Тэрэза Дэскейру (на белорусском языке)
Шрифт:
Апошняя ноч кастрычнiка. Шалёны вецер навалiўся на Аржалузу. Трашчалi дрэвы, страшна гуло ў комiне.
Тэрэза драмала, i ёй здавалася, што да яе далятае шум далёкага акiяна... А ранiцай яе пабудзiлi iншыя гукi. Яна адчынiла аканiцы, аднак святлей у пакоi не стала: дробны асеннi дождж барабанiў па чарапiчных стрэхах, па яшчэ густым дубовым лiсцi. У той дзень Бернар не выходзiў з дому. Тэрэза запалiла цыгарэту, кiнула, выйшла на лесвiчную пляцоўку... Яна чула, што i Бернару не спiцца: ён хадзiў з пакоя ў пакой. Да яе дайшоў пах моцнага тытуню ад яго люлькi, якi перабiў водар яе слабых цыгарэт. Яна пазнала гэты пах, i ён нагадаў ёй пра мiнулае...
Першы
Пражыць тут увесь гэты дзень... А потым тыднi, месяцы...
Вечарэла. Тэрэза не вытрымала: цiхенька адчынiла дзверы, спусцiлася па лесвiцы i зайшла на кухню. Бернар ад нечаканасцi ўскочыў са свайго месца, Бальён перастаў чысцiць стрэльбу, а яго жонка выпусцiла з рук вязанне.
– Вы што, спужалiся мяне?
– Заходзiць на кухню вам забаронена. Хiба вы не ведаеце?
Тэрэза нiчога не адказала i падалася да дзвярэй. Бернар спынiў яе:
– Раз вы ўжо тут... то лiчу неабходным паведамiць, што быць у гэтым доме больш у мяне няма патрэбы. У Сэн-Клеры нам удалося схiлiць да вас сiмпатыi людзей. Усе лiчаць або робяць выгляд, што лiчаць, вас трохi... неўрастэнiчнай. Мы пераканалi ўсiх, што вы захацелi пажыць адна, а я часта прыязджаю да вас. З сённяшняга дня я вызваляю вас ад абавязку ездзiць у царкву...
Тэрэза прамармытала, што ёй "зусiм не было непрыемна" хадзiць на месу. Бернар перапынiў яе i сказаў, што гаворка не пра тое, што ёй прыемна, а што не. Тое, чаго хацеў Бернар са сваёю сям'ёй, было дасягнута.
– Вось, а раз меса для вас нiчога не значыць...
Тэрэза памкнулася штосьцi сказаць, але не... змаўчала. А Бернар уладарна запатрабаваў, каб яна нiводным сваiм рухам, нiводным словам не сапсавала гэтага нечаканага хуткага поспеху. Яна спыталася пра здароўе Мары. Ён адказаў, што Мары адчувае сябе добра i заўтра разам з Аннай i мадам дэ ля Траў паедзе ў Балье. Ён i сам там пабудзе нейкi час - месяцы два, не больш. Потым ён адчынiў дзверы i даў Тэрэзе выйсцi.
На золку яна чула, як Бальён запрагаў каня. Потым пачуўся Бернараў голас, заржаў конь i загрукаталi колы... I зноў лiў дождж - на чарапiчныя стрэхi, на запацелыя вокны, на пустое поле, на ўсе сто кiламетраў ландаў i балотаў, на бясконцыя дзюны, на ўвесь акiян...
Тэрэза дапалiла цыгарэту i запалiла ад яе новую. Недзе гадзiны ў чатыры яна накiнула плашч i выйшла прайсцiся пад дажджом. Але праходка не ўдалася: у цемры ёй стала боязна i яна вярнулася. Агонь у камiне патух. Дрыжучы ад холаду, яна лягла ў пасцель. Гадзiн у сем служанка прынесла яечню, падсмажаную на сале. Ёй ужо абрыдзеў пах свiнога тлушчу. Кожны дзень адно i тое: альбо яечня, альбо кансервы... Жонка Бальёна апраўдвалася, што нiчога лепшага ў яе няма, бо месьё Бернар забаранiў рэзаць курэй. Яна пачала бурчаць, што сэрца ў яе хворае, ногi ацяклi, а тут цягайся туды-сюды без толку... Не пад сiлу ўжо ёй такая работа, i толькi, каб уважыць гаспадара...
Ноччу ў Тэрэзы пачалася гарачка. Ёй мроiлася
– Ды гэта ж зусiм так, як было са мной. Як мне ўсё гэта знаёма!..
Нейкi пiсьменнiк адводзiць Тэрэзу ўбок: "Вам абавязкова трэба напiсаць пра ўсё, што вы перажылi. Мы змесцiм гэты дзённiк сучаснай жанчыны ў нашым часопiсе".
Дадому яна едзе ў аўтамабiлi з маладым чалавекам, якi цэлы вечар закахана глядзеў на яе. Вось яны едуць па Булонскiм лесе. Яна раўнадушная да свайго суседа, але ёй прыемна, што гэтае маладое цела згарае ад нецярпення. "Не, не сёння, - гаворыць яна яму, - сёння мне трэба яшчэ заехаць да сяброўкi".
– "А заўтра?" - "Таксама не магу".
– "Дык у вас, выходзiць, усе вечары занятыя?" "Амаль што... Амаль што ўсе..."
Але ў яе жыццi ёсць мужчына, у параўнаннi з якiм усе астатнiя - проста нiшто. Яго нiхто з гэтага асяроддзя не ведае. Чалавек ён сцiплы, непрыкметны. Але для Тэрэзы ён - сонца, вакол якога круцяцца ўсе яе думкi, намеры, жаданнi. Да яго - да гэтага сонца, чыё цяпло ведае толькi Тэрэзiна цела, - iмкнецца яе душа...
Парыж гудзiць, нiбы вецер у соснах. А Тэрэза ўсёй сваёй iстотай адчувае цела каханага, такое лёгкае, i ўсё ж яно замiнае ёй дыхаць вольна. Але Тэрэза хутчэй задыхнецца, чым адсуне ад сябе гэтае дарагое цела. I яна робiць рух, нiбы кагосьцi абдымае: правая рука сцiскае левае плячо, а пазногцi левай упiваюцца ў правае плячо.
Яна ўстае, босая падыходзiць да акна, адчыняе яго. Ноч не халодная, але хiба можна спадзявацца, што хоць адзiн дзень гэтай восенi будзе без дажджу? Дождж, дождж, будзе лiць дождж да сканчэння свету...
Калi б у яе былi грошы, яна ўцякла б адсюль у Парыж, пайшла б да Жана Азеведа i ўсё расказала б яму. Ён змог бы знайсцi ёй работу. I была б яна вольная, сама зарабляла б сабе на хлеб i нi ад кога не залежала б. Быць без сям'i! I няхай само сэрца выбiрае сабе блiзкiх людзей - не па крывi, а па духу i плоцi! Знайсцi сапраўдных дарагiх сваякоў! Няхай iх будзе няшмат! Няхай яны будуць раскiданы па свеце!..
Нарэшце яна заснула. Але акно засталося адчыненае i ранiшнi холад i сырасць пабудзiлi яе. Яна так змерзла, што зуб на зуб не пападаў, але ўстаць i зачынiць акно яна не магла. У яе ўжо не хапала сiлы накрыцца як след коўдрай...
У той дзень яна так i не паднялася з пасцелi. З'ела кавалачак кансерваў, выпiла кавы, каб можна было запалiць. Нашча палiць яна ўжо не магла: балеў страўнiк. Хацелася аднавiць у памяцi начны сон. Цяпер не толькi ў доме, але i ва ўсёй Аржалузе панавала цiшыня. Змрочныя асеннiя днi мала чым адрознiвалiся ад ночы. У гэтыя самыя кароткiя днi года бясконцы дождж змешваў усё ў адно: ранiцу, дзень, вечар. Ранiшняя iмгла змянялася вячэрнiм змрокам, i толькi нiшто не магло адмянiць цiшыню... Цяпер Тэрэзе зусiм не хацелася спаць. Зноў i зноў цярплiва шукала яна ў сваiм мiнулым забытыя твары, губы, што вабiлi да сябе, уваскрашала ў памяцi расплывiстыя вобразы выпадкова спатканых мужчын, якiх клiкала ў начных мроях яе нявiннае цела. Яна прыдумвала сабе шчасце, малявала радасцi i ўцехi жыцця i па крупiнцы складала казку пра нейкае нерэальнае каханне...