Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:
Абылай бан бір ауыз сз айтан жо. Жалынйрыын тебініп ап, жырау крсеткен майдан алаына арай шаба жнелді.
Бар жырау атынан тсті. Мойнына белбеуін салып, бір тізерлей отырып, алласына «асарбас» айтып, жалбарына бастады. рине Бар жырауды дайа баыштаан сзін діни адамдарды біреуі естісе, «ран сзін ор етті!» деп сгер еді, йткені, оны аузынан дайа жалбарынудан грі, ран шаыруа сас, ереуілді жыр тізбегі аытылып жатан.
Абылайды жалыз шапанын крген аза жігіттері шегінуді тотатып, жауа арай лап ойды.
— Абылай! Абылай!
— Аруа!
Таудан лаан тастардай, лген-тірілгендеріне арамаан садашы, найзагер алы ол алдарындаы шрке табанды, ара алпа, ара шапанды жаяу скеріні алдыы шебін кл-таланын шыарып, кейін уа бастады.
айтып оралан Абылай Бар жырауа:
— олбасшыа кптенуді серік емес екенін енді тым! — деді.
Бгінгі жеістен рухтанан Абылай ертеіне де шабуылды зі басарма боп, сауытын киіп, скер алдына шыа беріп еді, Бар жырау:
— Ажалмен ойнама, слтаным. Шлмек кнде сынбайды, бір-а рет сынады. Бгінгі арты! — деді.
— Ер жігітті серігі туекел демеп пе еді, Бар аа?
— Жз туекелді бір тубесі болар. Кешегі туекеліе бгін тубе ет.
Абылай бірдеме деп келе жатыр еді. Бар жырау:
— азата Абылай біреу-а, ал ытайда Пуделер кп, — деді олын жоары ктеріп, — дай мені тілегімді кнде бере береді дейсі бе, жетер енді!
Жалпы кшпелі елдерді салты бойынша жырау, аын дегендерді адірі халы алдында те жоары бааланатын. Жырау арылы ру ксемдері здері баынышты хан, слтандара кпелерін де жеткізетін. Бкіл ел-жртыны м-мтажын жотаан мндай жыраулармен е тегеурінді хандарды здері де санасатын.
… Бгінгі рыс кешегіден де иына тсті. лген, тірілгеніне арамай, ытай сыпайлары міршілеріні бйыруымен сті-стіне шабуыла шыты. лынжалды садатарын шірене тартан аза жігіттеріні жебесінен алдыысы оа шса, артындаылары ліктерін басып тіп, ала арай мтыла берді. ытай скері аза жігіттерін таы да ыыстыра бастады. Осындай бір шабуылда, ызып кеткен Бар жырау:
— Кеше дай он тілегімді бергенде, бгін бір тілегімді бермей ме? — деп жау шебіне арсы шаба жнелген. Абылай «тота» деуге де лгермей алды. Бір заматта Бар о олыны арынан о тиіп, з кісілеріні жанына зер жетті. Барды Абылай елге айтарып, асына енді Ттіара жырауды алды.
Абылай тран ыземшек биік шоыны басынан кз жететін адыр-ыра беттері тегіс крінеді. Оны асында азір трт-а адам бар: анай, Бекболат, Ттіара жне Сырымбет батыр. зге батырларды брі де майдан даласында.
ыраы кзді Абылай ары белестен таы бір лек ытай скеріні тмен тсіп келе жатанын крді. дайа шкір, йтеуір лі Чжао Хойды кк найзалы атты скеріні шаы шыан жо.
«Бгін кешегідей емес шабуылдары анарлым бсе, сір Чжао Хойды атты скерін ктіп тр-ау, — деді ішінен Абылай, — блендей ауіп туа оймас».
Абылай кнбатыс жаа брылды. Та аталы уаыт млшерін де байамапты, кн бесіндіден екейіп бара жатыр екен. Бірдеме айтпа боп ол енді анайа арай беріп еді, кенет басындаы алпаы анадай жерге шып тсті. Абылай жалт брылды. алпаы жерде жатыр. Тазараны тайла жні адал- ан жеріне ааз байланан озы жаурын сада оы алпаты дл айыр шына кеп шаншылыпты. Абылай жылдамыра имылдап алпаын жерден зі ктерді. аазын жлып алды да, жебені латырып жіберіп, о тескен алпаын айналдыра арап шыты. Егер жебе трт елідей тмен тигенде, Абылай слтан бл дниеге жо екен.
— Япырмай, андай мерген еді! — деді ол кім болса да алпаына дл тигізгеніне та алып. Сйтті де олындаы ааза кз жгіртті. демі ріппен лдекім: «Абылай, са бол, бгін тнде кзетші бір жаыны сені лтірмек. айсы екенін аны білмеймін» деп жазыпты. «О сол жаымнан атыландай болып еді, кім де болса, з скерімні ішіндегі бір дос-жар кісі жазан болды», — деді Абылай ішінен, аазды п-уа етіп жыртты да латырып жіберді.
Абылайды аазды оыанын кріп, сп-ср боп тсі ашып кеткен Бекболат би:
— Жасылы па, жарыным? — деді.
— Жй шейін… Жауды ашан жееміз деп срайды. Сір рыстан шаршаан біреу болар.
рине, Бекболат Абылайды сзіне сенген жо, біра одан рі азбаламады.
— Мерген-а жігіт екен…
— Айтпаыз.
Абылайды баы скен сайын асы да кбейген. Оан бгінгідей сада оы жасырын жерден талай рет атылан-ды. Тбі Абылай хан бола алса, арамаындаы елдеріне биліктеріні брыныдай жрмейтінін сезетін ба кндес тре тымдары да оан жаманды ойлай бастаан. Бны білетін Абылай жанына халыа адірі бар батыр, жырау, шешендерді кбірек жинауа тырысан.
Абылайа арсы биді бірі Бекболат еді. «Хатта не жазылыпты?» деп ол боса сраан жо-ты. кесі аз дауысты азыбектей емес, Абылай дрежесіні блай ктеріле беруін натпайтын. Жне зіні арсы екенін жасырмайтын да. Тек ел шетіне жау келе жатыр дегенді естігеннен бері ана райынан айтан. азір аза елін таы бір апаттан алып алу шін Абылай секілді ер жрек, табанды адамны соынан еруді Бекболат мал крген. орынышты хабар тараан кнні ертеінде з жігіттерімен Абылайды жасаына келіп осылан. Ал сол Абылай Бекболаттан сырын жасырып тр. «Ол аазда не жазылды екен? Слтан соншама неге срланып кетті?» Абылай батып бара жатан кнге таы бір арап ойды. Жау шебінен «бгінгі рыс бітті» деген дабыл ні естілді.
— Жарайды, — деді Абылай, — б жолы біз шршіттерді дегеніне кнейік. Бгінгі рыс осымен аяталсын…
аза дауылпаздарыны дкілі де ке даланы стінде алытай жнелді. Сол-а екен екі жаты скері екі блініп, кейін арай серпілді. Ай туа майдана ат-арбалы лік жинаушылар келді. Майдан шекарасында екі жаты кзетші скерлері бір-біріне крінбей, жыра-сайларды бркеніп, тнгі шептерін рды.
Абылай з серіктерімен шатырына айтты. аза олдарыны тотаан жері Іле мен Кркірек атты шаын зенні тоысан алабы болатын. Ортада Абылайды а ордасы. Жан-жаында шашырай тігілген зге олбасшы батырларды йлері… Абылай аттан тсісімен шатырына кіріп, стіндегі сауыттарын тастап, жайшылытаы киімімен зін ктіп отыран олбасшылар кеесіне келді. Сосын мжілісін тез ткізіп, деттегісінен крі кешкі асын да ертерек ішіп, жатып алды.