Таптыыбын… Шёпот сердца…
Шрифт:
– Хайа, тн быhа сырсыакалаhаыт турбутунан уол оолоннугут дуу? – диэн кллэртээтэ.
– Аыйах ыйынан баар стэниэхпит дааны, – диэн саайда ийэлэрэ.
– Кырдьык дааны? – Бтр кэлэн Кэтирииґин кууhан, сымнаас иэдэиттэн сыллаан ылла.
– Бэрт дии бэлэм ньээкэ баар, – Дьулус аны кыттыста.
– чгэйэ бэрт дии, мин эрэ ньээкэлээбэппин, бары уочараттыахпыт буо, – Вера бэрээдэги олохтоото.
– Тыый, бу дьон биир тн иhигэр хас уолланаары гынныгыт? Утуйу! Киhини утуту! – эбэлэрэ, сыттыгын кыбынан, хоhугар дьгдьрйдэ.
– Дьулуска бгн бакаа мансаардаа оронно ооруохха, сарсын быыс быhан, туспа хос ооруохпут, – Кэтириис быhаарда.
– Мансаардаа кумаар сгнн суоа.
– Сыччыый, киир-киир, бииргэ утуйбатах да ыраатта, хобугунаhа тhхпт.
– Сэкириэттэhэ диэ, – Вера, малын-салын хомунан, эбэтин хоhугар дьылыс гынна.
– Чэ, чыычаах, эн да сылайдаы буолуо, киирэн утуй, – диэн Кэтириистээх аны Дьулус миэстэтин буллардылар уонна иккиэн, саардыы крсбт дьон курдук, ыгыта куустуhан, уохтаахтык уураhан ыллылар уонна бэйэ-бэйэлэригэр истиник мичээрдэспитинэн хосторун аанын саптан, иирдьэ дьылыс гынан хааллылар.
Наталия Рязанская-Сыккыс (II миэстэ)
Уруум таптала
Бгн Марина Руслановна сурук тутта. Дьгэтэ Аанчык суруйбут. Т да аныгы йээ сибээс араас крэ элбэх буоллар, былыргылыы, бэйэлэрэ этэллэринэн, «сэбиэскэйдии» илиинэн суруйсалларын срдээин сблллэр. Оччотугар, тылынан арыт кыайан тиэрдиллибэт, дууа кылын таарыйар бччм санаалара сурук буукубалара буолан, оуруо курдук тииллэн, срэххэ чугастык тиийэллэр, илии сылааынан илгийэн ордук исти курдуктар. Аанчык бу сырыыга срннээн лэтин, оолорун, кэргэнэ Коля срэинэн ыарытыйар буолбутун туунан иэн-тоон суруйбут. Арай сурук биир быстах, бтэик кэрчигэ бу аамсыйа барбыт дьахтар кутун-срн аймаата, уйан дууатын уйгуурта.
«…Маришка, бырастыы гын. Ол эрээри суруйбатахха кэлин хомойо, хоргута сылдьыа. Чэ, быатын, Миичикпит лбт. Куааннык, бэйэтигэр тиийинэн. Бииргэ лэлиир дьахтарым нр кэпсээбитэ. Хаайыыттан тахсан баран, киитийбэтэх, тптээн лэлээбэтэх, олоун оостумматах, быыыта, арыгыыт буолбут да курдук. Уопсайынан, табыллыбатах. Эн нааа айманыма, бэйэин буруйданыма. Итиннэ барытыгар аймахтара буруйдаахтар. Бэйэ билэин барытын. Эбэтэр, чэ, дьылата оннук буолаахтаатаа дуу…»
Марина соуччута бэрдиттэн суругу ылан хос хаттаан аахта. сс тугу эмэ атыны булуом диэххэ айылаах, сурук кэмбиэрин ылан, ургум-эргим тутан крд. Чочумча саата суох таалан олордо. Киниттэн ыйытыы крдбкк, стк рччэтэ буолан, хараын уута икки иэдэин устун србтн бэйэтэ да билбэккэ хаалла. р сысыйан, уруккуну-хойуккуну эргитэ санаан, санна ыгданыы олордо. Онтон аргыый кэээн, тннгн сабыытын сэгэтэн, таырдьаны одууласта. Таырдьа олус да курус кэм буолбут. Биир кэм тохтоло суох к уун ардах ибиирэр.
Ама да дьылатын иин… туох айыытыгар-харатыгар… Барытыгар, арааа, мин буруйдаахпын уонна Миичик таптала, уруум таптала, аймахтарым аластара… Арай кини олоун суолугар миигин крсбэтэх буоллун… Бука, Миичик атын олоу олоруо этэ… Оо, дьыла-дьыла, олус да тыйыскын…Урукку, ааспыт, аны кэлэн тннбэт кэми санаан, дьахтар эмиэ уйа-хайа суох, оолуу ытаан барда.
1997 сыл. Сэргэлээх 12-с куорпуун 416-с хоун ааас тннгн н Михаил Семёнов кэрэ кыыс туунан ырыата ииллэр. Бу хос с хааайыныттан биирдэстэрэ, иккиc куурус устудьуона Мичил Харахутов, атыннык Миичик, тугу да гынара суоуттан уонна эксээмэнэ чугааан, наада дии санаан, оронугар сэбиэскэй былаас, автономия Саха сиригэр олохтонуутун туунан параграбы арыйан, кинигэ аахпыта буола сытта. Ойуунускай, Аммосов, Барахов, Аржаков курдук чулуу дьон мэтириэттэрин сыныйан крд. Онтон дьэ, общественнай-политическай олохторун сырдатар сирэйи арыйан,
– Эиги бтэит дуу, суох дуу? Ааан да диэн, барыта эиги айдааыт. Дьаабы дьоут дии, дьэ. Ханна баарар кэрэ кыыс элбэх. Баа баатын, чоху чохутун син биир хайгыыр.
– Эс, даа, оттон лхмээ бааынай кыыс син биир элбэх. Сымыйанан мккспэтин. Амма «бааынайдарын» да билиллэр. 205-с хос кыргыттара диэ, хата, хап-хара барабыай курдук «бааынайдары» этэр, – Коля кыайбыт киилии туттан, табахтаан бтэн, орон ээи дьаарыыгар ытынна.
– Эс, уопсайынан диэн этэбин ээ мин. Ити 205-с хос кыргыттара быраабылаттан туораабыт дьон буоллахтара. Аммаа бааынай кыыс син биир элбэх. Дойдум дьонун эйигиннэээр мин ордук билэр инибин. Нууччалар бииэхэ 17-с йэттэн олохсуйан, оо-уруу тртн олороллор. Кии барыта ону билэр. Арай эн, инникитин историк ааттаах, билбэккин. Сааппаккын дааны. Сайдыы, билии таыма намыаа итинтэн да кстр. Уун мунну эрэ аннын кр сырыттаы.
Коля иннин биэрэр санаата суох:
– лхмээ аан бастаан нууччалар кэлбиттэрэ, ону баара.
– Эс, Аммаа. лхмээ арыый хойут ини…
Миичик соччо солуута суох мккртэн салан барда. Уолаттара мккстэллэр эрэ хайалара да, кимиэхэ да иннин биэрбэттэрин бэркэ диэн билэр. Ол иин тыааыннаах боппуруос дириии илигинэ тохтоторго сананна.
– Даа, табаарыстар (тоо эрэ уолаттарыгар тугу эмэ ордук тооолоон этээри гыннаына бу курдук ыырар), мккэн бттбт. Билигин иккиэн тннк диэки чугааатыбыт эрэ. Бииги тннкпт аннынан хас кн аайы снэн кыыс ааар. Оннук?
– Буоллун дааны… – уолаттар туох эрэ крдьс буолаары гыммытын сэрэйэн, сирэйдэрэ-харахтара туран, дьээбэлээхтик мчнэстилэр.
– Таак, – Миичик боччумурбута срдээх. – Билигин тннкптн кскэ нэлэччи арыйабыт. Бары аллара диэки одуулаабыт. Сп. Салгыы ааар кыргыттарбытын болойон крбт. Болойон эрэ буолуо дуо, сыныйан. Булчут курдук. сктн н атын-атын кыргыттары кырасаабысса диэтэхпитинэ табыллыбат… Чэ, быатын эттэххэ, бары биир эрэ кэрэчээнэни талыахтаахпыт уонна кини хайа улуустан сылдьарын ыйыталаыахпыт. Тиэмэ итинэн сабыллар. йдтгт?
– Оттон арай нуучча кыыа буоллун? – Коля оронуттан тэн иэн кэтэин тарбанар.
– Оо, акаары, саха кырасаабыссатын быаарабыт ээ. Хайдах йдбт дууаыный? – Бккэ кыйаханар.
Уолаттар н, кырдык-хордьук улахан суолталаах боппуруоу быаарар курдук сананан, тннккэ ыкса чугааан, ааар дьону боломтолоохтук одууластылар.
Бу курдук кйгрэ олорон, уолаттар дьэ кэмниэ кэнээс икки кыыс ааан иэрин крдлэр. Кыргыттар саата суох тоолохторуттан ылсан баран, тугу эрэ сэлээ-сэлээ клсэр саалара ииллэр.
– Кыргыттаар, сэбэрэитин бу диэки хайыыннары эрэ. Манна биир олус суолталаах улуу мккр-боппуруос быаарылла турар.
Кыргыттар ээи тннктэн кинилэргэ туаайыллыбыт ыйытык бэриллибитигэр соуйан ходьох гына тстлэр. Кырата, модороон соус ласпайбыт быыылааа, сирэйин мылатан тннк этин одууласта.
– Ээ, пахай. Эн бииги проблемабытын кыайан быаарбат эбиккин. Бырастыы гын. Ыл, ити бодоруунньаын тосуй эрэ. Аны кини крдн. Ытырыахпыт суоа, – Коля, клэн мытырыйа-мытырыйа, кыыс аргыын диэки ыйар.