Замалёўкi (на белорусском языке)
Шрифт:
Сёння ўвесь, як яго завуць, "цывiлiзаваны свет" рашуча i свядома асвойвае здаровы лад жыцця. Не толькi дзецi i падлеткi, амаль усе дарослыя аб'явiлi вайну тытуню i алкаголю...
У нас жа сёння нельга зайсцi нi ў адну ўстанову - па ўсiх калiдорах, ва ўсiх кабiнетах вiсiць густы, застойлiвы смурод цыгарэтнага дыму.
I ўсё ж галоўная трагедыя нашага грамадства ў тым, што большасць дзяўчынак-падлеткаў атручана нiкацiнам. I кураць яны "запоем", з хваравiтай прагавiтасцю. Яны працягваюць атручваць сябе i тых, каго народзяць. Гэты жах ацяжарваецца тым, што i дзяржава, i грамадскасць, i
Калi дадаць да фiзiчнага нездароўя нацыi ўстойлiвую маральную хваравiтасць, то будучыня ў нашай нацыi сумная - нават трагiчная.
СIЛА I СЛАБАСЦЬ ДУХУ
Жыццё набягае хвалямi падзей, зацiшша, узлётаў i падзенняў.
Бываюць часы, калi свет робiцца цесным для душы - для думак, памкненняў, пачуццяў, натхнення. Адчуваеш сябе значным, усемагутным, акрыленым. Пiшацца, творыцца, здзяйсняецца!
Задуманае iмкнецца на паперу, на палатно - у свет слоў i фарбаў. Гэта гама натхнёнасцi i ўзнёсласцi душы нагадвае буйное цвiценне саду, калi кожная кветачка не жадае думаць пра пустацвет, а марыць апылiцца i ператварыцца ў цудоўны плод.
Такое сонцастаянне душы - шчаслiвая пара для творцы. Сiмфонiя створанага ў гэты час гучыць асаблiва звонка i ўзнёсла.
Бываюць часы, калi не хочацца жыць. Змрок у душы, змрок у вачах, цемра наўкола. Гэта крытычныя i вельмi небяспечныя для творчага чалавека часы. Усё, што зрабiў i робiш, выглядае непатрэбным, дробязным, i цяжка зразумець, для чаго на гэтым свеце ты сам.
I гэты перыяд не бясплодны, бо творчы працэс не спыняецца нiколi.
Пад чорнымi хмарамi псiхалагiчнага надлому творчая душа нараджае пранiзлiва-балючыя, глыбока-трагiчныя, асаблiва кранальныя творы. Можна нават паспрачацца, якi стан душы з'яўляецца больш магутным штуршком i стымулам для нараджэння значных мастацкiх твораў. Думаю, што кожны па-свойму будзе мець рацыю, бо ў творчага чалавека пастаяннай душэўнай раўнавагi нiколi не будзе.
Як дзень мяняе ноч, так i ў творчай душы кароткае зацiшша будуць мяняць буры эмоцый, а сонечнасць будуць закрываць хмары адчаю.
I яшчэ адна цiкавая асаблiвасць: у душу звычайнага чалавека зазiрнуць немагчыма, яна, як кажуць, поцемкi.
Душа ж творчага чалавека як на далонi, яна - у ягоных творах.
МАМА
Усе мы - кропелькi той адвечнай, невычарпальнай крынiцы, iмя якой - мама. Нiколi не перасыхае гэтая крынiчка - нiколi не памiрае мама. Яна - у нашых сэрцах, нашых думках, яна заўсёды побач з намi - у радасцi i горы, яна тое адзiнае асяроддзе, па-за якiм чалавек iснаваць не можа...
Мая мама - самая прыгожая ва ўсiм свеце. Мая мама - самая добрая ва ўсiм свеце. Мая мама - самая працавiтая ва ўсiм свеце, i яшчэ... мама была няшчасная, бо не дай Бог нiкому перажыць пяцёра сваiх дзяцей.
Але i ў беднасцi, i ў горы мама была шчаслiвая тым, што выраслi, вывучылiся астатнiя дзецi, нарадзiлiся ўнукi...
Першая песня, напiсаная мной з кампазiтарам Эдуардам Зарыцкiм, была прысвечана маме i пачыналася словамi: "Ты ў свеце самая прыгожая..."
Я ганаруся сваёй мамай за прыгажосць яе душы, за яе чалавечую годнасць i мужнасць, з якой яна прайшла праз усе жыццёвыя
Дзякуючы толькi ёй мы, чацвёра яе дзяцей, засталiся жывымi, вырвалiся з нямецкага акружэння на Палiку, дзе загiнулi сотнi i сотнi людзей, нават без дзяцей на руках.
Дзякуючы ёй мы не памерлi ад пасляваеннага голаду, калi не было нi крошкi, нi лушпiнкi, нi зернетка. Гэту "ласку" жыцця я добра памятаю.
Дзякуючы маме мы не памерзлi ў сырой i халоднай зямлянцы, уратавалi свае душы ад жорсткасцi i нянавiсцi да ўсiх i ўсяго. Мама не скардзiлася, не ныла, яна змагалася за нас...
Усё сваё жыццё, колькi памятаю, мама не выпускала з рук iголку "абнаўляла" кожны вечар да позняй ночы нам i сабе вопратку, ляпiла i ляпiла лацiну на лацiну...
Каб звязаць тыя нiткi ў адну, можна было б абматаць зямны шар, як клубок...
Каб прыкласцi тыя лацiны адна да другой, атрымаўся б агромнiсты, на ўсё неба транспарант, на якiм можна было б напiсаць, бачнае ўсяму свету: "Слава КПСС!"
Бацькi дажывалi свой век у дзесяцiметровым пакойчыку - у бараку ў Вознiцкiм завулку ў Менску, куды iх забраў брат Косцiк, калi я служыў у войску. Сам я жыў з жонкай i дачкой у васьмiметровым пакойчыку на агульнай кухнi, разам з другой сям'ёй.
Бягу, бывала, да бацькоў праведаць iх, ведаю, што галодныя сядзяць, але ў самога ў кiшэнi тры рублi, а да палучкi - тыдзень. Заскочу ў краму, куплю бутэльку малака, пару тварожных сыркоў, батон ды маме цытрамону ад галаўнога болю. Вось рубель i "ляснуў"! I гэтак кожны раз - страсаеш капейкi, бо самi з жонкай не маглi звесцi канцы з канцамi.
Вось i перабiвалiся мае бацькi з хлеба на ваду, а тыя, хто наўмысна стварылi такiя ўмовы iснавання, жыравалi, адгарадзiўшыся ад людзей хлуслiвымi лозунгамi. Прыдумалi так званую "савецка-партыйную" работу, якая дазваляла i жыраванне, i персанальныя пенсii, а вось за жыццё, аддадзенае дармавой калгаснай катарзе, не плацiлi анiякай пенсii.
I ўсё ж трэба аддаць належнае дзяржаве, якая злiтавалася i прызначыла пенсiю тату за тое, што ён, пасля шасцiдзесяцi гадоў, працаваў у розных некалгасных шарагах вартаўнiком. Пенсiя складала аж пяць рублёў i семдзесят пяць капеек, i адбылося гэта пенсiйнае "свята", калi тату было семдзесят гадоў.
У апошнiя гады мамiнага жыцця мы, усе яе дзецi, кожную нядзелю збiралiся сем'ямi разам вакол мамы, шумна абедалi, горача спрачалiся i гутарылi, спявалi. На ёй трымаўся свет нашых узаемаадносiн, наша кроўнае адзiнства.
Не стала мамы - i ўсё пасыпалася. Мы паселi па сваiх кватэрах, нас паглынулi сямейныя дробязi, мы пачалi аддаляцца адно ад другога.
Вось што значыцца мама!
Мама была старэнькая, нямоглая, але яна была. Я адчуваў яе прысутнасць кожнай крывiнкай, я адчуваў сябе дужым, значным, патрэбным гэтаму свету...
Пасля яе смерцi я адчуў сябе псiхалагiчна нямоглым, адзiнокiм, непатрэбным, слабым. Жыццё страцiла цiкавасць, каляровасць, сэнс. Даўно злавiў сябе на горкай думцы: "Пры маме я жыў, без мамы - дажываю..."