Nauka Holenderskiego przez Literatur?: Analiza i T?umaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Шрифт:
Maar om hierover niet te lachen, had hy moeten weten dat in het arabisch en maleisch de cha en de hha door een karakter worden uitgedrukt, dat Hieronymus via Geronimo in Jerome overgaat, dat we van huano, guano maken, dat een want een handschoen is, dat kous van hose afstamt, en dat we voor Guild Heaume in 't hollandsch Huillem of Willem zeggen. (Aby sie z tego nie smiac, musialby wiedziec, ze w arabskim i malajskim "cha" i "hha" sa wyrazane przez jeden znak, ze Hieronymus poprzez Geronimo przechodzi w Jerome, ze z huano robimy guano, ze want to rekawica, ze kous pochodzi od hose, i ze na Guild Heaume mowimy po holendersku Huillem lub Willem; Maar om hierover niet te lachen, had hy moeten weten – Aby sie z tego nie smiac, musialby wiedziec, dat in het arabisch en maleisch de cha en de hha door een karakter worden uitgedrukt – ze w arabskim i malajskim "cha" i "hha" sa wyrazane przez jeden znak, dat Hieronymus via Geronimo in Jerome overgaat – ze Hieronymus poprzez Geronimo przechodzi w Jerome, dat we van huano, guano maken – ze z huano robimy guano, dat een want een handschoen is – ze want to rekawica, dat kous van hose afstamt – ze kous pochodzi od hose, en dat we voor Guild Heaume in 't hollandsch Huillem of Willem zeggen – i ze na Guild Heaume mowimy po holendersku Huillem lub Willem). Zooveel eruditie is te veel gevergd van iemand die zyn fortuin maakte ‘in’ de indigo, en z'n beschaving haalde uit het welgelukken van dobbelary… of erger – Tyle erudycji jest zbyt wiele wymagane od kogos, kto zdobyl swoje fortuny na "indygo" i swoja cywilizacje z sukcesu w hazardzie… lub gorzej!
Zooveel eruditie is te veel gevergd van iemand die zyn fortuin maakte ‘in’ de indigo, en z'n beschaving haalde uit het welgelukken van dobbelary… of erger! (Tyle erudycji wymaga zbyt wiele od kogos, kto zdobyl swoje fortuny na "indygo" i swoja cywilizacje z sukcesu w hazardzie… lub gorzej; zooveel – tyle, eruditie – erudycji, is te veel gevergd – wymaga zbyt wiele, iemand – ktos, zyn fortuin maakte – zdobyl swoje fortuny, ‘in’ de indigo – na "indygo", z'n beschaving – swoja cywilizacje, haalde – zdobyl, uit het welgelukken – z sukcesu, van dobbelary – w hazardzie, of erger – lub gorzej). En zulk een Europeaan kan toch niet omgaan met zulk een liplap! (I taki Europejczyk nie moze przeciez obcowac z takim liplapem!; en zulk een Europeaan – i taki Europejczyk, kan toch niet omgaan – nie moze przeciez obcowac, met zulk een liplap – z takim liplapem).
Ik begryp hoe Willem van Guillaume komt, en moet erkennen dat ik, vooral in de Molukken, zeer dikwyls ‘liplappen’ heb leeren kennen, die me deden verbaasd staan over den omvang hunner kennis, en die my op 't denkbeeld brachten dat wy Europeanen, hoeveel hulpmiddelen ons ook ten-dienste stonden, dikwyls – en niet vergelykender-wyze alleen – verre ten-achteren staan by de arme pariah's die van de wieg af hadden te stryden met kunstmatig-onbillyke terugzetting en 't zot vooroordeel tegen hun kleur. (Rozumiem, jak Willem pochodzi od Guillaume, i musze przyznac, ze zwlaszcza na Molukach bardzo czesto spotykalem ‘liplappen’, ktorzy zadziwiali mnie zakresem swojej wiedzy i ktorzy uswiadomili mi, ze my, Europejczycy, niezaleznie od tego, ile mielismy do dyspozycji srodkow, czesto – i to nie tylko w porownaniu – jestesmy daleko w tyle za biednymi pariasami, ktorzy od kolyski musieli walczyc z sztucznie niesprawiedliwa degradacja i glupim uprzedzeniem przeciwko ich kolorowi skory; ik begryp – rozumiem, hoe Willem van Guillaume komt – jak Willem pochodzi od Guillaume, en moet erkennen – i musze przyznac, dat ik – ze ja, vooral in de Molukken – zwlaszcza na Molukach, zeer dikwyls – bardzo czesto, ‘liplappen’ heb leeren kennen – spotykalem ‘liplappen’, die me deden verbaasd staan – ktorzy zadziwiali mnie, over den omvang hunner kennis – zakresem swojej wiedzy, en die my op 't denkbeeld brachten – i ktorzy uswiadomili mi, dat wy Europeanen – ze my, Europejczycy, hoeveel hulpmiddelen ons ook ten-dienste stonden – niezaleznie od tego, ile mielismy do dyspozycji srodkow, dikwyls – en niet vergelykender-wyze alleen – czesto – i to nie tylko w porownaniu, verre ten-achteren staan – jestesmy daleko w tyle, by de arme pariah's – za biednymi pariasami, die van de wieg af hadden te stryden – ktorzy od kolyski musieli walczyc, met kunstmatig-onbillyke terugzetting – z sztucznie niesprawiedliwa degradacja, en 't zot vooroordeel tegen hun kleur – i glupim uprzedzeniem przeciwko ich kolorowi skory).
Maar mevrouw Slotering was eens-voor-al gevrywaard voor fouten in 't hollandsch, omdat ze nooit anders dan maleisch sprak. (Ale pani Slotering byla raz na zawsze wolna od bledow w holenderskim, poniewaz nigdy nie mowila inaczej niz po malajsku; maar mevrouw Slotering – ale pani Slotering, was eens-voor-al gevrywaard – byla raz na zawsze wolna, voor fouten in 't hollandsch – od bledow w holenderskim, omdat ze nooit anders dan maleisch sprak – poniewaz nigdy nie mowila inaczej niz po malajsku). We zullen haar later te zien krygen, als we met Havelaar, Tine en kleinen Max thee-drinken in de voorgalery der adsistent-residentswoning te Rangkas-Betoeng, waar ons reisgezelschap, na lang hotsen en stooten, eindelyk behouden aankwam. (Zobaczymy ja pozniej, kiedy z Havelaar, Tine i malym Maxem bedziemy pic herbate w przedniej galerii domu zastepcy rezydenta w Rangkas-Betoeng, gdzie nasza grupa podrozna po dlugich wybojach i wstrzasach w koncu bezpiecznie dotarla; we zullen haar later te zien krygen – zobaczymy ja pozniej, als we met Havelaar, Tine en kleinen Max thee-drinken – kiedy z Havelaar, Tine i malym Maxem bedziemy pic herbate, in de voorgalery der adsistent-residentswoning te Rangkas-Betoeng – w przedniej galerii domu zastepcy rezydenta w Rangkas-Betoeng, waar ons reisgezelschap – gdzie nasza grupa podrozna, na lang hotsen en stooten – po dlugich wybojach i wstrzasach, eindelyk behouden aankwam – w koncu bezpiecznie dotarla).
De resident, die slechts was meegekomen om den nieuwen adsistent-resident in zyn ambt te bevestigen, gaf den wensch te kennen nog dienzelfden dag naar Serang terugtekeeren. (Rezydent, ktory przyjechal tylko po to, aby potwierdzic nowego zastepce rezydenta na jego stanowisku, wyrazil zyczenie powrotu do Serang tego samego dnia; de resident – rezydent, die slechts was meegekomen – ktory przyjechal tylko, om den nieuwen adsistent-resident in zyn ambt te bevestigen – aby potwierdzic nowego zastepce rezydenta na jego stanowisku, gaf den wensch te kennen – wyrazil zyczenie, nog dienzelfden dag naar Serang terugtekeeren – powrotu do Serang tego samego dnia).
Omdat. Hy. (Poniewaz. On.; omdat – poniewaz, hy – on).
Havelaar betuigde insgelyks bereid te zyn tot allen spoed… (Havelaar rowniez wyrazil gotowosc do wszelkiej pospiechu; Havelaar betuigde – Havelaar wyrazil, insgelyks bereid te zyn – rowniez gotowosc, tot allen spoed – do wszelkiej pospiechu).
Het. Zoo. Druk. Had. (…mial tak duzo do zrobienia; het – to, zoo druk – tak duzo, had – mial).
…en de afspraak werd gemaakt, dat men daartoe over een half uur in de groote voorgalery der woning van den Regent zou by-eenkomen. (i umowiono sie, ze spotkaja sie za pol godziny w duzej galerii domu regenta; en de afspraak werd gemaakt – i umowiono sie, dat men daartoe over een half uur – ze spotkaja sie za pol godziny, in de groote voorgalery der woning van den Regent – w duzej galerii domu regenta, zou by-eenkomen – spotkaja sie).
Verbrugge, hierop voorbereid, had reeds voor vele dagen aan de Distriktshoofden, den Patteh, den Kliwon, den Djaksa, den belasting-kollekteur, eenige mantries, en voorts aan alle inlandsche beambten die deze plechtigheid moesten bywonen, last gegeven zich op de hoofdplaats te verzamelen. (Verbrugge, przygotowany na to, juz od wielu dni polecal naczelnikom dystryktow, Pattehowi, Kliwonowi, Djaksa, poborcy podatkowemu, kilku mantries oraz wszystkim innym lokalnym urzednikom, ktorzy musieli uczestniczyc w tej uroczystosci, zebrac sie na glownym placu; Verbrugge, hierop voorbereid – Verbrugge, przygotowany na to, had reeds voor vele dagen – juz od wielu dni, aan de Distriktshoofden – naczelnikom dystryktow, den Patteh – Pattehowi, den Kliwon – Kliwonowi, den Djaksa – Djaksa, den belasting-kollekteur – poborcy podatkowemu, eenige mantries – kilku mantries, en voorts aan alle inlandsche beambten – oraz wszystkim innym lokalnym urzednikom, die deze plechtigheid moesten bywonen – ktorzy musieli uczestniczyc w tej uroczystosci, last gegeven zich op de hoofdplaats te verzamelen – polecil zebrac sie na glownym placu).
De Adhipatti nam afscheid, en reed naar zyn huis. (Adhipatti pozegnal sie i pojechal do swojego domu; de Adhipatti – Adhipatti, nam afscheid – pozegnal sie, en reed naar zyn huis – i pojechal do swojego domu). Mevrouw Havelaar bezag haar nieuwe woning, en was er zeer mee ingenomen, vooral omdat de tuin groot was, 'tgeen haar zoo goed voorkwam voor kleinen Max die veel in de lucht moest. (Pani Havelaar obejrzala swoj nowy dom i byla z niego bardzo zadowolona, zwlaszcza ze ogrod byl duzy, co bardzo odpowiadalo malemu Maxowi, ktory potrzebowal duzo przebywac na swiezym powietrzu; mevrouw Havelaar – pani Havelaar, bezag haar nieuwe woning – obejrzala swoj nowy dom, en was er zeer mee ingenomen – i byla z niego bardzo zadowolona, vooral omdat de tuin groot was – zwlaszcza ze ogrod byl duzy, 'tgeen haar zoo goed voorkwam – co bardzo odpowiadalo, voor kleinen Max die veel in de lucht moest – malemu Maxowi, ktory potrzebowal duzo przebywac na swiezym powietrzu). De resident en Havelaar waren naar hun kamers gegaan om zich te verkleeden, want by de plechtigheid die er plaats hebben zou, scheen het officieel voorgeschreven kostuum een vereischte te wezen. (Rezydent i Havelaar poszli do swoich pokoi, aby sie przebrac, poniewaz na uroczystosci, ktora miala sie odbyc, oficjalny stroj wydawal sie byc wymagany; de resident en Havelaar – rezydent i Havelaar, waren naar hun kamers gegaan – poszli do swoich pokoi, om zich te verkleeden – aby sie przebrac, want by de plechtigheid die er plaats hebben zou – poniewaz na uroczystosci, ktora miala sie odbyc, scheen het officieel voorgeschreven kostuum een vereischte te wezen – oficjalny stroj wydawal sie byc wymagany).
Rondom het huis stonden honderden menschen, die of te-paard den wagen van den resident hadden begeleid, of tot het gevolg der saamgeroepen Hoofden behoorden. (Wokol domu staly setki ludzi, ktorzy albo konno towarzyszyli powozowi rezydenta, albo nalezeli do swity zebranych przywodcow; rondom het huis – wokol domu, stonden honderden menschen – staly setki ludzi, die of te-paard den wagen van den resident hadden begeleid – ktorzy albo konno towarzyszyli powozowi rezydenta, of tot het gevolg der saamgeroepen Hoofden behoorden – albo nalezeli do swity zebranych przywodcow). De policie- en bureau-oppassers liepen bedryvig heen-en-weer. (Policjanci i pracownicy biurowi biegali tam i z powrotem; de policie- en bureau-oppassers – policjanci i pracownicy biurowi, liepen bedryvig heen-en-weer – biegali tam i z powrotem). Kortom, alles toonde aan dat de eentonigheid op dat vergeten plekje gronds in den javaschen Westhoek, voor een oogenblik werd afgebroken door wat leven. (Krotko mowiac, wszystko wskazywalo na to, ze monotonia w tym zapomnianym zakatku Jawy na chwile zostala przerwana przez pewne ozywienie; kortom, alles toonde aan – krotko mowiac, wszystko wskazywalo na to, dat de eentonigheid op dat vergeten plekje gronds in den javaschen Westhoek – ze monotonia w tym zapomnianym zakatku Jawy, voor een oogenblik werd afgebroken door wat leven – na chwile zostala przerwana przez pewne ozywienie).