Крыніцы
Шрифт:
— Забіць мяне мала за маю дурноту! Цяпер мне так няёмка перад Лемяшэвічам, так няёмка… Нізавошта крыўдзіла чалавека. Пагавары ты, Платонавіч, з ім: няхай даруе дурной бабе!..
Даніла Платонавіч прынёс пісьмо ў школу i паказаў настаўнікам. Абураныя, яны вырашылі паслаць гэтае пісьмо i напісаць ад сябе ў тую школу, куды тэрмінова перавёўся Арэшкін. Няхай ведаюць!
39
Рашчэня адчыніў шырокае акно свайго кабінета адразу ж, як толькі вынеслі ўнутраную раму. Так ён рабіў штогод — першы адчыняў акно ў той дзень, калі трактары з сядзібы МТС выходзілі ў калгасы. З яго дзівацтва смяяліся, бо часта яму прыходзілася пасля гэтага сядзець у кабінеце ў кажуху. Але
Цімох Панасавіч стаў перад акном у адной гімнасцёрцы, не баючыся прастудзіцца, углядаўся ў блакіт вясновага неба, на якім не было ніводнай хмурынкі. Ён так доўга i з такім амаль дзіцячым захапленнем углядаўся ў неба, што яго старым вачам пачало здавацца, нібы над паркам i далей, над полем, трапечацца ў паветры, падае ўніз i зноў узлятае безліч пушыстых камячкоў. Ён ведаў, што так толькі здаецца, але хацеў верыць, што гэта жаваранкі, што больш не будзе пахаладання i праз якія два-тры дні такой пагоды трактары змогуць выйсці ў поле. Вось каб самому пачуць хоць аднаго жаваранка! Але хіба тут пачуеш! Паветра навокал дрыжыць ад рову дзесяткаў матораў. Дрыжыць будынак, увесь двор узрыты гусеніцамі, быццам тут ішлі манеўры танкаў; зямля, снег, лёд — усё змешана.
Рашчэня лагодна прабурчаў:
— Чэрці, казаў жа, каб перад канторай не ездзілі. Месца ім мала!
У дырэктара цудоўны настрой. Ніколі яшчэ МТС не выходзіла так з рамонтам — ні па тэрмінах, ні па якасці. Ды i не толькі з рамонтам. А як з'яднаўся, вырас калектыў! A колькі зроблена ў калгасах! Там закладзена надзейная аснова будучага ўраджаю. Сёння прыедзе камісія, i, калі ўсё абыдзецца добра, магчыма, будзе вырашана пытанне аб першынстве ў вобласці, аб переходным сцягу.
Цімох Панасавіч паціраў рукі ад хвалявання: каб чаго не здарылася — бываюць жа прыкрыя нечаканасці! — i ад радаснага прадчування, што здарыцца нічога не можа. Чаго таіцца, ён любіць славу, як усялякі грэшны чалавек. Каму не прыемна, калі яго хваляць! У апошнія гады яго больш лаялі, хацелі нават здымаць… Не, Рашчэня яшчэ пакажа сябе, няхай ведаюць, што новыя кадры — вядома, справа добрая, але i старая гвардыя — сіла вялікая, дай ёй толькі ўмовы разгарнуцца. Вось ён i разгарнуўся!..
Праз гул матораў з двара пачуўся злосны голас Сяргея Касцянка: галоўны інжынер некага лаяў. Рашчэню голас гэты спусціў з нябёс на зямлю. Ён усміхнуўся ca сваіх думак: разгарнуўся!.. Скажы дзякуй вось гэтаму чалавеку, што лаецца недзе каля майстэрні, пакуль ты любуешся вясной… Ён разбудзіў тваю сілу, ён i табе i ўсім іншым не даваў на працягу зімы хвіліны пасядзець спакойна. Але i ўпарты, чорт. Як бы добра было, каб трактары выйшлі ў калгасы яшчэ ўчора. Дык яго ж нельга было пераканаць, на ўсе довады адказваў: «Не для камісіі працуем». Наладзіў нейкую грамадскую праверку: не толькі механікі, брыгадзіры, але i трактарысты абмяркоўваюць якасць рамонту кожнай машыны. А сёння як разышоўся, калі ён, Рашчэня, намерыўся частку людзей паставіць, каб тыя навялі парадак у будынку i на тэрыторыі.
— Наліха мне гэты парад! Машыны ў нас чыстыя, а пра кантору ды пра кветкі ў кабінетах трэба было раней думаць. Цяпер кожны чалавек дораг!
Думкі Рашчэні перапыніў усхваляваны, пакрыўджаны голас:
— Цімох Панасавіч! Я так не магу!.. Я прашу… У мяне сівыя валасы. Я не хлопчык… І я не дазволю крычаць на мяне! Калі яму не шанцуе ў асабістым жыцці — дык я тут пры чым?
Гэта — загадчык майстэрні Баранаў, былы галоўны механік. Рашчэня нездаволена адарваўся ад акна i сеў за стол. На парозе з'явіўся Сяргей Касцянок у рабочым камбінезоне, з замасленымі рукамі. Непрыязна паглядзеў на Баранава.
— Скардзіцца прыйшоў? Слухайце, Баранаў, ідзіце i разбірайце. Трактар не выпушчу! Даволі вашай практыкі!
Рашчэня ведаў, у чым справа. Некалі ў апошнія дні мінулага года, у час аўралу — каб у зводцы даць большы працэнт — тэрмінова адрамантавалі адзін трактар. Касцянок тады адсутнічаў, трактар не прьшаў, а цяпер праверыў i абурыўся, патрабаваў па сутнасці пачынаць рамонт спачатку. Але рабіць гэта зараз, перад прыездам камісіі,— значыцца, закрэсліць усё добрае i выставіць напаказ свае недахопы. Рашчэня, не сумеўшы ўгаварыць галоўнага інжынера, пайшоў на хітрасць i ўпотай ад яго загадаў трактар не разбіраць, пакуль камісія не пакіне МТС. Яму здавалася, што Касцянок прымірыўся ўрэшце, бо ўсю раніцу размова пра трактар не ўзнікала. І раптам — на табе! Цімох Панасавіч пакутліва зморшчыўся, як бы просячы: злітуйцеся вы з мяне, старога чалавека.
— Сяргей Сцяпанавіч, дарагі мой, цераз гадзінудругую прыедзе камісія…
— Ды што вы мне з гэтай камісіяй! Тыдзень нармальнай работы няма з-за яе! Як быццам робім для камісіі…
— Але навошта нам падстаўляць сябе пад удар, калі мы сумленна працавалі? Ну, атрымалася памылка… Выправім…
У гэты момант да канторы пад'ехалі машыны. Рашчэня глянуў у акно, убачыў Жураўскага, які першы вылазіў з машыны, падхапіўся, вылаяў інфарматараў з раёна, якія падвялі яго, і, папраўляючы на хаду талстоўку, пабег сустракаць камісію. Знаёміліся з Касцянком i Баранавым шэсць чалавек: міністр Мікалай Мікалаевіч, дэмакрат са знешняга выгляду i ў адносінах з людзьмі — просты, вясёлы; інжынер міністэрства, супрацьлегласць свайму начальніку — маўклівы чалавек; загадчык абласнога кіраўніцтва, карэспандэнты дзвюх газет i дырэктар перадавой у вобласці Салтанаўскай МТС.
— Рад за цябе, рад, стары, малайчына, — гаварыў Рашчэню міністр, гады якога выдавала шчотка коратка падстрыжаных сівых валос. Рашчэня ад такой пахвалы збянтэжыўся, як дзяўчына. — Нямнога ўтрымалася вас, ветэранаў… Вось Зухава да цябе прывёз… Ён крычыць, што нікому не аддасць пераходнага сцяга.
— I не аддам! — упэўнена сказаў Зухаў, прыдзірліва аглядаючы кабінет i праз адчыненае акно — сядзібу МТС. Ён супакоіўся, калі ўбачыў, што першае ўражанне ад станцыі не на карысць крынічанам. Яго станцыя колькі год трымае першынство, ёй, як перадавой, адпускалі больш сродкаў, i таму кантора, майстэрні, павеці выглядаюць у яго лепш.
— А мы паглядзім, паглядзім, — лагодна ўсміхнуўся Мікалай Мікалаевіч. — Пакуль што вядома адно: рамантавалі яны лепш за цябе, Зухаў, увесь час перавыконвалі графік.
— А якасць?
— За якасць можаце быць спакойныя! — заўважыў Жураўскі, весела кіўнуўшы Сяргею. Гэта як бы падбадзёрыла галоўнага інжынера. Ён выйшаў наперад з кутка, дзе стаяў, уступіўшы крэсла гасцям.
— За якасць можаце не турбавацца, — паўтарыў Сяргей, звярнуўшыся да Мікалая Мікалаевіча. А наогул, таварыш міністр, рана куранят лічым… Нe цяпер правяраць трэба, калі трактары ў поле выходзяць. Калі пермуд да — вось калі…
— Праверым i тады, — заўважыў загадчык абласпоі л кіраўніцтва, нездаволены такой дзёрзкасцю інжынера. Але праверым i цяпер. Вы што — супроць кантролю?
— Чаму супроць? Я буду ўдзячны, калі вы пакажаце нам памылкі, недахопы…
Спалоханы, Рашчэня прайшоў паўз Сяргея i наступіў яму на нагу: маўчы! Сакратар райкома па зоне тузаў за рукаў. Члены камісіі пераглядваліся: дзівак-чалавек!
— …Але ж вы прыехалі нас перадавікамі рабіць… Машыну карэспандэнтаў прывезлі… Што ж, людзі сапраўды працавалі добра, ix варта адзначыць… Але не ўмеюць у нас хваліць, вось чаго баюся я… Як не ўмеюць часам i крытыкаваць. Крытыкуюць — на знішчэнне. Хваляць — узахлёб. Я ж ведаю, даволі вам сказаць — МТС перадавая, як напішуць немаведама чаго… «Сваіх поспехаў МТС дабілася дзякуючы высокаму ўзроўню палітыкамасавай работы». А гэта няпраўда! Няхай злуюць на мяне сакратары, але слаба ў нас вядзецца партыйная работа, асабліва ў калгасах. A напішуць, што ўсё добра, — i мы самі паверым у гэта, паверым, што мы — лепшыя… Супакоімся… І другія павераць, захочуць вопыт пераняць…