Жыццё і дзіўныя прыгоды марахода Рабінзона Круза
Шрифт:
— Няпраўда! — горача запярэчыў ён. — Мяне вучыў — будзеш вучыць і іншых чалавекаў.
— Не, Пятніца, — сказаў я, — едзь без мяне, а я застануся тут адзін, без людзей. Жыў жа я неяк адзін да гэтага часу!
Гэтыя словы, відаць, здаліся яму вельмі крыўднымі. Ён імкліва кінуўся да сякеры, што ляжала непадалёку, схапіў яе, прынёс і падаў мне.
— Навошта ты даеш мне сякеру? — спытаў я.
Ён адказаў:
— Забі Пятніцу!
— Навошта мне цябе забіваць? Ты ж нічога кепскага мне не зрабіў.
— А навошта праганяеш Пятніцу адсюль? — горача ўсклікнуў ён. — Забі Пятніцу, не праганяй яго адсюль!
Ён быў страшэнна ўсхваляваны. Я заўважыў на вачах у яго слёзы. Словам, адданасць яго была такая моцная, што, калі б я нават хацеў, я не здолеў бы прагнаць яго. Я тут жа сказаў яму і часта паўтараў потым, што ніколі больш не буду гаварыць пра яго ад'езд на радзіму, пакуль ён хоча заставацца са мною.
Такім чынам я канчаткова ўпэўніўся, што Пятніца назаўсёды адданы мне.
Калі ён нават і хацеў вярнуцца на радзіму, то толькі таму, што ўсім сэрцам любіў сваіх аднапляменнікаў: ён спадзяваўся, што я паеду да іх і навучу іх дабру.
Але я добра разумеў, што мне гэта, вядома, не пад сілу.
І ўсё роўна я страсна жадаў як мага хутчэй адправіцца на радзіму да Пятніцы, каб убачыць «барадатых» людзей, якія жывуць у той краіне. Нарэшце я вырашыў, не адкладваючы далей, распачаць пабудову вялікай лодкі, на якой можна было б рушыць у адкрытае мора.
Перш за ўсё трэба было выбраць прыдатнае дрэва з дастаткова тоўстым ствалом.
Тут думаць не трэба было: на выспе расло столькі велізарных дрэў, што з іх можна было збудаваць не толькі лодку, а, бадай, цэлы флот. Але я добра памятаў, якую зрабіў памылку, калі будаваў сваю вялізную пірогу ў лесе, далёка ад мора, а потым не здолеў прыцягнуць яе да берага. Каб гэта памылка не паўтарылася, я вырашыў знайсці такое дрэва, якое расце бліжэй да мора, каб можна было без асаблівай цяжкасці спусціць лодку на ваду.
Але ля самага берага раслі пераважна дробныя і чэзлыя дрэвы.
Я абышоў амаль усё ўзбярэжжа і не знайшоў нічога прыдатнага. Выручыў мяне Пятніца: выявілася, што ў гэтай справе ён разумеў больш за мяне. Я і сёння не ведаю, якой пароды было тое дрэва, з якога мы тады пабудавалі лодку.
Пятніца стаяў на тым, каб мы агнём выпалілі ўнутранасць дрэва, як робяць пры пабудове сваіх пірогаў дзікуны. Але я сказаў яму, што лепей выдаўбаць яе долатам і іншым цяслярскім інструментам, і, калі я паказаў яму, як гэта робіцца, ён ахвотна згадзіўся, што мой спосаб лепшы і больш надзейны.
Пятніца хутка вывучыўся рабіць і гэту работу.
Мы з захапленнем узяліся за работу, і праз месяц лодка была гатова. Мы патрацілі на яе многа сілы, абчасалі яе сякерамі, і ў нас атрымалася сапраўдная марская лодка з высокім кілем і моцнымі бартамі; яна была цалкам прыгодная для нашай мэты, таму што пэўна магла падняць дваццаць чалавек.
Пасля таго спатрэбілася яшчэ каля двух тыдняў, каб спусціць наша судна на ваду. Для гэтай мэты мы прыстасавалі драўляныя каткі, але лодка была такая цяжкая, а рабочых рук так мала, што і на катках яна рухалася наперад страшэнна павольна, дзюйм за дзюймам.
Калі лодка была спушчана на ваду, я са здзіўленнем убачыў, як спрытна спраўляецца з ёю Пятніца, як хутка ўмее ён паварочваць яе ўправа і ўлева і як добра вяслуе.
Я спытаў у яго, ці няма небяспекі, на яго думку, выпраўляцца ў мора на такой лодцы?
— О не, — сказаў ён, — такая лодка не страшна плыць, няхай дзьме моцны вецер!
Але перш чым рушыць у мора, я намерыўся зрабіць яшчэ адну справу, пра якую Пятніца пакуль што не ведаў, а іменна: паставіць у лодцы мачту з ветразем, а таксама змайстраваць якар і карабельны канат. Зрабіць мачту было няцяжка: на выспе расло многа на дзіва стройных высокіх кедраў. Я выбраў адно маладзенькае дрэўца — яно расло непадалёку ад бухты, дзе стаяла наша новая лодка, — і загадаў Пятніцу ссекчы яго. Затым ён пад маім кіраўніцтвам ацерабіў ствол ад галін і старанна абчасаў яго. Мачта была гатова.
Над ветразем мне давялося пастарацца самому. У мяне ў кладоўцы захоўваліся старыя ветразі, або, лепш сказаць, кавалкі парусіны. Але гэта парусіна ляжала ўжо больш за дваццаць шэсць год.
Я ніколі не спадзяваўся, што мне давядзецца шыць з яе ветразі, і таму не вельмі даражыў ёю і ніколькі не клапаціўся пра тое, каб захаваць яе. Я быў упэўнены, што ўся гэта парусіна даўно згніла. Так яно і аказалася: большая частка яе была гнілая. І ўсё ж сёе-тое магло зараз згадзіцца. Я выбраў два мацнейшыя кавалкі і ўзяўся за шытво.
Многа сілы патраціў я на гэту работу: у мяне ж не было нават іголак! І ўсё ж у рэшце рэшт я змайстраваў нейкае мізэрнае падабенства вялікага трохкутнага ветразя, накшталт тых, якімі карыстаюцца ў Ангельшчыне (там такі ветразь называюць «нагою барана»), і, апрача таго, маленькі ветразь, так званы «блінд».
Такімі ветразямі я ўмеў кіраваць лепш за ўсё, таму што дакладна такія ж ветразі былі на той шлюпцы, на якой я некалі ўцякаў з Афрыкі.
Каля двух месяцаў прыладжваў я да лодкі мачту і ветразі, але затое ўся работа была зроблена вельмі дасканала. Апрача двух ветразяў я змайстраваў яшчэ трэці. Гэты ветразь я ўмацаваў на носе. Ён павінен быў памагаць нам паварочваць лодку пры перамене галса [19] , для таго каб ісці супроць ветру.
19
Галс — курс судна адносна ветру; напрыклад, судна ідзе левым галсам, калі вецер дзьме ў левы бок судна.
А затым я зрабіў выдатны руль і прыладзіў яго да кармы, што павінна было значна аблегчыць кіраванне лодкай.
У справе пабудовы марскіх суднаў я быў невук, але я добра разумеў усю карысць такога прыстасавання, як руль, і таму не пашкадаваў тут ні сілы, ні працы. Далося мне гэта нялёгка: на адзін гэты руль у мяне пайшло амаль столькі ж часу, колькі на пабудову і аснастку ўсяе лодкі.
Калі ўсё было гатова, я пачаў вучыць Пятніцу кіраваць маёй лодкай, таму што ні руля, ні ветразя ён ніколі ў вочы не бачыў. На першым часе, калі ён убачыў, як я паварочваю лодку рулём і як ветразь надзімаецца то з аднаго, то з другога боку, ён быў такі ашаломлены, нібыта яму паказалі нейкае дзіва.
Тым не менш пад маім кіраўніцтвам ён хутка навучыўся кіраваць лодкай і зрабіўся ўмелым мараком. Адна толькі справа ніяк яму не давалася — карыстанне компасам. Але паколькі ў тых мясцінах туманы бываюць толькі ў час дажджоў, компас быў не вельмі патрэбны. Днём мы маглі кіраваць на ўзбярэжжа, якое віднелася ўдалечыні, а ноччу трымаць курс па зорках. Іншая справа ў перыяд дажджоў, але тады ўсё роўна нельга было падарожнічаць ні морам, ні па зямлі.
Надышоў дваццаць сёмы год майго зняволення ў гэтай турме. Праўда, тры апошнія гады можна было смела скінуць з разліку, бо пасля з'яўлення на выспе майго адданага Пятніцы жыццё маё зусім змянілася.