Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке)
Шрифт:
– Гэта мы, кайманы!
– Не маю i не хачу мець з вамi нiякае справы, - сярдзiта адказаў Сом.
Тады стары кайман усунуўся трошкi ў пячору i сказаў:
– Сом, гэта я. Я твой сябар - той, што вандраваў з табою да мора.
Пачуўшы знаёмы голас, Сом вылез з пячоры.
– Ага, а я цябе не пазнаў, - ужо лагодней прамовiў ён да свайго старога сябра.
– Што ў цябе?
– Мы прыйшлi папрасiць у цябе тарпеду. Тут па нашай рацэ ходзiць ваенны карабель, якi палохае рыб. Гэта браняносец. Мы зрабiлi плацiну, але ён яе знiшчыў. Тады мы паставiлi другую, дык ён i гэтую разбурыў. Рыбы ўсе да адной уцяклi, i цяпер мы памром з голаду. Дай нам тарпеду, i мы знiшчым гэты карабель.
Пачуўшы гэта, Сом надоўга задумаўся i потым сказаў:
– Добра, я дам вам тарпеду, хоць я не забыў, што вы зрабiлi з сынам майго брата. А ў вас хто ўмее тарпеду ўзрываць?
Усе маўчалi, бо нiхто не ўмеў.
– Добра, - з гонарам сказаў Сом, - я сам яе ўзарву. Я гэта рабiць умею.
Зараз жа пачалi перавозку. Усе кайманы прывязалiся адзiн да аднаго: хвост першага прывязалi за шыю другога, хвост пярэдняга - за шыю задняга. Так утварыўся цэлы ланцуг з кайманаў амаль на паўвярсты. Волат Сом штурхнуў тарпеду да плынi i падлез пад яе, каб трымаць на спiне i каб тарпеда плыла. А таму, што лiянаў, якiмi адзiн да аднаго папрывязвалiся кайманы, не хапiла, Сом учапiўся зубамi ў хвост апошняму кайману, i гэтак яны паплылi. Сом падтрымлiваў тарпеду, а кайманы цягнулi яго, бегучы па беразе. Яны то падымалiся на высокi бераг, то апускалiся, то скакалi цераз каменне, але не спынялiся i подбегам валаклi тарпеду, за якой, як за караблём, што iдзе на вялiкай хуткасцi, разыходзiлiся хвалi. А назаўтра рана-ранiцай яны ўсе выйшлi на месца, дзе збудавалi сваю апошнюю плацiну, i адразу пачалi будаваць новую, куды мацнейшую за папярэднiя. Па парадзе Сома яны паставiлi бярвёны ўшчыльную, адно да аднаго. Гэта была сапраўды выдатная плацiна.
Ледзь яны ўбiлi апошняе бервяно, як на рацэ зноў з'явiўся ваенны карабель i лодка з афiцэрам i васьмю матросамi зноў падплыла да плацiны. Кайманы пералезлi цераз бярвенне i высунулi галовы з другога боку.
– Гэй, кайманы!
– крыкнуў афiцэр.
– Што?
– адказалi кайманы.
– Зноў плацiна?
– Але, зноў!
– Прыбярыце гэтую плацiну!
– Нi за што!
– Не прыбераце?
– Не!
– Добра, тады слухайце, - сказаў афiцэр.
– Мы разаб'ем гэтую плацiну, а каб вам болей не захацелася зрабiць новую, мы з гармат разаб'ем i вас. Нiкога не пакiнем жывым - нi вялiкага, нi малога, нi тоўстага, нi худога, нi маладога, нi старога - такога, як той лядашчы кайман, якога я бачу вунь там i ў якога ў роце толькi два зубы.
Стары i мудры кайман, пачуўшы, што афiцэр гаворыць пра яго, насмiхаючыся, адказаў:
– Гэта праўда, што ў мяне мала зубоў, ды й тыя паламаныя. Але цi ведаеце вы, што будуць есцi заўтра гэтыя зубы?
I ён разявiў свой гiганцкi рот.
– Ну, што будуць есцi, што?
– спыталi матросы.
– Вось гэтага афiцэрчыка, - сказаў кайман i хуценька злез з бервяна.
Тым часам Сом прыладзiў тарпеду пасярод плацiны i загадаў чатыром кайманам, каб тыя асцярожна ўзялi яе i прытапiлi ў вадзе, пакуль ён не дасць знак. Так i зрабiлi. Астатнiя кайманы адразу схавалiся каля берага, высунуўшы з вады толькi насы ды вочы. А Сом затаiўся каля тарпеды.
Раптам карабель ахутаўся дымам i выпусцiў па плацiне першы снарад. Снарад разарваўся якраз у цэнтры плацiны i разнёс на тысячу кавалачкаў дзесяць цi дванаццаць бярвёнаў.
Але Сом быў напагатове, i як толькi ў плацiне з'явiлася дзiрка, ён крыкнуў кайманам, што трымалi тарпеду пад вадой:
– Пускайце тарпеду, хутчэй пускайце!
Кайманы адпусцiлi тарпеду, i яна ўсплыла.
Хутчэй чым вы прачытаеце гэтыя словы, Сом акуратна паставiў тарпеду ў цэнтры пралому, потым зажмурыў вока, прыцэлiўся i, запусцiўшы механiзм, накiраваў тарпеду на карабель.
I ў самы час! Бо якраз у гэтую хвiлiну браняносец выпусцiў другi снарад. Ён з грукатам разарваўся i разнёс на трэскi яшчэ адзiн кавалак плацiны.
Але тарпеда была ўжо зусiм блiзка да карабля. Людзi, якiя стаялi на iм, заўважылi яе. Яны ўбачылi след, якi пакiдае на вадзе тарпеда.
Усе спалохана закрычалi i паспрабавалi павярнуць браняносец, каб тарпеда не зачапiла яго.
Але было позна: тарпеда ўжо даплыла. Яна ўдарыла гiганцкi карабель якраз пасярэдзiне i разарвалася.
Немагчыма сабе ўявiць страшны грукат, з якiм узарвалася тарпеда. Яна выбухнула так, што разарвала карабель на пятнаццаць тысяч кавалкаў: у паветра паляцелi комiны, машыны, гарматы, лодкi - усё! Iх параскiдала вельмi далёка.
Кайманы пераможна крыкнулi i як ашалелыя кiнулiся да плацiны. Адтуль яны ўбачылi, як праз прабiты снарадам пралом плывуць падхопленыя рачною плынню мёртвыя, параненыя i жывыя людзi.
Кайманы залезлi на бярвенне з абодвух бакоў пралому, i калi праз яго праносiла людзей, смяялiся i кпiлi з iх.
Есцi людзей кайманы не захацелi, хоць, можа быць, людзi таго i заслугоўвалi. Толькi калi мiма праплываў адзiн з залатымi галунамi на мундзiры, стары кайман кiнуўся ў ваду i - "хруп!" - у два глыткi праглынуў яго.
– Каго гэта ён?
– спытаўся адзiн малады недасведчаны кайманчык.
– Афiцэра, - адказаў Сом.
– Мой стары сябар паабяцаў жа яму, што з'есць. Вось i з'еў.
Рэшткi плацiны кайманы разабралi: цяпер яна была iм непатрэбная, бо нiякi параход ужо не адважыцца там праплыць. Сом, якi ўпадабаў афiцэравы рэмень i аксельбанты, папрасiў, каб яму аддалi iх у падарунак. Але дзеля гэтага яму давялося выцягваць iх з рота ў старога каймана, бо яны заселi ў таго ў зубах. Потым Сом падперазаўся рэменем, зацягнуўшы яго пад плаўнiкамi, а на канцы сваiх доўгiх вусоў павесiў аксельбанты i пас ад шаблi. Скура ў Сома вельмi прыгожая, а цёмныя плямы на ёй падобныя да плям у змяi. I Сом цэлую гадзiну плаваў сюды-туды, красуючыся перад кайманамi, а тыя глядзелi на яго, разявiўшы ад здзiўлення раты.
Потым кайманы правялi яго да самай яго пячоры i, доўга-доўга падзякаваўшы, вярнулiся на сваё звычайнае месца. Рыбы таксама вярнулiся, i кайманы жылi i дагэтуль жывуць там вельмi шчаслiвыя. Урэшце яны нават прызвычаiлiся да таго, што па рацэ часам праплываюць параходы i караблi, якiя вязуць апельсiны.
Але пра ваенныя караблi яны нават чуць нiчога не хочуць.
НЕВIДУШЧАЯ ЛАНЬ
Жыла сабе аднойчы лань, i было ў яе двое дзетак-двайнятак, што ў аленяў бывае рэдка. Але неўзабаве адно яе дзiцё задраў дзiкi кот, i засталася ў яе толькi адна дачушка. Усе ланi ў лесе вельмi яе любiлi i заўсёды ёй казыталi бакi.
Шторанiцы, як толькi ўзыходзiла сонца, мацi прымушала дачку паўтараць аленеву малiтву. Гучала яна так:
Раней чым з'есцi лiсточак, добра яго панюхай, бо лiсточкi бываюць атрутныя.
Раней чым падысцi да ракi напiцца, цiхенька пастой i добра агледзь месца, каб упэўнiцца, што побач няма кайманаў.
Кожныя паўгадзiны высока-высокенька задзiрай галаву i нюхай паветра, каб пачуць пах ягуара.
Калi пасвiшся, спачатку заўсёды паглядзi на траву - цi няма ў ёй гадзюк.
Гэтая малiтва была ў маленькiх аленяў, як "Ойча наш" у людзей. I калi лань добра яе засвоiла, мацi дазволiла ёй хадзiць адной.