Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:
Абылайды езу тартып кекете клімсірегенін Млік крген жо. Ол олындаы шиті мылтыы мен беліндегі анжарын шешіп алып, Орда абырасына сйеді. арусыз олбасшы дретке барарында соынан еретін кзетшіні де арусыз болуы ежелден келе жатан тртіп.
Абылай та араысына кзін сл йретіп трды да, Ордасыны о жа іргесінен екі жз адамдай жердегі сайа арай аядады. Арт жаында ілби басып Млік келе жатыр. Кенет ол ышырындаы алмас пышаын ынабынан суырып алды. Абылай сл кідірді.
— Мынау аарадаан не?
— зіізді а бураыз ой…
— Жарытыты кешеден бері крген жо едім, кндіз Орда маында бол- ды ма?
— И, кешке таман бір кргенімде алдыыздаы
Блар таяан кезде а бура орнынан трегелді. Абылай оны алай арап жатанын аармай алды.
— Жарытыым, барсы ба? — деп жанынан те берді. Ол сайды абаындаы алы бтаа арай аяын бірер басты да, арт жаынан «Алла!» деп бір-а рет баырып алан дауысты естіп, жалт брылды. Дауыс адам айтысыз рейлі шыты. Абылайды жалт араанда кргені — зінен бес адамдай жерде Млікті желкесінен тістеп ап, жерге алып рып, аяымен тарпып-тарпып жіберіп, стіне шге берген а бурасы болды. Дауыс шыан жерге Нржан да, зге кзетшілер де жгіріп келген.
— Уа, не болды? — деді Нржан даусы дірілдеп. — йтеуір, зііз аман- сыз ба?
Абылай а бураны крсетті.
— Кзетші Млікті а бура басып алды. азір астында жатыр.
— Ойпырмай, не дейсіз. Ой, жануар… — Нржан бураа арай тра м- тылды.
— Тиме! — деді Абылай аырып. Нржан кілт тотады. — Несі алды дейсі.
Жрт не істерін білмей трып алды. лден уаытта а бура трегелді де ара тнге кіріп жо болды.
Бір жас жігіт шапа тасын рып, от ттатан. Лап етіп жанан кепкен урайды жарыы анды оиа болан жерге тсті. Жрт мылжа-мылжасы шыан Млікті денесі мен асында жатан тсі суы жалааш анжарды крді. Млікті тісі асиып кеткен. Сыылытап кліп жатан адам трізді… Оны ылышы мен садаын тастап кеткенін крген Нржан бір смдыты бола жаздаанын енді тсінді.
— Япырмай, … — дей берді. — А бура болмаанда… мына см сізді лтірмек екен ой..
Абылай ндеген жо. Аяын саспай басып Ордасына кіріп кетті.
Аыз бл оианы бізге осылай жеткізді. Тек ажалдан тарылан Абылай, Млікті «соыыздан ерейін» деген сзін естігенде, клімсіреген жерін ана аыз айтпайды.
Ал слтан болса, А ордаа кіріп бара жатып, кешегі хатты зіне кім жаз- анын ойлауда еді. Ол хатты шетінде «Млік» деген, кзге крінер-крінбес сз де бар-ды. Дос адам шынын жазан екен. Оны а бура айындады. Абылай Ордасыны есігін аша беріп таы клімсіреді. «Кісі алатын бір бура он кзетшіге татиды екен-ау».
… Кндегі уаытынан сл кештеу оянан Абылайа таерте кзетшілері мылауды алып келді. Абылай екеуі оаша алан. збекті тнжыраан бетіне за арап отырды да, олына бор алып, жанындаы дгелек столды бетіне араб рпімен:
«Кеше мені басымдаы алпаты атып тсірген сенсі бе, жігітім?» — деп срады.
Мылау борды алып жазумен жауап айырды.
«Менмін».
«Мергендігі шін кп рахмет!»
«Рахметті е алдымен жазмышыа айт».
«Млікпен екеуі айдан келдідер?»
«оаннан…»
«Кім жіберді?».
«Ерден мен Нрбота билер».
«андай шаруамен?»
«оан билері сенен орады».
Абылай «жасы» деп, басын изеді. Ол трегеліп егезердей збек лына зіні керегеде ілулі тран ндыз жаалы шапаны мен камшат бркін кигізді. Серіктеріне лды зіні ааз кшіретін хатшысы етіп алатынын айтты. Кп кешікпей оан жаына Абылайды бес жігіті жріп кетті. Олар здерімен тілектес саудагерлер арылы, мылауды лдыта жрген екі лын сатып алуа тиісті еді…
… Кн ясынан ктеріліп те лгірген жо, Жоар апасыны бергі бетінен дркін-дркін айай-шу естілді. ытай жаына жіберген Абылайды ертлелері, тнде Фу Де мен Чжао Хойды скеріні осылан хабарын алып келді.
— Келген кшті негізі атты скер, — деді барлаушылар. — Аттары да брыныдай емес, азаы жылы. Шамасы, ашария мен лы жз ауылдарынан тартып алан секілді…
— Дегенмен жаяу скері кп ой, — деді Абылай барлаушылар жасаыны бастыы Сегірбай батыра арап, — дл бгін олар майдана шыа ояр ма екен, алай ойлайсы…
— Жо, бгін олар рыса шыа алмайды. Алыстан шаршап келді ой. Ал кешегі соыса атынасандары олардан да жаман шаршаан. Тнде екі мыа жуы лік жинапты, оай ма… Ал азір олар азан ктеріп, тары орнына, бгін екі есе етіп кріш салып жатыр… Бнысына араанда Чжао Хойды скеріні аман-есен жеткенін тойлама трізді. Бізге арсы тек шамалы алан ойма ойы бар.
— Жасы, — деді Абылай. — Мені Ордама мы басы батырларды тегіс шаырыдар…
Сегірбай алдыы шепке кетті. Жан-жаа олбасшы батырларды жинауа шабармандар жнелді.
… Абылай Ордада жападан-жалыз отырып, алы ойа шомды. Ерте таерте не істеу ажет, соны бгін шешуі керек. Абылай алай шешсе, таерте а бура солай арап жататын болады.
ырын рыс басталалы, міне бірнеше кн тті. ырылан шршіт бізден он есе кп дейік, біра Фу Де ме Чжао Хойа ол дым да емес. Ал аза еліне келсек… «Атабан шбырындыдан» бері лі брыны санымыза жете алмай келеміз. Бізге рбір жігіт ымбат. Жарайды, Фу Де мен Чжао Хойды осы екі олын жесін-а, сонымен соыс біте ме? ытай бодыханы шінші, тртінші, бесінші, алтыншы олын жібереді… Жо, азір аза еліні ытайды мы басты айдаарына арсы тра алар дрмені жо… Ол айдаарды олына тскен аза рулары зірге шыдай трсын…Тірі алу шін суыр болып жерге кіріп, таутеке боп за шысын, йтеуір, рып кетпеуді жолын іздесін… Ал, азір бізді борышымыз неде? Шршітке азаты оай жау емес екенін крсетіп, скерімізді аман-есен елімізге айтаруымыз керек. Шршіт соымыздан ума болса, сонда крсін бізді кшімізді. рине, аылы су боп кетпесе бізді умайды… умаса тебе-те тскен боп айрыламыз…
Ал скерімізді айткен кнде де аман сатауымыз ажет. оан билері Млікті боса жіберіп отыран жо ой. Оларды ойы ап-айын: шршіттер аза жауынгерлерін ырып жатанда, срия Млік азаты болаша ханын лтіреді… сол кезде оан міршілеріне кім арсы тра алады? Баз баяы аза елін талан-тараж етіп, талап алма. рине, оан билері здеріне е олайлы жерлерді кні брын белгілеп ойандары да млім, йтпесе Арал теізі тсында оларды жасатары текке крінбесе керек-ті. Шршіт шапыншылыы оларды ойына да келер емес. Алла-таала зінен зі сатап алатындай креді. Шршіт пен оан миратыны ортасында аза олдары тр. Надир-шахты Хиуадаы лдары да ытай айдаарыны бар екенін естерінен шыаран. Бар айналдыратыны аза елі. Бізге тиіспеген, кз алартпаан бір кндері жо. ытай бодыхандары алда-жалда аза скерін рта алса, шршіттен блар аман ала ма? гізге туан кн бзауа да тумай ма? И, сйтеді. Ал, кенет олар бізбен біріккен кнде де, ытай айдаарына оан мен Хиуа да ттеп бере алмайды… Сондытан зірге…
— Бгін тнде біз кейін шегінеміз, — деді Абылай, батырлар скери кееске жиналып болан со, — артымызда уыншылара ттеп беретін болмашы алан ана алады.
й іші тына алды. Ызыдап шан масаны дыбысы ана естіледі. Батырларда н жо…
— Бнымыз ашу ой! — деді аракерей абанбай натпаан пішінмен.
— И, солай десе де болады, — деді Абылай саспай. — Біра бл аза батырларыны ажалдан орып ашуы емес. скерін сатауды амалы.
— Бан біз тсінерміз-ау, — деді анжыалы Бгенбай, — соымыздан ерген жрт не дейді?