Казкi (на белорусском языке)
Шрифт:
– Якая праца, такая i плата. Мне так спадабалiся твае спевы, браток, што я вырашыў выдаць за цябе родную дачку.
Пачуўшы гэтыя словы, каралеўна ў жаху кiнулася перад бацькам на каленi, але кароль нават не паглядзеў на яе.
– Нiчога не зробiш!
– сказаў ён.
– Я пакляўся сваёй галавой i каронай, што аддам цябе за першага жабрака, якi трапiцца, i я стрымаю сваю клятву!
Колькi нi плакала каралеўна, колькi нi малiла - усё было дарэмна. Яе тут жа абвянчалi з жабраком-музыкай.
А пасля вянчання кароль сказаў:
– Не бывае такога, каб жонка жабрака жыла ў каралеўскiм палацы. Можаш адпраўляцца са сваiм мужам на ўсе чатыры бакi.
Жабрак музыка, не кажучы нi слова, узяў за руку маладую жонку i вывеў яе за браму. Першы раз у жыццi каралеўна пешкi выйшла з бацькоўскага палаца.
Апусцiўшы галаву, не азiраючыся па баках, iшла яна следам за сваiм мужам па камянiстай пыльнай дарозе.
Доўга iшлi яны так па раўнiнах i ўзвалках, па дарогах, дарожках i сцяжынках. I нарэшце сцяжынка вывела iх у засень густога лесу.
Яны селi адпачыць пад старым дубам, i каралеўна спытала, мiжволi задзiвiўшыся цянiстымi дрэвамi:
– Чый гэта лес на захад i на ўсход?
– Там гаспадар - кароль Драздабарод.
Была б ты яго жонкай дарагой
То быў бы твой.
Каралеўна задумалася, а потым уздыхнула i прашаптала:
– Каб зноў мне заручыцца са свабодай,
То стала б жонкай я Драздабарода!
Музыка скоса паглядзеў на яе, але нiчога не сказаў. Яны пайшлi далей.
I вось перад iмi - паўнаводная рака, а ўздоўж берага сцелецца свежы, сакавiты луг.
Каралеўна зноў спытала:
– Чый гэта луг над мостам сiнiх вод?
– Там гаспадар - кароль Драздабарод.
Была б ты яго жонкай дарагой
То быў бы твой.
– Ах, - сказала каралеўна, глытаючы слёзы.
Каб зноў мне заручыцца са свабодай,
То стала б жонкай я Драздабарода!
Музыка нахмурыўся, пакiваў галавой, але i тут нiчога не сказаў ёй. I яны зноў пайшлi далей.
Калi сонца пачало хавацца за пагоркамi, каралеўна i жабрак-музыка падышлi да сцен вялiкага багатага горада. Над залатой цяжкой брамай узвышалася круглая вежа.
Каралеўна спытала:
– Чый гэта горад з вежай ля варот?..
– Там гаспадар кароль Драздабарод.
Была б ты яго жонкай дарагой
То быў бы твой!
Тут каралеўна не вытрымала. Яна горка заплакала i ўсклiкнула, заломваючы рукi:
– Каб зноў мне заручыцца са свабодай,
То стала б жонкай я Драздабарода!..
Музыка раззлаваўся:
– Слухай, галубка!
– сказаў ён.
– Не вельмi мне па густу, што ты на кожным слове згадваеш другога i шкадуеш, што не пайшла за яго. А я, што ж, недастаткова добры для цябе?
Каралеўна прыцiхла. Не абмяняўшыся нiводным словам, яны прайшлi праз увесь горад i спынiлiся на самай ускраiне, каля маленькага, уросшага ў зямлю дамка. Сэрца скаланулася ў грудзях каралеўны. Яна паглядзела на дамок, на мужа i сарамлiва спытала:
– Чый гэта дом пад зрэбнаю страхой?
– Ён мой i твой!
– адказаў з гордасцю музыка i адчынiў перакошаныя дзверы.
– Тут мы з табой будзем жыць. Заходзь!
Ёй давялося нахiлiцца, каб, пераступаючы парог, не ўдарыцца галавой аб нiзкую прыталаку.
– А дзе ж слугi?
– спытала каралеўна, пазiраючы пабаках.
– Якiя там слугi?
– адказаў жабрак.
– Што спатрэбiцца, зробiш сама. Вось распалi агеньчык, пастаў ваду ды згатуй мне чаго-небудзь паесцi. Я не на жарты стамiўся.
Але каралеўна не мела нiякага паняцця пра тое, як распальваюць агонь i гатуюць, i музыку давялося самому прыкласцi да ўсяго рукi, каб справа сяк-так пайшла на лад.
Нарэшце небагатая вячэра паспела. Яны паелi i ляглi адпачыць.
А на другi дзень жабрак нi свет нi зара падняў з пасцелi бедную каралеўну:
– Уставай, гаспадынька, некалi песцiцца! Нiхто за цябе працаваць не стане!
Пражылi яны днi два так сабе, i мала-памалу ўсе прыпасы беднага музыкi падышлi да канца.
– Ну, жонка, - сказаў ён, - добранькага пакрысе. Гэтае гультайства не давядзе нас да дабра. Мы з табой толькi праядаемся, а зарабляць нiчога не зарабляем. Пачнi ты нарэшце хоць кошыкi плесцi, цi што... Прыбытак ад гэтага невялiкi, ды затое i праца нецяжкая.
Ён пайшоў у лес, нарэзаў лазы i прынёс дадому цэлую вязку.
Каралеўна ўзялася плесцi кошыкi, але жорсткiя пруты не слухалiся яе. Яны не хацелi нi згiнацца, нi пераплятацца i толькi падрапалi ды пакалолi яе белыя ручкi.
– Так!
– сказаў муж, паглядзеўшы на яе работу.
– Бачу, што гэта справа не для такiх беларучак, як ты. Сядай лепш прасцi. Можа, хоць на гэта ў цябе хопiць розуму ды ўмельства.
Яна села за калаўрот, але грубая нiтка ўразалася ў пяшчотныя пальцы, i кроў капала з iх гэтак жа часта, як слёзы з яе вачэй.
– Проста гора з табой!
– сказаў муж.
– Ну памяркуй сама - на што ты здатная! Паспрабаваць, цi што, гандляваць гаршкамi ды ўсякiмi там глiнянымi кубкамi-мiскамi! Будзеш сядзець на рынку, мiргаць вачыма i атрымлiваць грошыкi.
"Ах, - падумала каралеўна, - што калi хто-небудзь з нашага каралеўства прыедзе ў гэты горад, прыйдзе на плошчу i ўбачыць, што я сяджу на рынку i гандлюю збанкамi! Як яны будуць смяяцца нада мной!"
Але рабiць не было чаго. Або памiрай з голаду, або згаджайся на ўсё. I каралеўна згадзiлася.
Спачатку гандаль iшоў слаўна. Людзi нарасхват бралi збанкi ў цудоўнай гандляркi i плацiлi ёй, не таргуючыся, усё, што яна нi прасiла. Мала таго, iншыя давалi ёй грошы ды яшчэ ў дадатак толькi што набытыя збанкi.