Новая зямля (на белорусском языке)
Шрифт:
I цiснуць рукi на расстанне.
Карусь Дзiвак часiнай тою
Насiўся з восямi, з трайнёю,
У воз iх глыбей запакоўваў,
Ў сярэдзiну рагач засоўваў
I накрываў яго цабрамi,
Каб не знайшоў Мiхась часамi.
I воз ён свой у кут стаўляе,
Астацца ззаду патрапляе.
Мужчыны выйшлi на двор з хаты.
– Ну, варушы, Скарабагаты!
Сказаў Базыль свайму суседу.
Я за табою, брат, паеду.
I рад нагружаных
Паволi зрушыў, мiнуў ганак
I ў лес чуць значнаю трапою
Пацягся мернаю ступою.
I цяжка, цяжка Ганне стала,
Як бы ў грудзях там што апала,
I сэрца жаласцю заныла;
I ўсё тут стала так нямiла,
Што ўжо тут больш ёй не цярпелась
I бегчы ў свет адтуль хацелась,
Абы не бачыць сцен тых голых,
Куткоў пустых i невясёлых.
Ўжо конь запрэжан i чакае,
Капытам дол б'е нецярплiва.
Тым часам мацi тараплiва
Закон дзядоў сваiх спаўняе:
Кладзе кусочак хлеба з соллю
Пад красны кут у завуголле,
Апошнi раз глядзiць на хату,
Дзе многа дробязi на страту
Пайшло ў час гэты перабору.
– Ану, ты, мацi, iдзеш скора?
Мiхась з двара яе пытае;
I мацi хату пакiдае,
Бо ёй самой тут не цярпiцца,
I з плачам хрысцiцца, садзiцца,
Дзе дзецi дробныя сядзелi
I скарб быў зложан даражэйшы.
Алесь i Ўладзя, сын старэйшы,
Пайсцi пяхотам захацелi
I з дзядзькам лесам гналi статка.
Апошнi раз пустая хатка
З-за груш высокiх паказалась
Ды за узгорачкам схавалась;
I толькi комiнак гаротна
Над дахам высiўся маркотна
Ды студнi вочап адзiнока
Тырчаў над хатаю высока;
Гуменца смутна пазiрала
I быццам поглядам пытала:
"Куды яны ад нас з'язджаюць?
Чаму адных нас пакiдаюць?"
VI. КАЛЯ ЗЯМЛЯНКI
Я буду рады, калi ўдасца
Маiм людцам у вашай ласцы
Хоць на кароценькi часочак
Заняць хоць цесненькi куточак.
Жыццё iх, праўда, нецiкава,
Пра iх нiдзе не ходзiць слава,
Аб iх гiсторый не складаюць,
Пра iх i песень не спяваюць,
Апроч вятроў, што нудна ў плоце
Зiмой у горкай адзiноце
Халодны снег нясуць-здзiраюць
I бедным людзям байкi баюць
Аб жыццi, долi iх пахiлай
I плачуць-стогнуць над магiлай,
Дзе косцi iх у праху тлеюць
Адны вятры iх пажалеюць.
Але не кожны сцямiць мовы
I жальбы ветру мiж будовы:
Чаго ён жаласна спявае,
Каму ён песенькi складае?
I бацьку скора сын забудзе
Каротка памятка аб людзе,
Аб простым людзе. I такая
Ўсiм бедным доля выпадае:
Прайсцi свой круг, прамарнавацца
I невядомымi астацца
Ды быць забытымi тут ўсiмi
I сваякамi i чужымi.
I мне заўсёды горка стане,
Калi я ўбачу на кургане
Пад шэрым прыкладам драўляным
Прыпынак вечны селянiна.
Стаiць там крыжык-сiрацiна,
Сiвенькiм мохам ўвесь убраны,
З павязкай белай, даматканай.
Пытаю: хто тут пачывае?
Дзяўчына, можа, маладая
У поўным цвеце красы-сiлы
Сышла без часу да магiлы?
Цi здатны хлопец-малайчына?
Маўчыць магiла селянiна.
А хто пахован, я не знаю
I смутак моцны ў сэрцы маю.
А тут закопаны навекi
Надзеi, радасць чалавека
I гора схована лiхое
Жыццё бядачае людское.
Мае знаёмыя няўзрачны,
Нiчым не слаўны i не значны,
Ўсё людзi простыя, малыя,
Хоць па-сваему i ўдалыя,
Але ўдалымi iх не лiчуць.
Жывуць, цярплiва долю смычуць
I крыж нясуць мужычы цiха,
Дабра не бачачы з-за лiха.
Ды што зрабiць? Я б сам быў рады
Не ведаць крыўды той i здрады,
Што просты люд нясе вякамi
Сваiмi ўласнымi гарбамi.
Ды горкай праўды не схаваеш,
Яе нiяк не ашукаеш.
Ды i навошта? Крый нас, Божа!
А праўда мне ўсяго дарожай,
I бацька праўдзе вучыў змаля,
Дык з гэтай праўдай ступiм далей.
Дзень добры, новая мясцiна!
Спаткай ты нас, як мацi сына
Па часе доўгае разлукi,
I разгарнi прыветна рукi
Для тых, хто змушаны ў няволi
Жывiцца хлебам твайго поля;
Зiрнi ты светлым вокам ласкi,
Авей крылом прыгожай казкi,
Каб гэта жыцце-пуцявiна
Была нам светлая часiна;
Узброй надзеямi нам грудзi,
Бо мы твае, зямелька, людзi!
На першы погляд нецiкава
Парэчча тое выглядала,
I смуткам сэрца калыхала
Старых бярэзiн гэтых лава,
Што на балоце мiж лясамi
Шумела голымi вярхамi.
Было ўсё тут параскiдана:
I праслы нiзкiя паркана
З трухлявых шул павыязджалi,
I трэскi кучамi ляжалi
Па ўсiм двары i на дрывотнi;
Стары хлявец без падваротнi,
Гумно са стрэшкай пасiвелай,
Абросшай мохам, абапрэлай,
Прыгрэбнiк, хата - ўсё дачыста
Казала ясна, галасiста
Аб непарадку, запусценнi,
Аб гаспадарскiм нерадзеннi.