзяніс са скручанай вяроўкаю ў руках.
– Каму, Чуб?
– задыхана, бы невядома адкуль прыбег, спытаў у велікана.
– Дай сюды...
– Чуб перавесіў вяроўку на плячо.
– А ты збегай яшчэ, Дзяніска, прынясі заступ ды венік... і бацьку пакліч, скажы, хай не баіцца... Скажы, усё тут скончана.
– Не ўсё яшчэ, - сказаў Гнат, падыходзячы да Кецкі.
Ён запанібрата паляпаў па плячы збялелага, без крывіначкі ў худым, няголеным твары рэўкамаўца, падштурхнуў бліжэй да ганка. Пасміхнуўся з'едліва:
– Ну што, Косцік? І ўеўся ж ты тут у пячонкі ўсім... Маліся цяпер свайму карлу-марлу барадатаму, у Бога ж не верыш, прадаў Бога!
– Відаць, яны з Кецкам даўнія былі знаёмыя, добра ведалі адзін аднаго.
Кецка зглынуў камяк у горле, хрыпата выціснуў:
– Бога я не прадаваў... і людзям не ўядаўся...
– Яшчэ і не баіцца! Пагавары мне тут!
– Зброя ёсць?
– лагодна спытаў Чуб, падступаючыся. Як і ва ўсіх мажных, высокіх, з моцным фізічным здароўем людзей яго рухі ды і словы здаваліся нейкімі як бы расцягнутымі, задужа марудлівымі.
– Ёсць...
– Дык аддай
– Яшчэ пальнеш са страху, бяды толькі наробіш.
– Са страху не пальну...
– Пагавары мне яшчэ!
Нязграбна, непаслухмянымі пальцамі левай рукі ў рукавіцы Кецка пачаў адшпільваць гузікі на палітоне.
Гнат з нянавісцю глядзеў на яго.
– Хутчэй, чорт бязрукі!
– не вытрымаў, сам залез яму за пазуху, выцягнуў з унутранай кішэні наган з барабанчыкам, падаў Чубу.
Той абыякава апусціў зброю ў глыбокую кішэню шыняля.
– Што, прымерзлі рукавіцы?
– не адчапляўся Гнат.
– Ану, здымай! Ды варушыся трохі!..
Крывячыся ад болю, рэўкамавец сцягнуў рукавіцы, выдаўжыў рукі - маўляў, наце, любуйцеся... І правая, з кульцямі замест двух пальцаў, і левая - не на рукі больш падобныя, а на гусіныя лапы, былі пасечаны трэшчынкамі, пакрытыя нейкімі шнарамі, крывянілі, з белымі крохкімі пазногцямі, што не адраслі яшчэ заместа сагнаных, скура лушчылася, злазіла проста шматкамі з далоняў і з пальцаў, а новая, свежая была ружовая і тонкая, не дзіва, што не зажывала, балела і трэскалася.
Чуб з Гнатам пераглянуліся.
– Аддай назад, ну яго на...
– сказаў Чуб.
– Яшчэ заразу якую схопіш.
– А яны яму ўжо не спанадабяцца!
– умяшаўся Мікола, які пільнаваў палонных і ў адначас паспяваў слухаць і глядзець, што тут робяць з Кецкам.
– На тым свеце цёпла!
– і зарагатаў па-дурному.
Кецку, як ні дзіўна, сцэна гэтая памагла, ён справіўся з сабою. Быццам гэты здзек з яго, палоннага, зараз узвысіў яго, а мучыцеляў прынізіў.
– Дурань, - павярнуўся да Міколы, сказаў даволі смела: - Ды я б адно захацеў, дык і левай паспеў бы адправіць цябе туды, куды ты мяне адпраўляеш! Быў момант, вы ж усе спінамі да мяне стаялі!..
– Глянь ты на яго - герой!
– здзівіўся Гнат і тут жа, заўважыўшы Кецкаў міжвольны рух, закрычаў: - Я табе дам рукі хаваць!! Хай праветрацца трохі - палезна!
– Наваюеце вы так...
– А ты за нас не перажывай, - прамовіў Чуб, аднак і яму, мабыць, зрабілася крыху ніякавата - на самай справе, за што здзекавацца з чалавека, ён жа не ўцякае, не абараняецца, без зброі... Чуб падумаў трохі і дадаў з важным выглядам, нават за вус узяўся і падкруціў: - Мы табе не балахоўцы і не нейкія там «зялёныя», мы - армія Беларускай Народнай Рэспублікі, чуў пра такую? І радуйся, што на нас напаў. З палонных мы не здзекуемся, а па правілах ваеннага часу здаём у контрразведку.
– Дык здавайце, а не...
– Ты што, Чуб?!
– абарваў Кецку Гнат, вылупіўся на Чуба сваімі пукатымі і ўсё адно прыгожымі вачыма.
– Перапіў? Ці не дапіў? Якая контрразведка?! Ты не адсюль, не ведаеш, што за ён, затое мы добра ведаем!.. Ды па ім самая сухая асіна ў тым вунь лесе плача і вяроўка вось гэтая вось!
– Аддай, аддай, кажу, рукавіцы палоннаму, - усё адно распарадзіўся строга Чуб.
Гнат хоць і не вельмі ахвотна, але паслухаўся. Не падаў, а кінуў рукавіцы Кецку пад ногі. Той падняў; калі насоўваў на рукі, скасавурыўся на чырвонаармейцаў пры сцяне. Не даючы ўвагі Гнату, ціха прамовіў да аднаго Чуба - як бы ў падзяку за тое, што заступіўся: