Вечар
Шрифт:
Васіль. Маё гэта пісьмо, Ганна, маё… Пасылаў з месяц таму… Вярнулася… Зноў Грышка выбыў некуды… Во табе і «Лявоніха ня жонка была»…
Паўза. Старая павольна падыходзіць да лаўкі, сядае побач.
Ганна. Не сярдуй, Васіль…
Васіль. Кінь ты…
Ганна. Табе хоць ёсць ад каго чакаць…
Васіль. Дачакаешся…
Ганна. А я б, здаецца, з раніцы да ночы скакала, каб толькі ведаць,
Васіль. Хопіць…
Ганна. А то дзве магу пакінуць…
Васіль. Хопіць адной…
Ганна. Ну, пайду… (Пайшла.)
Стары зноў разгарнуў пісьмо. Пакруціў у руках, паглядзеў і горка-горка засмяяўся. Падыходзіць Гастрыт.
Гастрыт (весела). Жывеш?
Васіль. Жыву…
Гастрыт. А чаго гэта ты рагочаш?
Васіль. Хачу і рагачу…
Гастрыт. Атрымаў, я бачу?
Васіль. Ну, атрымаў, а табе што?
Гастрыт. Давай пачытаю…
Васіль. Ідзі, Мікіта, не чапляйся…
Гастрыт. Грошай, канечне, просіць. Прапіўся да ніткі, во і бацьку ўспомніў.
Васіль (стомлена і не злосна). Каб ты здох! Ну, што ты за чалавек? Гастрыт, адно слова — Гастрыт… Чаго ты такі злы?
Гастрыт. Я не злы! Я чэсны…
Васіль. Гваздану я цябе калі-небудзь…
Гастрыт. У суд падам. Пасадзяць…
Васіль. Прэмію дадуць! Ад цябе ж ва ўсім свеце холадна… Ідзі, ідзі, я табе сказаў…
Гастрыт. Я па свой чайнік прыйшоў… Забыўся тут… Дзе падзеў?
Васіль. Вунь стаіць!
Гастрыт падышоў, узяў чайнік, выліў з яго ваду…
Гастрыт. Вады свежай можна ўзяць?
Васіль. Бяры…
Гастрыт пачынае даставаць ваду.
Гастрыт. Што гэта ў свеце робіцца, Васіль?
Васіль. Лета канчаецца…
Гастрыт. Куды ідзём?
Васіль. Не ведаю…
Гастрыт. Чым далей — тым людзі паганей робяцца… Сёння каля сталоўкі бугая гэтага, Мішку Сіляўца, сустрэў… Вісіць на плоце, носам сваім чырвоным шмыгае… «Дзед, кажа, я як убачу цябе — кулакі свярбяць, так хочацца табе па вуху даць… На, кажа, тысячу і падстаў вуха… Я прымачу адзін разок». Алкаш няшчасны! І чаго яны такія? Толькі пра тое і думаюць, каб кожны дзень гарэлкі нажэрціся да ікаўкі!
Васіль. А што ім яшчэ рабіць? Ні рукі, ні
Гастрыт. Хай над сабой працуе! Павышаіць уравень!
Васіль. Во ён гарэлкай і павышае…
Гастрыт. Мы ім шчасце заваявалі… Сытыя ўсе, абутыя-адзетыя… І недавольныя! Якой ім яшчэ трасцы трэба?
Васіль. Шчасце з чужых рук заўсёды кіслае… Шчасце самому сабе рабіць трэба… Абутыя-адзетыя… І ўпрогаладзь жывучы, радасныя песні спяваць можна… Не ў сытым пузе шчасце…
Гастрыт. А ў чым жа яно? Растлумач мне, цёмнаму, святы чалавек.
Васіль. У працы… У радаснай працы… А вы адбілі ахвоту ў людзей радасна працаваць на зямлі…
Гастрыт. Хто гэта мы?
Васіль. Ты і такія ж асталопы, як ты… Сто гадоў гадзілі людзям і цяпер гадзяць…
Гастрыт (падняў палец угору). І там гадзяць?
Васіль. І там…
Гастрыт. Васіль! Я цябе па-суседскі папярэджваю: не смушчай людзей. Ты ведаеш, супраць чаго выступаеш?
Васіль. Супраць дурноты!
Гастрыт. Васіль, я чэсны! Я магу ананімку напісаць…
Васіль. Пішы…
Гастрыт. Выклічуць… куды трэба за такія закідоны.
Васіль. Не пужай. Скончыўся твой час…
Гастрыт. Чэснае слова, напішу…
Васіль. Пішы… (Падняўся з лавачкі, пайшоў да веснічак.)
Прыбягае Ганна. Без хусткі, рахрыстаная, заплаканыя вочы гараць.
Ганна (крычыць). Людцы-ы!! Людцы!
Васіль. Чаго ты?
Ганна (задышліва). Радзіва! Радзіва… Хутчэй уключыце! Слухайце!
Васіль подбегам кідаецца да акна, адчыняе яго, круціць дынамік. Урываецца голас дыктара.
Голас дыктара…яе мацярынскую любоў і пяшчоту. Я памятаю яе ласкавыя рукі, што пяклі самы смачны хлеб і маглі трымаць зброю. У грозныя дні вайны, у партызанскім атрадзе, яна абараняла Радзіму…
Васіль. Фу-у-у, я ўжо думаў, што ізноў вайна…
Гастрыт (да Ганны). Ты што, з глузду з'ехала?
Ганна. Сціхніце!
Голас дыктара…Цяпер я далёка. Але вельмі часта мне сняцца начамі нашы Вежкі…
Ганна (усхліпнула). Сыночак!
Голас дыктара…хата канцавая, тры бярозкі пад акном і мама…
На гэтых словах Ганна, ужо не стрымліваючыся, загаласіла на ўвесь голас, пайшла да акна, схапіла з падаконніка старэнькі дынамік, прыціснула яго да грудзей.