Кырыыстаах таас
Шрифт:
– Спк этэин, итиччэ киэ дойду биир кууок кыыл кмнэн муурдамматаа чахчы. Кини хайаан да баара саарбаа суох. «Суолун», олус бытархай да буоллар, аыйаы крдбт. лгмнк скээн сытар сирин таба тайанар кыаллыа суох быыылаах, – Бориска аргыый аайдык сэргээбиттии хоруйдаата. Сыалаах эти сиэн ньаларыйбыт уоун, бытыгын соттумахтаата.
– Кэлэр кыын лэлиир санаалааххыт дуу? – Макаар сэээрэн ыйытта.
– Эмиэ сордоон кррбт буолуо. Бэйэм баам оннук. Киим туох диир.
– Буолаахтаамына. Оо, дьэ бииги дойдубут киэ сир. Лаппаакынан оймоон, хойгуонан ойутан крдх диэтэххэ, сыаралаах окко иннэни крдр кэриэтэ
– Эиги дойдугут былаана, хайаларын быыыта киини кэрэхсэтэрэ элбэх. Тоо эрэ мин санаам тохтуур. Эрэйдэнэрбин дааны кэрэйиэ суох курдукпун.
– Хоуун, сылайбат срэхтээх эр бэртэрэ эбиккит. Кытааты, санааытын ситии. Дьол-соргу тосхойдун. Кыыылаах, эдэрим эбитэ буоллар, бэйэм кытта барсан лэлэиэм этэ.
– т санаалаах кырдьааас, алгыс тылгар, ыраас санааар махтанабын. Дьиин эттэххэ, бииги байан-тайан барар элбэх км буларбыт биллибэт. Саатар эрэйбитин тлтр кыраны эмэни булларбыт, онту кэнээс атын дьон утумнаан лэлииллэригэр трт буолуо этэ.
Хоноолор чэйдээт, дьиэлээхтэри кытта бырааайдаан, дьонноругар бардылар. Блн кыратык ардаабыт. Халлаан иэдьэгэйдии саархай халы былыттарынан брллэн, клгрэн турар. сс дааны эрдэ. Ыаллар саардыы туруталаан эрэллэр. Ханна эрэ с куоластаах ыт рэн моргуйар. Муораттан сииктээх срн салгын аылыйар.
Атыыыттар уопсай тылларын булсубуттар быыылаах. Ампаардар ааннара ааас. Табаардарын мэнэйдээн киирэ-тахса сылдьаллар. Сиидэр кинээс сргэтэ ктллбт. гэргиирдии рт-э ыйыталаста.
– Ок, мин эрэттэрим номнуо кэллилэр. Хайа т бэрт ыалга хоннугут? Туту кндлэттигит-маанылаттыгыт? – кэрэхсээбэт эрээри таах ыйытан кэбиспитин кэмсиммиттии, эппиэт кппэккэ тутатына дьаайсыбытынан барда.
– Миитэрээй, кэл эрэ, эн бииги ындыыларбытын бэлэмниэх. Оттон эиги эрэттэр, аттаргытын тутуталаа. Бгн тнн этибит.
– Оттон эиги т бэрт ыалга хоннугут? Т кндлэттигит? – Бориска сэргэ хаамсан иэн, кинээи тктэн Сафейкаттан ыйытта.
– Кндлээин-маанылааын чааа бааам. Хааайын лгм кнд тлээи крн ууоа хамсыар диэри рбт. Киээ ас, арыгы бн тэрийдэ. Тн гэр диэри быа кэпсэтэн, торгуйдаан таыстылар. Кинээс дааны тблх, киитэрэй кии эбит. Арыгыны итирэр гына испэтэ. Кэпсэтиитигэр дааны баыйтарбата. сс инники ттгэр бииргэ эргиниэх буолан илии тутустулар.
– Сафи, бииги хайдах былааннанабыт. Хамнаспыт суотугар эбии тэрил, ас-таас булунан Сиридикээммитигэр тннн кррбт дуу? Эн саныаххар хайдаый?
Сафейка, дьиинэн, Сиридикэээ тннн саллар этэ. Былырыын уун кыыны быа биир дааны киини крсбэккэ иккиэйэин чукуйан олорбуттарын санаатаына, срээ ытырбахтыыр. Ол тухары биирдэ амтаннаах аы ааабакка, аанньа сууммакка-тарааммакка, куруук кстээх, ыарахан лээ мискиллэн туох дааны тмг ситиспэтилэр.
Охотскайга хаалан, кэм дьон-сэргэ ортотугар сылдьан лэлээн крххэ баара. Тоо ала-чуо бииги дьонтон туораан кураанах сири хасыыахтаахпытый? Кыын ортото быстаран эбэтэр ыалдьан-стэн хаалыахха эмиэ сп. Быаас оттон л сыспыттара дии. Дьолго Лкй Лгнтй баар буолан быыаммыттара.
Сафейка толуннар дааны, дьиксинэр санаатын дооругар иитиннэрдэинэ сатаныыы. Саараабыттыы ол-бу диэки кртэлээтэ. Тирии хортууун р сэгэтэн, тириппит сн тарбаамахтаата. Кмэйин оостордуу кхсн этиппэхтээтэ. Кэиэирбит, симик куолаынан саара истэ.
– Бари, Сиридикэээ бииги сбн биир сыл эрэйбитин буорга кмнбт дии. Ити иччитэх дойдуга тиийэн быстаран лхпт. Быааскы тбэлтэ хатыланыан сп. Ол аайы куруук Лкй Лгнтй кмтгэр эрэнэр сатаммат. Ол кэриэтин дьонноох-сэргэлээх сиргэ, маннааы бириискэлэргэ хаалан кыра да буоллар кэм хамнас аахсан лэлээн крбппт дуо?
Бориска доорун ис санаатын бэйэтэ дааны бтэйдии сэрэйэр этэ. Онон ити этиини соуйа истибэтэ.
– Сафи, эн этэргин олус йдбн. Спк этэин, кырдьык, манайгы сыллаах эрэйбит тиллибэтэ. Ол эрээри мин эрэлбин стэрэ иликпин. Былырыын бииги кураанах сиргэ хаспыппыт. Быйыл атын сиргэ крдхпт. Хайа уонна оттон Туора салааа уонча ииммит кумаын сууйуохпут этэ дии. Хайа дьолбутун онтон булаайабытый?
Балачча саата суох истилэр. Бориска доорун диэки чинчилээбит хараынан крн ылла. Долгуйбуттуу хара, хойуу бытыгын мускуммахтаата. Уулаах аппаны батыа ммт блкй талахтар кэннилэригэр кх алыыга аттара аыы сылдьаллара кннэ. Сафейка кэрискэ хайалар рдлэринэн саахха тунаарар борууй былыттар диэки санаараабыттыы крн кэбистэ.
– Эн курдук кскэ эрэнэрим буоллар, мин дааны тннрг саарыам суоа этэ. Туора салаабыт эмиэ былырыыыбыт курдук аыйах кыырпаынан муурданаарай? Уонна мин киитэ-стэ суох сиргэ ууннук тулуйан сылдьыа суохпун.
– Санааын ааастык эппити чгэй. Миигин дааны чукуйбат диэтэи дуу? Сафи, эн биикки сааспыт тухары кмс лэиттэрэбит. Кмсчттэр хайаан дааны эрэл сулустаах буолуохтаахтар. Бииги сулуспут – Халыма. Манна хааллахпытына саллаакка ылыахтарын сп. Сэриигэ баран лхпт кэриэтин, бэйэбит тээммитигэр бгэн олорбуппут ордук буолаарай? Наадыйдахтарына биигини киэ тайаттан крдн ыллынар ээ.
Сафейка саата суох умса крн истэ. Кырдьык дааны, кини сэрии туунан букатын умнан кэбиспит эбит. Мантан саллаакка кэбээстик ылыахтарын сп. Кини эмиэ Бориска курдук сэриигэ баран сэймэктэниэн баарбат. Сафейка сыыйа тбтн р ктн, доорун диэки сэмэйдик мичилийэн ылбытыгар, сирэйэ сырдыы тэргэ дылы гынна.
Бориска махтаммыттыы кинини санныттан кууан ылла.
Халыма кылгас сайынын оройо. От лэтин гэнэ. Борискалаах Сафи Миитэрэйи кытта Балыгычаан трдгэр биир отууга хоно сылдьан оттууллар. Быйыл сааскы тт ардахтаах буолан, от нтэ лгм. Уонча хонук иигэр с ссчэкэ бугулу туруордулар. Бориска ыстаанын таынан тэрбит кыыл ырбаахытын уолугун нэлэккэйдэнэн, кнтк хоноччу тутта сылдьан, кырыытынан кыараас-кыараастык хааман «битийэн» охсор. Сафейка Миитэрэйи тктэн, умса тэн имиллэнээн бытааннык барар. н дьккрдээхтик илиилэрин араарбакка лэлииллэр.
Уолаттар тойонноро санаа хоту табыгастаахтык эргинэн кэлэн, бэркэ кнньрэн сылдьар. Аыс акка ыырдан тааарбыт табаарынан эргинэн, кн аайы дьиэтин таыгар дьон б тоуоруйар. Кыыны быа чэйэ, табаа суох муунтуйбут дьон хабалаа киирэллэрин кэрэйбэттэр, иэс ылан бараллар.
Борискалаах хамнастарын аахсан, биир куул бурдугу, балайда чэй, табах, саахар, сэп-сэбиргэл, быа-туах, таас ылынан, биир акка ыырдан, соротун миинэр аттарыгар трглээн тааарбыттара. Сэйимчээнтэн тута тннр санаммыттарын, кинээс хаайан туран крдсптэ.