Замалёўкi (на белорусском языке)

Давидович Сергей

Дарога ў Жукаўцы рэзка збягае ўнiз, "паднырвае" пад невялiкую рачулачку i гэтак жа рэзка бяжыць уверх, дзе сярод хатак на самым пагорку - цэркаўка.

"Жывая" цэркаўка, якая дзейнiчае! Гэта ж трэба - да Жукаўкi ў тыя часы можна было дабрацца толькi на сваiх дваiх, а святара неяк усё ж прывозiлi, i на рэлiгiйныя святы тут збiралiся людзi з усёй акругi, адбывалася шэсце вакол царквы з плашчанiцай i царкоўнымi спевамi. Хiба такое можна забыць?!

Потым, пры лепшай дарозе, царква доўгiя гады не дзейнiчала, развальвалася, рушылася. Сёння яна, адноўленая i

памаладзелая, зноў збiрае па святах вернiкаў.

З жукаўскага пагорка дарога круцiць унiз, улева, дзе, спаласнуўшыся ў другой рачулачцы, рэзка падкручвае ўправа i ўверх, абмiнаючы былы масток праз рачулку, ад якога застаўся разрэзаны вадой насып.

Адразу за Жукаўкай пачынаецца Здарэнне. Даўней гэта было вельмi бойкае месца - быў заезны двор, жылi багатыя жыды, поп. Наколькi яны былi багатыя, сведчыць той факт, што дачнiкi, якiя апанавалi гэтыя мясцiны, знайшлi ў канцы васьмiдзесятых гадоў (зусiм нядаўна!) тры злiткi золата ў зямлi.

Але лiха бяры тое золата, пададзiмся далей праз Здарэнне, у якiм у час нашага падарожжа няма i чалавечага духу, акрамя нас з вамi. Шлях у Здарэннi амаль самы бездарожны. Дарога, калi можна назваць яе дарогай, iдзе ўгару. Дажджавая i паводкавая вада павымывала метровай глыбiнi звiлiны-канавы, агалiла каменне - ногi можна паламаць.

Дарэчы, пачынаючы ад Лускава, шлях быў настолькi знявечаны часамi безгаспадарчасцi апошнiх дзесяцiгоддзяў, што хутчэй нагадваў паласу перашкод, чым штосьцi прыдатнае для язды...

Сёння пагоркi ў многiх месцах пазразаны, лагчыны засыпаны, павароты выпраўлены, лес ад дарогi "адагналi" бензапiлы. Коцяць з шалёнай хуткасцю па шырокай асфальтавай шашы розныя аўтамашыны, i нiкога не хвалюе пытанне: "Якi гэта шлях?.."

Пераадолеўшы здарэнскiя ўхабiны, трапляеш у сапраўдны, даволi дрымучы хваёвы лес - прыгожы, знаёмы, родны Карпiлаўскi лес, у якiм i паветра напоена непаўторным водарам. Дарога тут пясчаная, роўная - хоць кацiся. Вось дзе раптам заўважаеш, наколькi хутка ты шыбуеш.

Перад самай Карпiлаўкай зноў рачулка, якая пераразае насып "таго", сапраўднага шляху. З вады памiж камянёў тырчаць драўляныя палi колiшняга масточка, гэткага ж, якi быў i за Жукаўкай.

Летам рачулку лёгенька пераскокваеш па камянях, а вось вясной, у паводку, трэба поўнасцю распранацца i па грудзi ў равучай вадзе дабiрацца да другога берага.

Так са мной аднойчы i было. Пакуль пераначаваў у Менску ў сваякоў, пакуль выбраўся ў зваротны шлях, прыпякло веснавое сонца i снег шугануў у рачулку, якая з ласкавай ператварылася ў грозную. Не чакаць жа на беразе канца паводкi - мусiў лезцi ў ледзяную ваду, хоць да хаты якiх метраў трыста...

Але вось i Карпiлаўка! Непрыкметна за размовай, "гуляючы", адмахалi пятнаццаць кiламетраў. Тут, у былым садзе пана Кабылiнскага, я паварочваю направа, да роднага дома, - прашу ў госцi.

Калi каму прама - шчаслiвай дарогi!

НА РОЗНЫХ ПОЛЮСАХ ПЕРАЖЫВАННЯЎ

Не стала мамы...

Моцна засумавалi мы з татам. Усё жыццё я быў пры бацьках i яны пры мне. Не памятаю такога выпадку, каб я хоць

раз паехаў з Менска ў Карпiлаўку без бацькоў, каб хоць раз сеў без iх есцi. Старыя, нямоглыя, у любым стане здароўя, пры любым надвор'i iмкнулiся яны разам са мной да самага роднага кутка на зямлi. I настолькi мы ўтраiх ператварылiся ў адно цэлае, што страта мамы аглушыла, асiрацiла нас з татам.

Цяжка нам было схаваць нясцерпны боль душы - мы сустракалiся поглядамi, уздыхалi, толькi i думалi пра маму.

Мама была гаваркая, рухавая, няўрымслiвая, а мы з татам, застаўшыся адны, апусцiлi галовы, ператварылiся ў маўчуноў. Агульны цяжар страты бязлiтасна сцiскаў нашы сэрцы.

У вольны час я садзiўся на лаўку перад ганкам i падоўгу глядзеў на дарогу, якая вядзе да Малабяседскiх могiлак, дзе знайшла свой апошнi прытулак мама. Глядзеў i думаў: "Эх, няхай бы зараз з-за павароту, вяртаючыся дамоў, паказалася мама..."

I настолькi мяне палонiла такая неверагоднасць, што я кожны дзень пры выпадку садзiўся на лаўку i з надзеяй глядзеў на дарогу.

Часцяком на той лаўцы сядзеў i тата, глядзеў у бок могiлак, уздыхаў. Я б нiколi i не падумаў, што тата, як i я, учапiўся за "маю" неверагоднасць i цешыць ёю збалелае сэрца.

Але неяк прыехала ў Карпiлаўку ў грыбы старэйшая сястра i заўважыла, што тата глядзiць i глядзiць у адзiн бок.

– Што ты ўсё глядзiш на дарогу?
– запыталася яна.

– Чакаю, калi з-за павароту пакажацца мацi, - сумна i сур'ёзна адказаў тата.

– Нешта ты дурное гаворыш, бацька!
– здзiвiлася сястра.

А я тату зразумеў адразу i быў яму ўдзячны за тое, што не хацелася i яму пагаджацца з тым, што мама пакiнула нас назаўсёды...

КУРЦЫ

Пасля вайны, у пяцiгадовым узросце, мы, малыя дурнi, гуляючы ў дарослых, выцягвалi з-пад бярвенняў сухi мох, закручвалi яго ў паперу i прыкурвалi. Едкi дым выядаў вочы, мы кашлялi, плявалiся, выцiралi слёзы.

Праз нейкiя пяць гадоў, ужо ў Менску, мы з сябрамi-аднакласнiкамi збiралi "бычкi" i дакурвалi iх. На кожным перапынку памiж урокамi бегалi палiць у прыбiральню. Спрабаваў змагацца з нашай бязмозгласцю сам дырэктар школы, якi за маленькi рост прыдбаў мянушку "Карандаш". Вось гэты Карандаш, пасля званка на ўрок, станавiўся на ганак школы i ўсiх нас прыпыняў i прымушаў хукаць... Дзякуй таму Сяргею Данiлавiчу, дырэктару школы, за тое, што ён хацеў уратаваць нас ад атруты.

У чатырнаццаць год, цяпер ужо ў Карпiлаўцы, я афiцыйна пачаў пракурваць сваё здароўе пры бацьках, хоць мама i пратэставала, але было позна - я стаў заядлым палiльшчыкам.

Дымiў я, як кажуць, налева i направа аж да трыццацi гадоў. Потым адчуў, што не ў той бок iду. Твар мой набыў нездаровы выгляд, пачаў балець страўнiк, i я, набраўшыся мужнасцi, кiнуў палiць.

Праз некалькi год здароўе наладзiлася, i мне сёння жудасна ўспамiнаць той пракураны перыяд майго жыцця. Прыемна ўспомнiць толькi адно - сярод курцоў-дзяцей i падлеткаў не было нiводнай дзяўчынкi. Сёння - здурнеў свет... Ой! Што я кажу! Якi свет?!