Меч князя Вячкі
Шрифт:
Адкінулі жалезныя брусы-завалы з варотаў. З цяжкім рыпеннем апусціўся пад'ёмны мост. Рыцар Данііл смела накіраваў на яго каня. Халадок з глухім стогнам выцягнуў з похваў і зноў загнаў у похвы меч.
Тэўтоны адзін за адным уязджалі ў горад. Воі князя Вячкі з нянавісцю глядзелі на белыя плашчы з чырвонымі мячамі і крыжамі, але маўчалі. Толькі чуўся глухі грукат конскіх капытоў.
Данііл пад'ехаў да Вячкі, злез з каня, сказаў, пакланіўшыся:
— Вітанне табе і твайму гораду, князь, ад рыжскай царквы.
— Вітаю цябе, высакародны рыцар, — спакойным роўным голасам прамовіў Вячка. — Дзе мая дачка?
— Князёўна Соф'я пад аховаю графа Пірмонта, — адказаў Данііл. Перад тым як уехаць у Кукейнос, ён перадаў дзяўчынку на рукі Пірмонту.
— Ці не той самы Пірмонт, якога я адпусціў жывым, хоць мог кінуць разам з Брацілам у Дзвіну? — спытаўся Вячка.
— Той самы, князь, — выгукнуў Пірмонт і здалёку пакланіўся Вячку.
— Не баішся ў скураным мяшку, як Браціла, на рачное дно легчы?
— Не баюся.
Вячка ўважліва паглядзеў на Пірмонта, павярнуўся да рыцара Данііла.
— Аддай маю дачку.
— Дачку я табе аддам, князь, — зноў пакланіўся рыцар Данііл. — Але епіскап Альберт хоча, каб на тым месцы, дзе суседзяць нашы землі, мы з табой пацалавалі святы крыж на вернасць і на дружбу.
— Добра, тэўтон, — згадзіўся Вячка. — Паехалі на тое месца. Няхай бог прымірыць нас.
— Не едзь, князь! — адразу ж закрычала некалькі вояў.— Не вер псам! Як сокала ў клетку цябе заманяць, і складзеш галаву ў тэўтонскай цямніцы!
— Не едзь, князь Вячаслаў,— са слязамі на вачах папрасіў Халадок і схіліў калені перад Вячкам. Яго шырокая, абвітая кальчугай спіна ўздрыгвала.
Вячка маўчаў, глядзеў на свой горад, на сваіх вояў. Потым спытаўся ў рыцара Данііла:
— Скажы, тэўтон, ці добры ваш бог?
— Наш бог добры, — з годнасцю адказаў Данііл. — За нас, рабоў сваіх, ён прыняў святыя раны.
Вочы ў Данііла былі вялікія, светлыя, з калючай іскрынкай. Вячка паглядзеў у гэтыя вочы, загадаў Халадку:
— Няхай ойча Сцяпан вынесе з царквы святы крыж.
Прыйшоў заспаны поп Сцяпан з крыжам. Разгублена глядзеў на князя, на мечаносцаў.
— Ці можаш ты, рыцар, пацалаваць святы крыж і паклясціся святым імем, што мяне з маёй дачкой Соф'яй адразу ж адпусцяць назад пасля таго, як на мяжы ўладанняў Рыгі і Кукейноса мы змацуем нашу дружбу і наша перамір'е? — спытаўся Вячка ў Данііла.
— Цалую крыж. Клянуся, — адказаў Данііл і пацалаваў крыж.
— Усе бачылі? Усе чулі? — гучна сказаў Вячка. — І неба таксама бачыла. І неба таксама чула. І бог ведае пра ўсё. А вам, воі,— ён нізка пакланіўся, — дзякуй за клопат пра мяне. Усюды я быў, з сямі печаў хлеб еў, шмат што бачыў і з божай дапамогаю думаю вярнуцца назад. Едзем.
Зрабілася так ціха, што было чутно, як вадзяныя кроплі падаюць на пясок. Гэта з дрэў, з дахаў скочвалася ранішняя раса. Вячка лёгка сеў на Печанега і, узяўшы з сабой трох вояў (першых, што трапіліся пад руку), узяўшы папа Сцяпана з крыжам, паехаў паперадзе мечаносцаў насустрач свайму лёсу. Ніхто з людзей — ні тыя, што калісці жылі, ні тыя што сёння жывуць, — не ведае свой лёс…
На беразе пагранічнай рачулкі злезлі з коней. Рыцар Данііл і князь Вячка апусціліся на калені. Кляліся зямлёй, вадой і крывёю. У вогнішча, якое хуценька расклалі мечаносцы, кінулі злепленыя з зямлі невялікія шары. Перад гэтым поп Сцяпан кароценькім кордам зрабіў надрэз на вялікім пальцы левай рукі ў князя і ў рыцара, кроплямі іхняй крыві расчырвоніў земляныя шары.
— Мір зямлі, вадзе і чалавечым душам, — сказаў Вячка.
— Мір зямлі, вадзе і чалавечым душам, — паўтарыў Данііл.
І ў гэты час граф Пірмонт з перакошаным ад нянавісці тварам схапіў загадзя падрыхтаваную вялікую палатняную торбу, у якую насыпаюць коням авёс, падбег да Вячкі ззаду, ускінуў яму на галаву торбу, рэзкім рыўком паваліў князя на спіну.
— Здрада! — закрычалі кукейноскія воі і адразу ж упалі пад мячамі тэўтонаў.
— Малайчына граф, — сказаў Пірмонту Данііл, узнімаючыся з зямлі.— Лёгка ж мы з табой упалявалі гэткага звера.
Поп Сцяпан стаяў побач. Крыж дрыжаў у ягоных руках. Вочы заліваў халодны смяротны пот.
— Клятваадступнік! — тонкім голасам закрычаў поп. — Ты цалаваў святы крыж! Бог пакарае, страшна пакарае цябе!
Ён замахнуўся крыжам, хацеў ударыць Данііла, але рыцар спрытным рухам заламаў яму руку, сказаў:
— Дзе ты бачыш святы крыж? Гэтыя дзве жалезкі, якія ты звязаў конскім воласам?
Ен наступіў нагою на крыж, усміхнуўся:
— Вось і ўсё. І няма твайго крыжа, дзікун. Ісцінны і адзіны крыж — у Рыме. Запомні гэта назаўсёды. А зараз я, рыцар Данііл, дарую табе жыццё. Ідзі, вяртайся ў свой Кукейнос.
І тут Данііл уздрыгнуў, міжволі зрабіў крок назад — на ягоных вачах доўгія, цёмныя валасы айца Сцяпана зрабіліся белымі-белымі, як студзеньскі снег.
Вячка ляжаў з торбаю на галаве. Рукі і ногі ягоныя ўжо закоўвалі ў кайданы. Потым Данііл наступіў правай нагою князю на грудзі, урачыста абвясціў:
— Кароль Кукейноса, я, рыцар Данііл з Леневардэна, аб'яўляю цябе сваім палоннікам.
…Гэта ўжо калісці было… Нага на грудзях… Лапа на грудзях… Гэта было так даўно, што цяжка паверыць… Яму было сем сонцаваротаў, ён быў яшчэ не Вячка, а Вячачка. «Вячачка — весела, замілавана крычала маці-княгіня. — Вячачка! Сонейка ты маё!» Яна выглядвала ў акно церама, прыгожая, сінявокая, а ён бег па вясновым лузе, і кожная кветка, кожны матылёк былі вострай незвычайнай радасцю, былі таямніцай. З шумлівых зялёных лясоў, якія абступалі церам і луг, нёсся сакавіты нястомны голас какошкі 95 . А потым была ноч, цішыня… І дзікі крык пачуўся ў цёмным яловым лесе.
95
Какошка — зязюля.
— Хто гэта? — увесь скалануўся, прытуліўся да карміцелькі Маланкі Вячка.
— Спі, дзетка. Гэта — ваўкалак.
Ваўкалак! Зверачалавек. Сын цемры. Воўчае калматае тулава і чалавечая галава з пранізлівымі журботнымі вачамі. У яго зялёная і сіняя поўсць. Іскры сыплюцца з гэтай поўсці, калі ў змроку ночы шалёна імчыцца ваўкалак. Мільгаюць чорныя лясы, туманныя балоты. Там, дзе моцна ўдарыць аб зямлю кіпцюрыстая лапа, за ноч вырастуць воўчыя ягады — чорныя, горка-кіслыя, з цягучай слізістай макрэчай, з маленькімі зярняткамі-каменьчыкамі ўсярэдзіне. Да трэціх пеўняў, да сонечнага святла і бляску можна бегаць ваўкалаку. І ён бяжыць, кідаючы ў цемень лясоў свой дзікі голас. Куды бяжыць? Навошта?