Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:
— Дер кезінде шегінбесек, енді жиырма кннен кейін, тек сіз бен біз ана тірі алармыз. Оны зі де неайбыл, — деді Абылай, — лік жинаушылар кешегі айаста жеті жз кісі лді деген хабар келді. Алдыы кні алты жздей жігіт аза болды… Кнде осындай шыын етсек санадар, анша кнге жетеміз?..
— Абылай слтан жн айтып отыр, — деді Жнібек тархан амшысын алдына тастап, — шегіну керек. Біра ай тса барып бекінеміз? Соны аылдасайы.
Мысылшыл анай мырс етті.
— Торайа тартамыз. ытайдан ашса, ар жаында Орынбор бар.
Шршітпен бетпе-бет кеп шайасуды
— Ж, жетер! — деді ол аыры кесімін айтып, — аза еліні тадырын ккпара салатын заман емес. Ккше теізге дейін шегінеміз. Одан рі бармаймыз. Ал шегінген скерге алан боп, з жігіттерімен бір батыр алсын!
Абылайдан батырлар йарымынсыз зілді-кесілді жарлы естіп крмеген олбасшылар не дерлерін білмей, абыржып алды. Ешкімнен аыл срамай, блай бйыра сйлеуі оны ел тізгінін з олына біржола аланын аартандай еді. Мндай ылы тек лкен Орда ханына ана лайыты болатын. Батырлар осылай абыржып отыранда, Батыр Баян:
— скер соында алуа мен бармын! — деді.
Абылай орнынан трегелді.
— Онда сз осымен бітті. Жарыты а бура алай шгіп жатыр екен, енді соны крелік…
Ары шетінде жайылып жрген а бура келе жатан кісілерді кріп, бері беттеді. Абылай «бурашым, бурашым» деп еді, бір тізерлей барып, Ккше теізге арай басын бере шге бастады…
… Екі жаты негізгі кші тгіл атынаспаанмен, бгін таы ырын рыс болды. Тек ымырт жабыла, Абылайды бйрыы бойынша, азаты алы олы кейін шегінді. Беттерін Ілені тменгі саасына бран алы скерді арт жаынан орап, зіні тадаулы мы атты олымен Батыр Баян алды. Блар бос жатан жртты р жерінен от жаып, скерді шегінгенін жауа сездірмеу шін алдамшы крініс жасауа кірісті…
Негізгі ол Балаша арай он бес шаырымдай ткенде ана, жігіттер арасында ккіл шыа бастады.
— Сір, біз шегініп бара жатан тріздіміз ой.
— Тн ішінде осыншама жедел жргенімізге араанда, шегіну былай трсын, ашып бара жатпаса нетсін.
— ашса, ашып бара жатан да болармыз. Олар тым кп ой.
— Кп деп жоардан аш, ытайдан аш… бден су жрек боп летін болды ой тіпті.
— ндеме, шыраым. Біз шегінгенмен, шршітті олында алан ел ереуіл шыарып жатыр деседі…
— Оны Абылай біле ме екен? ашар, лжадаы йыр мен азатар бас ктеріпті…
— Бны саан кім айтты?
— Жртты брі айтып жр ой…
— Брі дейсі бе?.. И, солай шыар. Жрта не бетімізбен араймыз. ытайдан орып ашты дейміз бе?
— Шыраым, бізді тадырымыз азір батырларды олында. Ал батырларды тадыры Абылайды олында. Шегінсек со кісіні аылымен шегініп бара жатан болармыз.
— Шегінуге анша аыл керек? — деді, абаы атулы, бгінгі рыста жалыз аасы оа шан жас жігіт. — Абылай аылды болса жауды жеуді жолын таппай ма?.. ашу атынны да олынан келеді.
Алдыы жата келе жатан Ттіара жырау брылып кейін арады. Ай жаа туып, жер-дние сл ашыл тартан. Жігітті атыы абаынан те кйінішті екенін ты.
— Ауыл иті ортаа алса, ккжал асыр да ашып тылуа тырысады, — деді ол жігітті жбатып. — Асыпа, иттер андыздап соынан тскенде ана, ккжал асыр біртіндеп ртады…
Жігіт жауап айыран жо. Енді біраз жргеннен кейін алы ол Ілені бір жалпа іріне келіп аттан тсті. скер кешкі асын ішіп, азыра кз шырымын алсын деп бйырды Абылай. Заматта остар тігіліп, р жерде азандар ктеріле бастады. Біра жауынгерлерді трінде ре жо. ашандарына орланандай мойындарына су кетіп, иытары салбырап, р жерде топ-топ боп жиналып, кбір-кбір сйлеседі. Абылайдан рсат алып, Ттіара мен Ктеш жырау осы ждеген топтарды арасына барып, кілдерін ктермек болды.
азаты шырай салан н шыан жерге заматта жиналатын деті. Бір ошаты жанында отырып Ттіара «алты ырды астынан естілетін» кшті даусымен бір айайлап ап, термені желдірте жнелгенде, р жерде шоырланып асты пісуін ктіп жрген жігіттер, лезде сол маа жинала алды. Жырау осы рыста кзге тскен жігіттерді ерлігін айтып, жртты жабыан кілін ктеріп-а тастады. Енді кп арасынан:
— У пле! Жігіт болса Малайсарыдай бол!
— Япырай, аракесек апан андай мерген еді!
— Уа, Бгенбай батыра кім жетсін! Алты алашты айдары ой!
— Ойпырмай, шршітті ырамыз деп жріп, кп ызыты крмей алыппыз ой, Тте-еке, лгі жуан ытай сыпайыны алай ашанын айтадан айтып беріізші!
Ттіара жырау екі кзі оттай жайнап, термеге айта басты.
Жуан арны іркілдеп,
ытай ашып келеді.
зірейілдей зіркілдеп,
Жабай уып береді.
О заман да б заман
Мндай ызы кім крген
Сан бйгеде жлде алан
Шабысы соан желмен те,
Аты шулы Кертбел,
алды кейін жете алмай,
Жуан рса, май басан
Сыпай кетті тылып,
ашан кезде, жігіттер,
Бл шршіттен кім асан!
Осыны алдында ана иіндері тсіп, салбырап отыран жрт мз-мейрам боп, дуылдасып алды.
— О, ері-ай!
— Шіркінні жаныны тттісін арашы, Кертбелге де жеткізбей кеткен.
Оша басы ду-ду клкі…
… Біраздан кейін жігіттер астарына тоымын, бастарына ерін жастанып, ттті йыны шаына енді. Бдан мы жыл, екі мы жыл, ш мы жыл брын да ата-бабалары дл осылай йытаан. Ежелден келе жатан осы кне халыты етін жеп, сйегін мрнынан шыарып тастама боп, ытай айдаары аза даласына дл осылай сан рет кірмек болан. Біра рашан да басыншы жауды крек тісі быт-шыт боп сынып, мадайлары таса соылып, Жоар апасыны тар шаталынан зер тіп, талай рет кейін шегінген… Жыраулар бгін ата-бабаларыны сол ерлігін жас рпаа жыр ып толады. Жырау сздері миларына онан жігіттерді тсіне айдаарлар кіріп, кейбіреулері шошып оянып, алдаспандарына жабысты…