Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
Шрифт:
– праўда, не пра тую арыстакратыю я кажу, месца сярод якое можна купiць, як купляюць яе гандляры за золата: бо ўсё, што мае цану, не мае вялiкай каштоўнасцi.
Ад сёння хай будзе вашым гонарам не тое, адкуль вы паходзiце, а куды прыходзiце. Ваша воля i вашы ногi, якiя iмкнуцца далей за вас самiх, - ад сёння хай будуць вашым новым гонарам!
Няпраўда, што служылi вы прынцу, - што мне да тых прынцаў!
– альбо служылi апорай хiсткаму, каб яно стаяла мацней!
Няпраўда, што пры двары ваш род праз прыдворства
– бо ўменне выстойваць - дабрачыннасць прыдворных; усе яны думаюць, што да шчасця пасля смерцi належыць таксама дазвол сесцi!
I няпраўда, што дух, якi вы называеце святым, вёў вашых продкаў у зямлю абяцаную, якая, як я лiчу, нявартая абяцання: бо там, дзе вырасла найгоршае дрэва, крыж, няма чаго абяцаць!
– i сапраўды, куды б нi вёў "святы дух" сваiх рыцараў, ва ўсiх паходах перад iмi беглi казлы i гусi, апантанцы крыжа i iншыя шалянiцы!
О братове мае, не назад, а наперад павiнен глядзець арыстакратызм ваш! Хай будзеце вы выгнаныя з земляў вашых бацькоў i прадзедаў!
Зямлю дзяцей вашых вы павiнны любiць: любоў гэта хай будзе новым вашым арыстакратызмам; любiце яе, яшчэ не адкрытую зямлю, што ляжыць у далёкiх акiянах! Хай шукаюць яе вашыя караблi!
У дзецях вашых павiнны вы апраўдаць тое, што былi дзецьмi сваiх бацькоў: так вы павiнны адкупiць усё мiнулае! Гэтую новую скрыжаль я станаўлю над вамi!
13
"Навошта жыць? Усё - марнасць! Жыць - гэта малацiць салому, жыць - гэта палiць сябе i ўсё роўна не сагравацца".
Гэтая старая трызня ўсё яшчэ ўважаецца за "мудрасць"; а таму, што старая яна i тхне гнiлiзнай, шануюць яе яшчэ болей. Так i тленне высакароднiць!
Можна дараваць, калi так кажуць дзецi, якiя баяцца агню, бо калiсьцi апяклiся! Шмат дзiцячасцi ў старых кнiгах мудрасцi.
А хто заўсёды "малоцiць салому", - як ён бярэцца ганiць саму малацьбу! Такiм дурням трэба затыкаць рот!
Такiя садзяцца за стол i не прыносяць з сабою нiчога, нават здаровага голаду; i вось паклёп узводзяць яны: "Усё - марнасць!"
Але смачна есцi i пiць, о братове мае, гэта, сапраўды, не марнае мастацтва! Разбiце, разбiце скрыжалi тых, хто нiколi не радуецца!
14
"Чыстаму - усё чыста" - так кажа народ. А я кажу вам: "Свiнням - усё свiнства!"
Фанатыкi i дэвоты з панiклымi сэрцамi прапаведуюць: "Увесь гэты свет брудная пачварына".
Бо ва ўсiх у iх - нячысты дух; асаблiва ў тых, якiя не маюць нi спакою, нi продыху, бо ўбачылi заднi бок свету, - вось i мкнуцца яны ў iншыя светы!
Такiм я кажу проста ў твар, i хай гэта не мiлагучна: свет тым падобны да чалавека, што ў яго ёсць зад - аж настолькi гэта праўда!
У свеце многа бруду: аж настолькi гэта праўда! Але ад гэтага свет - яшчэ не брудная пачварына!
Мудрасць у тым, што многае ў свеце
I ў найлепшым ёсць нешта агiднае; нават найлепшае - гэта тое, што мае быць пераадолена!
О братове мае, шмат мудрасцi ў тым, што ў свеце ёсць бруд!
15
Я чуў, як звярталiся да свайго сумлення пабожныя шукальнiкi iншага свету, i праўда, без злосцi i фальшу яны гаварылi, хоць на зямлi няма нiчога больш злоснага i фальшывага.
"Хай свет будзе такi, якi ён ёсць! I мезенцам не пакiвай на яго!"
"Не супрацiўляйся таму, хто хоча душыць i палiць, катаваць i лупiць скуру: i мезенцам не пакiвай на яго! Бо так, пакутуючы, вучацца людзi адмаўляцца ад свету".
"А свой розум ты павiнен задушыць сам; бо твой розум - ад гэтага свету: так навучышся ты адмаўляцца ад яго".
Разбiце, разбiце ж, о братове мае, гэтыя старыя скрыжалi пабожнасцi! Разбурце выслоўi паклёпнiкаў на свет!
16
"Хто многа вучыцца, той адвучваецца ад усякiх моцных жаданняў" - так шэпчуцца сёння на ўсiх цёмных вулiцах.
"Мудрасць стамляе, нiшто не акупляецца; ты не павiнен нiчога жадаць!" гэтую новую скрыжаль я знайшоў павешаную нават на кiрмашах.
Разбiце мне, о братове мае, разбiце мне i гэтую новую скрыжаль! Стомленыя ад свету, прапаведнiкi смерцi i турэмшчыкi павесiлi яе: ведайце, што iхняя пропаведзь - гэта пропаведзь рабства!
Бо кепска вучылiся яны, i нават не найлепшаму вучылiся, i ўсяму занадта рана, i ўсяму занадта спехам: бо дрэнна елi яны, i гэта сапсавала iм страўнiк;
– сапсаваны страўнiк - вось гэта i ёсць iхнi дух; гэта ён i наводзiць на думку пра смерць! Сапраўды, братове мае, дух ёсць страўнiк!
Жыццё - гэта крынiца радасцi: але ў кiм гаворыць сапсаваны страўнiк, той бацька смутку, таму ўсе крынiцы затручаныя.
Спазнаваць - гэта радасць таму, у каго iльвiная воля! А хто стамiўся, той слухаецца чужое волi, любая хваля кiдае яго.
Так бывае са слабымi: яны губляюцца на сваiх шляхах. I, нарэшце, iхняя стома пытаецца: навошта iшлi мы тымi шляхамi? Усюды адно i тое самае!"
Прыемна iм слухаць пропаведзь: "Нiчога не акупляецца! Вы не павiнны нiчога хацець!" Але гэта - пропаведзь рабства.
О братове мае, павевам свежага ветру iдзе Заратустра да ўсiх, хто стамiўся ў дарозе сваёй; шмат насоў ён яшчэ прымусiць чмыхаць!
Навошта праз сцены праходзiць маё свабоднае дыханне, у турмы, у запалонены розум праходзiць яно!
"Хацець" - вызваляе, бо хоча азначаць - "ствараць", - так вучу я. Толькi дзеля стваральнасцi вы павiнны вучыцца!
Але каб вучыцца, вы павiнны спярша навучыцца ў мяне, i навучыцца добра! Хто мае вушы, хай чуе!
17
Вось стаiць човен - ён гатовы плысцi туды, магчыма, у вялiкае Нiчога. Але хто захоча ўступiць у гэтае "магчыма"?