Ислам модернизациясы. 1 Б?лім
Шрифт:
Пай?амбарды? барлы? сахабаларына ?атысты деген пікір де бар. Ибн Касир ??ран т?псірінде (1/519) былай деп жазды: «Б?л барлы? м?сылман ?мірлері мен ?алымдарына ?атысты екені аны? ж?не б?л туралы Алла? жа?сыра? біледі».
Шау?ани ??ран К?рімні? «Фатхул-?адир» (1/480) т?псірінде былай деп жазды: «Билік иелері – м?сылман имамдары, билеушілері, билері ж?не шари?ат бойынша билік берілген, біра? о?ан с?йкес емес ?рбір адам, К?пірлер мен Шайтандар. К?н? болмаса, б?йыр?ан немесе тыйым сал?ан барлы? н?рседе олар?а ба?ыну керек, ?йткені Алланы? ?зіне ба?ынбай, Алланы? жарат?анына ба?ыну м?мкін емес. Б?л туралы Алла Елшісіні? сахих хадистерінде айтыл?ан».
Ахмад ибн Таймия «М?жму’ ?л-Ф?туа» жина?ында (35/16-17) п?туаларыны? бірінде былай деп жаз?ан: «?рбір адам Алла??а ж?не Оны? Елшісіне ба?ыну?а міндетті. ?рбір адам ?мірлерге ба?ыну?а міндетті, ?йткені Алла? б?йыр?ан. Кімде-кім Алланы? ж?не Оны? Елшісіні? ?алауын орындап, ?міршісіні? б?йры?ын орындаса, Алланы? сауабын алады. Егер адам билеушіге билік немесе байлы? бергенде ?ана мойынс?нса, ал бас?аша ?арсылы? танытып, ?мірлеріне ба?ынбайтын болса, онда оны? болаша? ?мірінде м?расы болмайды».
?бу ?урайрадан риуаят етілген хадисте Пай?амбарымыз (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын): «Кім ма?ан ба?ынса, ол Алла?а бойс?нды, ал кім ма?ан ба?ынбаса, Алла?а бой?сынбады. Кім мен та?айында?ан ?мірге мойынс?нса, ол ма?ан ба?ынды, ал кім мен та?айында?ан ?мірге ба?ынбаса, ол ма?ан ба?ынбады» (?л-Б?хари ж?не Муслим). Ибн Хаджар «Фатх ?л-Бари» (13/112) кітабында осы хадисті? т?сіндірмесінде былай деп жазды: «Ибн ат-Тин ??райыштарды? да, бас?а арабтарды? да ешкімні? билігін мойындамайтынын ж?не ешбір билеушіге ?арсылы? к?рсетпегенін айтты. Пай?амбар б?л с?здерді ?скерлерді бас?ару?а немесе ?алаларды бас?ару?а та?айында?андар?а ба?ынсын ж?не олар?а ?арсы шы?пауы ?шін айтты. ?йтпесе, м?сылмандар арасында келіспеушілік туындайтын еді».
?бу ?урайра (р.а.) Пай?амбарды? (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын) былай дегенін жеткізген: «Сен ?аласа? да, ?аламаса? да, са?ан ?иын ж?не о?ай бол?ан барлы? істерде ?міршіге мойынс?ну?а ж?не ба?ыну?а міндеттісі?, тіпті ол са?ан тиесілі н?рсені ?зіне иемденсе де» (Муслим). Сондай-а? ол Пай?амбарды?: «Алла? Та?ала ?иямет к?ні ?ш адаммен с?йлеспейді ж?не оларды тазартпайды ж?не олар ауыр азап?а ?шырайды. Б?л жол бойынан ??ды? тауып алып, о?ан бас?аларды жа?ындатпа?ан адам; имам?а д?ниелік пайда ?шін ?ана ант берген ж?не ?ала?анын ал?ан кезде ?ана антына адал бол?ан адам; сондай-а? тауарды сат?ан кезде м?ны істемесе де, осыншама а?ша т?ледім деп Алланы? атымен ант ішетін, біра? сатып алушы о?ан сеніп, тауарды алатын саудагер» (?л-Б?хари ж?не Муслим). Ол Пай?амбарды? былай дегенін айтты: «Исраил ?рпа?тарын пай?амбарлар бас?арды: оларды? бірі ?айтыс бол?анда, оны? орнына екіншісі келді. Менен кейін пай?амбарлар болмайды, біра? билеушілерк?п болады». Одан: «Не істеуіміз керек?» деп с?рады. Ол: «Анты?а адал бол, сонда Алла та?ала оларды? ?ол астында?ыларды? барлы?ын с?райды», – деп жауап берді (Муслим). ?бу З?рр: «С?йіктім ?міршіге ба?ынуымды б?йырды, тіпті егер ол ая?-?олы кесілген ??л болып шы?са да», – деді (Муслим). ?н?с ибн М?лик Пай?амбарды? (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын): «Ты?да?дар ж?не ба?ыны?дар, тіпті басы мейізді? к?леміндей Хабашистанды? ??л бас?арса да», – дегенін жеткізген (?л-Б?хари). Умм аль-Хусейн Алла Елшісіні? ?оштасу ?ажылы?ы кезінде былай дегенін естігенін баяндайды: «Егер сендерді Алланы? Кітабы бойынша тура жол к?рсететін ??л бас?арса да, басшыларды ты?да?дар ж?не мойынс?ны?дар» (Муслим).
Ибн Мас?уд Пай?амбарды? (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын) былай дегенін жеткізген: «Менен кейін озбырлы? ж?не сендер ??птамайтын к?птеген н?рселер пайда болады». Одан: «Уа, Алланы? Елшісі, бізден осы уа?ытты тап?андар?а не б?йырасыз?» деп с?рады. Ол: «Міндеттері?ді орында?дар ж?не Алладан ?здері?е ?тема?ы беруін с?ра?дар» (?л-Б?хари ж?не Муслим). С?л?ма ибн Язид ?л-Джуфи бірде Алла елшісінен: «Уа, Алланы? Елшісі, егер бізді парыздарымызды орындауды талап ететін, біра? орындамайтын адамдар бас?арса, бізге не істейсі??» – деп с?рады. Пай?амбар кері б?рылып кетті. Ол с?ра?ын екі-?ш рет ?айталады, ?р жолы Пай?амбар одан теріс б?рылды. Содан кейін ?л-Аш'ас ибн ?айс С?ламаны ?олынан тартты, біра? содан кейін Пай?амбар: «Ты?да ж?не мойынс?н, ?йткені олар ?з ауыртпалы?тарын к?тереді, ал сен ?зі?дікін к?тересі?» (Муслим). Абдулла ибн Амр ибн ?л-Ас Пай?амбарды? былай дегенін айтты: «…Кімде-кім ?з ?міршісіне ант беріп, о?ан ?олы мен ж?регін ?сынса, о?ан ?олынан келгенні? б?рінде ба?ынсын. Ал егер кімде-кім оны биліктен айыру?а ?рекет жасаса, оны? басын кесі?із» (Муслим). Хузайфа Пай?амбарды? (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын) былай дегенін жеткізген: «Менен кейін мені? н?с?ауыммен ж?рмейтін ж?не мені? жолымды ?станбайтын ?міршілер келеді. Оларды? арасында адам кейпіндегі шайтан ж?ректі адамдар болады». Мен одан не істеуім керек деп с?радым. Ол былай деп жауап берді: «?мірші?ді ты?да ж?не ол са?ан ?ысым к?рсетіп, мал-м?лкі?ді иемденсе де, о?ан ба?ын. О?ан ??ла? асы?дар ж?не о?ан ба?ыны?дар» (Муслим).
Ибн Сария былай деген: «Бірде Алла Елшісі бізге бір уа?ыз о?ып, ж?регіміз ?рейленіп, к?зіміз жас алды. Біз о?ан: «Уа, Алланы? Елшісі, б?л ?оштасу уа?ызына ??сайды. Бізге не ?сиет етесі??» Ол былай деді: «Мен сендерге Алладан ?ор?ып, ?мірлері?е ба?ынулары?ды, тіпті егер сендерді ??л бас?арса да, ба?ынуды б?йырамын. Расында меннен кейін сендерден кім тірі ?алса, к?п келіспеушіліктер к?реді. Сонды?тан мені? жолыммен ж?не солих халифалар жолымен ж?рі?дер ж?не о?ан тістері?мен жабысы?дар. Дінге жа?алы? енгізуден са? болы?дар, ?йткені ?рбір бид?ат – адасушылы?» (?бу Дауд, ат-Тирмизи, Ибн Мажа; ?л-?лбани б?л хадисті сахих деп таны?ан). Сонды?тан имам Ибн Ражаб «Жами‘ул-‘Улум уа ?л-Хукум» (2/117) кітабында: «М?сылман ?мірлеріне мойынс?ну – д?ние ба?ытыны? кілті. Б?л Алланы? ??лдарына к?нделікті істерінде пайда ?келеді. Оны? ар?асында олар жер бетінде діндерін бекітіп, Раббыларына мойынс?нады». Шейхул-Ислам Ибн Таймия ?зіні? п?туаларыны? бірінде (35/20-21) былай деп жазды: «Пай?амбарды? м?сылмандар?а к?н? болып табылмайтын барлы? н?рселерде ?мірлерге ба?ынуды б?йыр?анын бірнеше рет баса айттым. Сондай-а? олар?а жа?сы н?с?ау беруді, оларды? шешімдеріне ж?не мал-м?лкін ?алай б?луге сабырлы болуды, олармен бірге ?скери жоры?тар?а шы?уды, оларды? артында топты? намаз о?уды ж?не барлы? игі істерінде олар?а еруді б?йырды. Б?л барлы? шынайы сенушілерге ?атысты ж?не б??ан ?атыспа?анын тек тоз?ан ?ария ?ана а?тай алады. Міне, м?сылмандар бір-біріне жа?сылы? пен та?уалы?та к?мектеседі. Со?ан ?арамастан олар?а ?міршілерді? ?тірігін ма??лдаудан, оларды? жауызды?ы мен ?ділетсіздігінде олар?а к?мектесуден, к?н?лі істерде олар?а мойынс?нудан ж?не т.б. М?ндай ?рекеттер к?н? мен д?шпанды??а ж?рдемдесу болып саналады».
Алланы? харам еткеніне мойынс?ну м?сылманшылы? емес. Абдулла ибн Омардан жеткен хадисте Пай?амбарымыз (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын): «М?сылман ?зіне к?н? жасау б?йырылмаса, ?аласа да, ?аламаса да ?мірлерін ты?дап, ба?ынуы міндетті. Егер о?ан к?н? жасау б?йырылса, онда ол б?л істе оларды ты?дамау ж?не ба?ынбау керек» (?л-Б?хари ж?не Муслим). ?бу ?бд?р-Рахман ибн ?ли былай деген:
«Пай?амбарымыз м?сылмандарды жоры??а аттандыр?ан кезде М?дина т?р?ындарыны? бірін басшы етіп та?айындап, ?ал?андарыны? б?рін ?зіне ба?ынуды б?йырды. Бір к?ні жолда ашуланып, адамдар?а: «Пай?амбар сендерге ма?ан ба?ынулары?ды б?йырды емес пе?», – деді. Адамдар: «И?» деп жауап берді. Сосын: «Ма?ан а?аш жинап бер», – деді. Олар отын жинап бол?ан со?, от жа?уды б?йырды, сосын от?а кіруді б?йырды. Ж?рт уайымдап: «Оттан аман ?алу ?шін Пай?амбарды? дініне бет б?рды?…» деп бір-біріні? ?олынан ?стай бастады. Басшысыны? ашуы келді. Олар ?айтып орал?ан кезде бол?ан жайтты Пай?амбарымыз?а айтып берді де, ол: «Егер олар о?ан кірсе, ?иямет к?ніне дейін шы?пас еді. Расында, Алланы? б?йыр?анына мойынс?ну керек» (Фатхул-Бари, 8/58).
Ислам М?сылман билеушісіне ?арсы с?йлеуге тыйым салады. Алланы? шари?аты осы лауазым?а сайлан?ан м?сылман билеушіге ?арсы с?йлеуге ?зілді-кесілді тыйым салады. М?сылманны? ?олында?ы ?кіметті ??лату?а немесе тіпті оны? билігіне н??сан келтіруге ?рекеттенген адам Алла Та?ала мен Оны? со??ы Елшісіні? еркіне ?арсы болады. Зияд ибн ??сайб былай деді: «Мен ?бу Б?кратамен бірге Ибн Амир уа?ыз о?ып жат?ан кезде оны? мінберіні? жанында отырдым, ол ж??а ?рі н?зік к?йлек киген болатын. Осы кезде ?бу Билял: «Бізді? ?мірге ?ара?дар. Ол еріктілер киетін к?йлекті киіп ж?р». ?бу Б?крата о?ан тез жауап ?атты: «?ндемей ?ал, мен Алла елшісіні?: «Кімде-кім жер бетінде Алланы? билік берген ?міршісін ?орласа, Алла оны ?орлайды», – дегенін естідім (?т-Тирмизи; ?л-?лбани б?л хадисті жа?сы деп таны?ан). Имам Ахмад риуаят еткен хадисте: «Кімде-кім Алла Та?ала жер бетінде билік берген ?міршісін ??рметтесе, Алла оны ??рметтейді. Ал кімде-кім Алла Та?ала жер бетінде ??дірет берген ?міршісін ?орласа, Алла оны ?орлайды». Сахл ибн Абдулла ат-Тустари былай деген: «Адамдар билеушілері мен ?алымдарын ??рметтесе, оларды? денсаулы?ы нашар болады. Оларды ??рметтесе, Алла оларды? д?ниелік ж?не болаша? ?мірін реттейді. Олар?а нем??райлылы? танытса, Алла оларды? д?ниелік ж?не болаша? ?мірін жояды». (Тафсир ?л-?уртуби, 5/262). ?бу ?урайрадан (р.а.) жеткен хадисте Пай?амбарымыз (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын): «Кімде-кім басшы?а мойынс?нбай, м?сылман ?мметінен б?лініп ?лсе, ол наданды? заманыны? ?лімімен ?леді. Кімде-кім со?ыр ??марлы?тан ту астында со?ысса, о?ан ашуланып, ша?ырып немесе о?ан к?мектесіп, ?лтірілсе, ол наданды? заманыны? ?лімімен ?лді. Кімде-кім та?уалар мен к?н??арларды ажыратпай, м?міндерге зиянын тигізбестен ж?не бейбіт келісім жасал?андарды? алдында?ы міндеттерін орындамай ?мметіме ?арсы келсе, оны? ма?ан ?атысы жо?, мені? де о?ан ?атысым жо?. .» (Б?хари ж?не Муслим). Ибн Аббас жеткізген хадисте Пай?амбарымыз (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын): «Кімде-кім ?з ?міршісінен ?натпайтын н?рсені бай?аса, о?ан сабыр етсін, ?йткені кім м?сылман ?мметінен б?лініп, ?лсе, ол наданды? заманыны? ?лімімен ?леді» (Б?хари ж?не Муслим). Абдулла ибн Омардан жеткен хадисте Пай?амбарымыз (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын): «Кімде-кім ?міршісіне ба?ынба?ан болса, ?иямет к?ні Алла Та?ала?а жолы?ады ж?не о?ан еш?андай себеп болмайды. Ал кім ант ішпей ?лсе, ол наданды? заманыны? ?лімімен ?лді» (Муслим). Арфаджа Алла Елшісіні? былай дегенін естігенін айтты: «Егер сендерге бір кісіні? ?ол астында болса?дар, бірлігі?ді б?зып, ?мметі?ді б?лгісі келетін біреу келсе, оны ?лтірі?дер (Муслим). Арфаджа Алла Елшісіні? былай дегенін естігенін жеткізген: «Егер б?рі? бір адамны? ?ол астында бола т?ра, бірлікті б?зып, ?мметі?ді б?лгісі келетін біреу келсе, оны ?лтірі?дер (я?ни, басшы?а ?арсы шы??анды), (Муслим). Умму С?л?м? Пай?амбарды? (о?ан Алланы? игілігі мен с?лемі болсын) былай дегенін жеткізген: «Сендерді? істері?ді кейде ?натып, кейде ?натпайтын ?мірлер бас?аратын уа?ыт келеді. Сендерден кім [оларды? з?лымды?тарын] жек к?рсе, олар?а ?атысы жо?. Кімде-кім олар?а ?орлы? айтса, [жазадан] ??тылады. Кім олар?а разы болып, олар?а ілессе…» деп айт?ан жерінен, с?зін б?ліп с?рады: «Уа, Алланы? елшісі, олармен со?ысу керек емес пе?». Ол: «Жо?, егер олар намаз о?итын болса», – деп жауап берді (Муслим). Джунада ибн ?бу Умайя былай деді: «Убада ибн ?с-Самит ауырып ?ал?анда, біз о?ан келіп: «Алла? са?ан шипа берсін! Пай?амбардан естіген хадистері?ізді? бірін айты?ызшы, Алланы? ?алауымен ол сізге пайдалы болады», – деді. Убада: «Пай?амбар бізді ?з орнына ша?ырды, біз о?ан ант бердік. Ол бізге: «Сіздерге ант етеміз, біз ?аласа? та, ?аламаса? та, бізге ?иын болса да, ?олымыздан келмесе де, ?мірші мал-м?лкімізді иемденіп алса да, б?рін ты?даймыз ж?не ба?ынамыз. Сондай-а? біз онымен билікке таласпаймыз». Сонда Пай?амбар: «Алла? хабарла?ан ашы? к?пірлік жасамаса», – деді (?л-Б?хари ж?не Муслим). Имам ?н-Н?у?уи (12/229) осы хадиске берген т?сіндірмесінде: «Б?л хадистегі к?пірлік с?здері Алла Та?аланы? діні ескертетін к?н?ларды білдіреді. Б?л хадисті? ма?ынасы: билеушімен билік ?шін дауласып, о?ан ?арсы шы?пау керек, егер ол шынайы к?пірлік жасамаса, оны Ислам негіздерінен білесіз. Егер ?мірші м?ны істесе, оны? ?рекеті ма??лданбайды ж?не о?ан а?и?атты еске салу керек. Алайда о?ан ?арсы шы?у ж?не онымен со?ысу м?сылман ??ламаларыны? бірауызды пікірі бойынша, тіпті билеуші деспот ж?не ?лкен к?н??ар болса да тыйым салын?ан. Б??ан к?птеген хадистер ай?ын д?лел. С?ннетті ?станушылар бірауыздан билеушіні жаса?ан к?н?лары ?шін биліктен кетіруге болмайды. ?алымдар м?ны? себебін м?ндай ?рекеттерді? м?сылмандар арасында ?ант?гіс пен алауызды? тудыруы м?мкін деп есептейді. Сонды?тан к?н??арды биліктен кетіруді? пайдасынан г?рі зияны к?п болады».
Ауф Ибн Малик Пай?амбарды? былай дегенін жеткізген: «?міршілерді? е? жа?сысы – ?здері? жа?сы к?ргендері? ж?не сені жа?сы к?ретіндері?. Сен олар?а батасын бер, олар са?ан батасын береді. Ал ?міршілерді? е? жаманы – ?здері? жек к?ретіндері? ж?не сені жек к?ретіндері?. Сен олар?а ?ар?ыс айтасы?, олар сені ?ар?айды». Одан: «Уа, Алланы? Елшісі, ?олымызда семсермен со?ыспаймыз ба?» – деп с?рады. Ол: «Жо?, егер олар сенімен бірге намаз о?итын болса. ?мірші?нен ?зі?е ?намайтын н?рсені к?рсе?, оны ?натпа, біра? мойынс?нудан бас тартпа» (Муслим). Б?л Алланы? за?ы билеуші м?сылман болса, ?кіметті ??лату ?рекеттеріне тыйым сал?анын білдіреді. Б?л ?рбір сенуші есте са?тауы ж?не басшылы??а алуы керек ?те ма?ызды ілім. Нафи’ былай деді: «М?диналы?тар Язид ибн Муауияны та?тан тайдыру?а бел бу?ан кезде, Ибн Омар ?зіні? серіктері мен балаларын жинап, Пай?амбарды?: «?иямет к?ні ?рбір сат?ынны? ?асына ту тігіледі» дегенін естігенін айтты…” Ол с?зін жал?астырды: «Б?ріміз б?л кісіге Алла? пен Оны? елшісіні? за?ына с?йкес ант бердік. Расында, мен бір адамны? екіншісіне Алла? пен Оны? елшісіні? за?ы бойынша ант беріп, сосын о?ан ?арсы со?ысуынан ас?ан сат?ынды? білмеймін. Бір кездері б?рі?із о?ан ант бергенсіздер. Сонды?тан, егер сендерді? біреулері? оны ??лат?ысы келсе, онда мені? о?ан ?атысым жо?» (?л-Б?хари). Ибн Муфлих «?л-Адаб аш-Шария» (1/175) кітабында былай деп жазды: «?л-У?тик ?міршісі кезінде Ба?дадты? м?сылман фа?и?тары ?бу Абдулла Ахмад ибн Ханбал?а келіп, о?ан ша?ымданды: М?сылмандарды? жа?дайы оларды? арасында ??ранны? жаратылуына ж?не т.б. туралы теріс к?з?арастарды? таралуына байланысты ?те ?иындады. Олар билік пен с?лтан?а наразылы?тарын білдірді. Имам Ахмад олармен б?л м?селені тал?ылап, ж?ректерінде С?лтанны? ?рекеттеріне наразылы? білдіруді б?йырды, біра? ешбір жа?дайда о?ан мойынс?нудан бас тартпауды, м?сылмандарды? бірлігін б?збауды, оларды? ?анын т?кпеуді, м?мкін болатын н?рселер туралы ойлануды б?йырды. Оларды? ?рекеттеріні? салдары ж?не сабрлы? туралы ойлану?а ша?ырды». Б?л М?хаммед пай?амбарды? с?ннеттерін ?айта жа??ыртып, ?міріні? со?ына дейін Исламды надандарды? ?ате к?з?арастарынан арылтып, оны ?ор?ау?а ?мтыл?ан ?лы ?алымдарды? бірі имам Ахмад ибн Ханбалды? (?. 241 ж. ?лген) пікірі. ?лы ??лама ж?не за?гер Ахмад ат-Тахауи (?.ж. 321 и.к. ?айтыс бол?ан) ?зіні? шынайы исламды? сенімдер туралы кітабында былай деп жазды: «Біз имамдарымыз бен ?міршілерімізге ?арсы с?йлеуді, тіпті олар ?ателесіп, ?ділетсіздік жасаса да мойындамаймыз. Біз оларды ?ар?амаймыз ж?не олар?а ба?ынудан бас тартпаймыз. Біз олар?а мойынс?ну ар?ылы ?лы да ??діретті Алла?а мойынс?нып жат?анымыз?а сенімдіміз. Ал олар?а мойынс?ну ?р н?рседе парыз, тек олар к?н? жасау?а б?йырмаса. ?рдайым басшыларымызды Алла тура жол?а салсын, денсаулы? берсін деп тілейміз». Имам ат-Тахауиді? б?л с?здеріне т?сініктеме бере отырып, шейх ?ли ибн ?бу ?л-'Изз «?л-А?ида ат-Тахауия» кітабына жаз?ан т?сініктемесінде былай деп жазды: «??ран мен С?ннет ?міршілерге мойынс?нба?ан жа?дайда ба?ыну ?ажеттігін к?рсетеді. Тек к?н? жасау?а ?мір етпесе. Алла Та?аланы?: «Алла?а бой?сыны?дар, елшісіне ж?не аралары?да?ы ?міршілерге бой ?сыны?дар» деген с?зін ойлап к?рі?ізші. Алла Та?ала: «Пай?амбар?а бой ?сыны?дар» дегенімен, «Іштері?дегі ?мір иелеріне бой ?сыны?дар», – демеген. Ол б?л етістікті ?айталамады, ?йткені билік иелеріні? ?здері мойынс?ну?а лайы? емес. Олар Алла? пен Оны? Елшісіні? ?мірлеріне с?йкес келетін барлы? н?рселерде мойынс?нулары керек. Алайда Алла Та?ала пай?амбар?а мойынс?ну?а келгенде «мойынс?н» етістігін ?айталады, ?йткені о?ан ба?ын?ан адам Алла?а ба?ын?ан. Алла елшісі адамдарды Алла?а мойынс?нбауынан шы?аратын ешбір н?рсені б?йырмайды. Ол к?н?сіз, ал кез келген бас?а ?мірші Алланы? ?алауына ?айшы келетін н?рсені ?мір ете алады. Сонды?тан олар?а Алла? пен Оны? Елшісіні? ?мірлеріне с?йкес келетін н?рседе ?ана ба?ыну?а болады. Дегенмен, м?сылмандар басшылар?а, тіпті олар за?сызды? пен ?ділетсіздік жасаса да, олар?а мойынс?нулары керек, ?йткені олар?а ба?ынбау жаса?ан к?н?ларыны? ауырлы?ынан бірнеше есе ауыр зардаптар?а ?келеді. Егер м?міндер ?здері жаса?ан з?лымды??а сабыр етсе, к?н?ларыны? кешірілуі мен еселенген сауап к?тіп т?р. Алла Та?ала к?н??ар ?міршілерді амалдарымызды? аз?ынды?ы ?шін ?ана ?стімізге ?ой?анын есте ?ста?ан ж?н. Расында, сауап ?р?ашан адамны? ісіне с?йкес келеді. Сонды?тан Алладан шын ж?ректен кешірім с?рап, к?н?ларымыз?а т?убе етіп, ізгі амалдар жасау?а міндеттіміз. Алла Та?ала былай деді: «Сендерге ?андай да бір п?лекет тек ?з істегендері? ?шін келеді. Біра? Ол сендерді к?п кешіреді» («Насихат» с?ресі, 30-аят); «Сендерге [Ухудта] апат болды, біра? б?рын [?арсыластарды] екі есе [Б?дірде] апат?а ?шыратты?.
Сонымен сіз: б?л не ?шін? [Уа, М?хаммед] олар?а айт: же?ілісті? себебі ?зі?де» («Имран ?улеті» с?ресі, 165-аят); «Сол сия?ты з?лымдарды? кейбірін істегендері ?шін бас?аларына ба?ындырамыз» («Мал» с?ресі, 129-аят).
Егер ба?ынышты адам ?ділетсіз билеушіні? ?ысымынан ??тыл?ысы келсе, онда ол е? алдымен за?сызды? пен ?ділетсіздік жасауды то?татуы керек. Малик ибн Динар к?ктегі жазбаларды? кейбірінде Раббымызды?: «Мен барлы? патшаларды? Патшасымын ж?не оларды? ж?ректері Мені? ?олымда. Егер адамдар Ма?ан мойынс?нса, Мен ?з мейірімім бойынша оларды? ?стінен ?діл патшалар?а билік беремін. Ал егер олар Ма?ан мойынс?нбаса, кек алу ?шін оларды? ?стінен ?ділетсіз патшалар?а билік беремін. Ж?ректері?ді патшалары? туралы ойлармен ала?датпа?дар, біра? Ма?ан т?убе еті?дер, сонда Мен сендерге ра?ым етемін». Б?л М?хаммед пай?амбарды? с?ннетін ?станушыларыны? таза ж?не шынайы к?з?арастары ж?не м?сылмандар олар?а адал бол?анша, ешкімні? айла-амалдары оларды? сенімін б?за алмайды. ?йткені, Алла Та?ала м?міндерге арнап: «Егер сабыр етіп, Алладан ?оры?са?дар, оларды? (я?ни, Алланы? д?шпандарыны?) айла-амалдары сендерге ешбір зиян тигізбейді» («Имран ?улеті» с?ресі, 120-аят).
Конец ознакомительного фрагмента.