Бацькава падарожжа (на белорусском языке)
Шрифт:
– Дык усё скончана? Яна больш не вернецца?
Яго голас дрыжаў, збiваўся на высокiя ноты, i старому было цяжка яго слухаць. Ён учапiўся за Кантэна i, здавалася, галасiў, чым вельмi нагадваў п'янага чалавека.
Дзесьцi побач грукнулi веснiчкi, i Кантэн пачуў крокi. Не ведаючы, як супакоiць хлопца, ён хуценька сказаў:
– Правядзiце мяне да пiльнi... Пойдзем, хутчэй!
Яны iшлi даволi шпарка, наколькi дазваляла слiзкая дарога. Чым далей яны адыходзiлiся ад вёскi, тым яна была менш утрамбаванай, таму крочыць лягчэй не стала, але рызыка павалiцца зменшылася.
– Ну дык вось! Раз яна не едзе, я сам адпраўлюся ў Лiён. Заўтра ранiцай. Мне трэба было зрабiць гэта раней. Дарма я вас слухаў.
Кантэн зрабiў некалькi крокаў, глыбока ўздыхнуў i адказаў:
– Яна паехала ўжо.
– Не мае значэння! Я i ў Парыж паеду. Дайце мне яе адрас!
Кантэну зноў зрабiлася кепска. Ён, не думаючы, адказаў:
– У мяне няма яе адраса...
I тут настаўнiк, здаецца, зусiм страцiў кантроль над сабою. Ён ухапiўся аберуч за Кантэна i закрычаў жалобна:
– Няпраўда! Вы манiце!.. Вы нешта хаваеце ад мяне!.. Вы смеяцеся з мяне!.. Вы не маеце права!..
Яны стаялi побач з лесапiльняй. Было вельмi цёмна, i Кантэн не мог разгледзець настаўнiкаў твар. Ён не ведаў, што яму адказаць. Ды настаўнiк, пэўна, i не паслухаў бы яго цяпер. Як не плачучы, той працягваў:
– Вы не жадаеце быць шчырым... Гэта не варта вас, не варта мяне, не варта нашага сяброўства. Вы не маеце права гэтак абыходзiцца са мною. Прашу вас, дайце мне яе адрас! Малю вас на каленях, месьё Кантэн!
Ён збiраўся павалiцца ў снег, але Кантэн знайшоў у сабе сiлы, каб утрымаць яго.
– Сцiхнiце, - сказаў ён.
– Клянуся вам, што ў мяне яшчэ няма яе адраса.
Настаўнiк, здаецца, прыцiх. Не, ён плакаў. Пасля пачаў мармытаць, але ўжо без гневу:
– Прапаў я... Прапаў... Як вы не можаце мяне зразумець?.. Вiдаць, вы нiколi не кахалi...
Кантэн прамаўчаў. Гэтыя словы амаль не закранулi яго сэрца. Яму хацелася спытацца ў гэтага юнака, калi ён паспеў закахацца ў дзяўчыну, якую бачыў усяго разоў з дзесяць, як ён змог так прывязацца да яе, калi атрымаў ад яе толькi некалькi лiстоў?.. Але стары разумеў, што гэта не мае сэнсу. Яму цяжка было меркаваць аб гэтым. Яму i самому гэта вар'яцкае каханне не здавалася такiм ужо незвычайным.
Нейкi момант яны маўчалi. I калi настаўнiк зноў пачаў патрабаваць ад Кантэна, каб той паабяцаў даць яму адрас, стары ўзяў яго за плячо, крыху страсянуў i сказаў:
– Не трэба пiсаць ёй... Вам не трэба яе бачыць...
– Як гэта, не трэба?
– Не трэба... Я прашу вас...
– Яна вам казала пра мяне, праўда?
Яго голас зусiм ахрып. Кантэн не адказваў, i настаўнiк раззлаваўся:
– Чаго вы маўчыце? Божа мой, скажыце ж хоць што-небудзь! Яна выходзiць замуж? Так цi не? Я так i думаў! Яна едзе, каб выйсцi замуж. Яна знайшла такога жанiха, якi падабаецца яе мацi... I вы ведалi пра гэта... Але нiчога мне не сказалi... Вы пакiнулi мне надзею... Вам так было лепш!
Кантэн збiраўся адказаць, але настаўнiк раптам засмяяўся вар'яцкiм смехам i з жахам паглядзеў на Кантэна. Потым павольна адступiў ад
– Вы чакалi гэтага... Вы хацелi зрабiць мне навагоднi падарунак, так? Дык вялiкi вам дзякуй, месьё Кантэн! I вас таксама з Новым годам! Весялiцеся цяпер! З Новым годам, месьё Кантэн!
Ён не мог саўладаць з сабою. Кантэн хацеў дагнаць яго i супакоiць, але настаўнiк хутка пабег ад яго, размахваючы рукамi i паўтараючы адны i тыя словы, якiя адносiла ветрам:
– З Новым годам!.. З Новым годам, месьё Кантэн!
23
Сагнуўшыся ад ветру, настаўнiк крочыў наперад няўпэўненай хадой. Здалёк здавалася, што сунецца пустое палiто.
Настаўнiк увайшоў у вёску i спынiўся ля першага лiхтара. Можа, ён зараз перадумае? А можа, звалiцца ў снег i будзе ляжаць, як згубленая кiмсьцi лялька? I знiкне, прыбiты ветрам да зямлi? А можа, знiкне ў начной вулцы?
Нейкi час хлопец стаяў у нерашучасцi, хiстаючыся то ўправа, то ўлева, не перастаючы размахваць рукамi. Здавалася, да яго ног нехта прывязаў цяжкiя грузы, i таму кожны крок даваўся яму з найвялiкшым намаганнем. Нечакана ён знiк за паваротам, дзе стаяў дом Малiво. Кантэн моўчкi праводзiў яго позiркам.
Па зямлi слалася замець. У двары лесапiльнi бразгаў аб дошкi дрэнна замацаваны дротам кавалак бляхi. Белыя сняжынкi мiтуслiва ляцелi ў бок вёскi. Здавалася, яны нiдзе не апусцяцца на зямлю.
– Вось убачыце, ён пойдзе зноў...
– Калi вецер са снегам, чакайце адлiгi...
– З Новым годам!.. З Новым годам, месьё Кантэн!
У яго ў вушах усё гучаў перарывiсты ад гневу i крыўды голас настаўнiка. Кантэну зрабiлася вельмi балюча, быццам у грудзях засеў жалезны асколак.
Настаўнiк цяпер адзiн. Ён знiк у начы. I гэтая ноч была яму цямнейшай, чым iншым людзям. А ён так спадзяваўся мець у гэту ноч многа цеплынi i святла!
Усе ў вёсцы пачыналi сустракаць Новы год, а ён заставаўся адзiн. Сам-насам са сваiм болем.
Цi можна пакахаць гэтак хутка i гэтак моцна? Кантэн шукаў у памяцi адказу на гэтае пытанне, але марна. Ён адагнаў ад сябе гэту думку i сказаў сабе, што сёння справа не ў iм, а ў Марыi-Луiзе. I здарылася гэта не ў мiнулым, а сёння, толькi што.
– Марыя-Луiза не такая, як усе...
Ад гэтых слоў яму зрабiлася яшчэ больш прыкра, чым ад успамiну пра сваё першае каханне... Кантэн адчуваў сябе бацькам, толькi бацькам дарослай дачкi, i не мог зразумець таго, што адчуваў настаўнiк.
– Я i ў Парыж паеду!
А ён, Кантэн, чаму сам не паехаў у Парыж? Ён жа падумаў пра гэта, але быў ужо ў вагоне. Ён толькi сказаў сабе, што нiколi не позна...
Кантэн павярнуўся спiною да лiхтара i пакрочыў далей. Лiхтар калыхаўся пад парывамi ветру, i тады перад старым выцягваўся на снезе доўгi размыты цень. Неўзабаве Кантэн дайшоў да першага павароту дарогi, адкуль пачынаўся пад'ём, i тут нарэшце адчуў, што ён у родных мясцiнах.
Адсюль дарога будзе весцi да самага дому. Iзабэла i Дэнiза ўжо, напэўна, рыхтуюць навагоднюю вячэру. Малая насекла каштанаў, ссыпала iх у салатнiцу. Цяпер заставалася толькi падсмажыць iх. Цiкава, а цi дастала Iзабэла жоўтае вiно?