Мiколка-паравоз (на белорусском языке)
Шрифт:
Аж паморшчыўся дзед, узгадаўшы пра гэтую прыгоду, i, каб спынiць непрыемныя для яго Мiколкавы ўспамiны, адразу ж пайшоў на змiрэнне:
– Ну, дык чаго ты ўжо так разышоўся? Хiба я кажу, што ты не храбры? Ну дык гавары, што ты надумаў.
– А вось i надумаў...
I тут расказаў Мiколка аб сваiм плане:
– Бачыш, дзеду, сiл яшчэ ў нас мала i зброi мала... Калi не пойдзем мы на хiтрасць, нiчога часам i не выйдзе!
Мiколкаў план быў вельмi просты. Лазячы на хвою, на наглядальны пункт, Мiколка часта бачыў, як праходзяць зрэдку па Дняпру параходы. Яны хадзiлi пад нямецкiм сцягам, хадзiлi з узброенай камандай, з кулямётамi, а часам i з гарматамi.
–
– закончыў Мiколка свой план.
– А што ты думаеш!
– захапiўся дзед планам.
– Ты ж у мяне мудрэй за Напалеона!.. Ды што Напалеон! Ты ж проста, браце мой...
– Бальшавiкоў сын, - падказаў дзеду Мiколка.
– То-та ж!..
– згадзiўся дзед i пайшоў раiцца да Сёмкi-матроса.
А ранiцай дзед Астап i Мiколка выбралiся на разведку ў горад. Запрэглi звычайныя сялянскiя калёсы, палажылi на воз паўмяшка мукi, яек з дзесятак. Дзед Астап нават пеўня недзе расстараўся. Усё гэта рабiлi, каб нiхто не западозрыў iх у партызанстве i каб немцы прынялi iх за звычайных сялян, якiя едуць на базар у горад. Так i паехалi. Амаль без асаблiвых прыгод дабралiся яны да горада. Толькi ў адным месцы спынiлi iх немцы, хацелi ў падводы забраць. Але выручылi ўзятыя яйкi. Аддаў дзед салдату цэлы дзесятак, пусцiлi iх далей. Так i даехалi. Каб лiшне не цягацца з мукой ды з розным другiм харчам, рашылi аднесцi iх на станцыю да мацi.
– Нябось, даўно i хлеба добрага не бачыла яна...
Расплакалася мацi ад нечаканай сустрэчы.
– А я-то думала, што i костачак тваiх не збяру. Толькi чуеш штодня расстрэлы ды расстрэлы... Вось бацька твой таксама хаваецца недзе. Хiба ж гэта жыццё! Табе б у твае годы пагуляць толькi!
– Некалi, мацi, гуляць!
– заўважыў Мiколка.
Яшчэ больш расплакалася мацi.
– А ты слёзы кiнь! Некалi, мацi, плакаць! Давай лепш павячэраць старым бальшавiкам!
– важна сказаў Мiколка i стаў наразаць хлеб на стол.
– А ты, дзед, цягнi сала з торбы.
Хутка i развiталiся. Мацi дзеда прасiла, каб сачыў ён за ўнукам, да бяды не дапускаў.
– А ты не клапацiся, мы-то ўжо адзiн за аднаго пастаiм, у крыўду не пусцiм.
Пайшлi на прыстань. Па дарозе дзед Астап заглянуў да Мiколкавага брата, потым забег на тэлеграф, на станцыю, да знаёмага тэлеграфiста, з сваiх.
– Ты ўжо стукнi па тэлеграфу на раз'езд, што мы выязджаем. З раз'езда нашым перададуць у атрад...
На прыстанi сустрэлiся. Абышлi горад, агледзелi, дзе i якая часць стаiць. Заўважылi на беразе Дняпра нямецкую батарэю. Недалёка ад прыстанi стаяў штаб. За штабам стаяла гарадская турма. Ля яе важна прахаджвалiся нямецкiя часавыя. Агледзелi ўсё, запомнiлi i пайшлi на параходную прыстань. Якраз i параход стаяў на Дняпры, i даволi вялiкi. Дзед купiў бiлеты, селi на параход. Тут было багата пасажыраў, усё больш буржуяў, памешчыкаў, царскiх афiцэраў i генералаў, якiя ўцякалi з савецкай Расеi. Адны ехалi ў гетманаўскую Ўкраiну, другiя трымалi шлях за гранiцу. На параходзе была спецыяльная суправаджальная каманда з нямецкiх салдат i аднаго афiцэра. На носе i на карме стаяла па кулямёту. Недалёка ад капiтанскага мосцiка прыстроiлася скарастрэльная гармата.
Зiрнуў на яе дзед, уздыхнуў, на Мiколку глянуў.
– Разумею, дзеду, зайздросцiш? Гэта табе не турэцкая шабля!
Яны ўважлiва аглядалi ўсё, прымячалi кожную драбнiцу, пакуль не накiнуўся на iх капiтан парахода:
– Чаго вас носiць тут, д'яблы? Панам толькi вочы мазолiць... Айда ў трэцi клас, галадранцы!
Зiрнуў на яго Мiколка, кулакi сцяў. Нешта хацеў сказаць, але мiргнуў тут яму дзед, за руку ўзяў, унiз павёў. Шапнуў:
– Памятай, дзе знаходзiшся!
Адно, што добра было ў трэцiм класе цяпер, гэта прастора. Як вiдаць, звычайныя людзi мала карысталiся цяпер параходам. Усё больш паны ехалi са сваiмi манаткамi, чамаданамi, сабачкамi. Ехалi афiцэры. Ехалi эсэры i ўсякая iншая погань. Усе яны ратавалi свае шкуры ад бальшавiкоў, марылi аб жорсткай расправе над iмi.
– Мы iм пакажам матушку Русь! Мы iм адпомсцiм за бацюшку-цара! Мы павешаем iх на слупах тэлеграфных за святую царкву!
– толькi i чуваць было навокал. I асаблiва стараўся адзiн генерал. Стары, сiвы, недалужны, а такi ж заўзяты. Каб змог, дык, вiдаць, сваёй бы рукой перадушыў i бальшавiкоў, i сыноў бальшавiковых. Аж пенай пырскаў:
– Вось гетман iм пытлю дасць... Вось немцы вуму-розуму навучаць... Вось французы, ангельцы... Хоць немцам усю Расею аддаць, толькi не iм, бальшавiкам праклятым...
I аж сiпеў стары, шапялявiў. I "за бацюшку-цара" было ў яго "за бачушку-чара". I пра супастатаў-бальшавiкоў: "Я iх, шупаштатаў, на кожным шлупку паражвешваю, я ж iх кiшкi павыпушчаю..."
Нявесела было Мiколку слухаць гэтыя размовы, i калi генерал на якую хвiлiну астаўся з iм адзiн, Мiколка шапнуў дзеду, мацаючы пад поясам свой кiнжал:
– Дай я яго, дзеду, трохi штыком памацаю цi хоць стукну па дурным чэрапу...
Але дзед рашуча забаранiў:
– Не чапай яго! Ён i так акалее ад свае злосцi... А мы з табой тут адны пакуль што. Вось пачакаем ранiцы, а цяпер кладзiся i спi...
А ранiца выдалася надзвычай добрая. Узышло яркае сонца, i пад яго праменнямi хутка раставалi i знiкалi белыя пасмы туманаў. Паволi плыў параход. Дзед разбудзiў Мiколку:
– Уставай! Ужо час на работу, пад'язджаем.
Абмацаўшы за поясам сваю зброю, дзед з Мiколкам падалiся на гару, на верхнюю палубу. Было мала людзей на ёй. Яшчэ спалi. Толькi драмала ля кулямётаў некалькi салдат, хадзiў сонны афiцэр i курыў цыгарку, каб адагнаць рэшткi сну. Ды неўгамонны генерал сядзеў ужо на лаўцы, усё не супакойваўся i пагражаў "шупаштатам", памiнаў "бачушку-чара".
Дзед з Мiколкам скромна прыселi на скрутку канатаў. Дзед закурыў цыгарку i ленавата сплёўваў за борт, пiльна прыглядаючыся да берагоў. I, нешта заўважыўшы, раптам ажывiўся, падняўся, Мiколку крыкнуў: "Пара!" I адкуль толькi спрыт узяўся ў дзеда, кiнуўся ён бегма да капiтанскага мосцiка i, стрэлiўшы на бягу з рэвальвера, закрычаў капiтану:
– Ану, круцi да берага! Ды шпарчэй! А то галаву знясу!
Стрэл нарабiў перапалоху. За дзедам кiнуўся афiцэр. Перапалохалiся салдаты. I ўжо гатоў быў афiцэр выстралiць у дзеда, як з правага берага раздаўся дружны залп. Потым яшчэ i яшчэ. Толькi пырскi ўзнялiся ля бартоў партызаны стралялi так, каб не паранiць Мiколку i дзеда. Стары генерал як стаяў, так i сеў на лаўку, i падняцца не мог, прылiп ад страху. Прынiклi салдаты да кулямётаў, але тут раздалiся залпы з левага берага. Салдаты кiнулi зброю i пабеглi хавацца.
Прачнуўся народ на параходзе, пачалася несусветная сумятня. Iстэрычна крычалi панi i паненкi, выскачылi паны на палубу. Некаторыя ад страху перад партызанамi кiдалiся за борт у ваду. Толькi нямецкi афiцэр паспрабаваў яшчэ абараняцца, прыпаў да кулямёта. Але не паспеў ён зрабiць па беразе i дзесятка стрэлаў, як адцягнуў яго дзед ад кулямёта.
А параход, ткнуўшыся носам сюды i туды, паволi падплываў ужо да берага. Людзi на параходзе стаялi з паднятымi ўгору рукамi. З берага неслася моцнае "ўра". Адтуль вiталi дзеда, вiталi з перамогай слаўнага Мiколку.