Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:
— Хан ием, — деді ол есіктен аттай бере тізесін бгіп. — Оаша айтар жедел хабарым бар.
Хан шабарманды енді таныды:
— Ау, ия батырсы ба?
— И, тасыр.
Ханазар дереу орнынан трып, сырта арай бет алды. Сонау араталда алан А Ордадан шабарман ия андай хабар келді? Оны ханнан баса ешкім сезген жо. Кп кешікпей, ол йге айта кірді. ия а сабын болып кпсіп терлеген атын ауыстырып, кншыыса арай айтадан шаба жнелді.
йге кірген хан, серіктеріні обалжи араан сраулы кескіндеріне жауап бергендей, жайбараат:
— Жай хабар. Той-думанды бседетпедер! — деді.
гімені дл осы тсында
— Ханазар хан шабармана скери тапсырмадан бтен сыр айтты ма? — деді ол.
Бар жырау сл озалды.
— Айтса ше?
— ожасыны пиясын білген л — ойныа салан жыланмен те, бір кні болмаса бір кні шаып алуы ха.
Бар жырауды бойы таы шымырлап кетті.
«Япырмай, мынау бір смдыты айтып отыр ой. Ораза бір ауіп тніп-а тр екен…»
білайыр да тйешіге тадана кз тастады. Осы кезде олына шылапшыны мен манын стап Ораз да кірді. йдегілер олдарын жуа бастады. «Жасым кіші жалшымын ой» деп, білайыр хан мен жырауа орамал сынып, бйек аан жо, дрежесі те адамдай зі де барып мана олын тосты. Анау жасым лкен ой деп шамданбай, ілтипатпен су йды. білмансрды тегін тйеші емес екеніне Барды кзі енді бден жетті. Бар жырау: «Осы бейшара зіне тніп тран ауіпті сезбей жр ме?» дегендей ла да сынай арады. Ананы жзінен абыржыанды белгі барын сезді. Жырау аяп кетті.
Астан кейін Бар гімесін айта бастады. Біра кілінен: «Мына бтшаар расымен-а лын лтіріп тастамаса жарар еді» деген кдік кетпей-а ойды.
ия келіп кеткеннен бастап ханны абаы ашылмады. Жаа ана Атор- ынды кргенде лаулап ттана алан жалыны да лып етіп айта снгендей. зіні йлену тойында отыраны да естен шыан, кілі лдеайда. Ханны жабыраы жадайын ан балдызы Абала асына келіп, тізесін шынтатай отыранда да селт етпеді. Айтылан зілге жай бір слесо кйде жауап бере салды. Ханны лкен обалжуда екенін сезген серіктері ана сыр бермегенсіп, й іші толан ыз-бозбалаларды зіл-клкісіне белсене араласып отыр.
Шаай бдан кп жыл брын бір жорытан келе жатып, Сайрам даласында бір кезде білайырды ататы жауынгері болан оырат ршы батыр рпаыны аулына тскен. Бл ауыл жпыны киінген кісіні Шаай слтан екенін білмейді. Жолаушылар ауыл асаалы ршы батырды шбересі біласымны йіне тнейді. Тнде Шаай біласымны о жата отыран Кнсана атты бойжеткен ызын оятады. ырыа келіп алса да жасты оты лі снбеген ссты Шаайа ыз беріліп алады. ызды ашылмаан гл, жарылмаан бр болып шыанына риза болан Шаай, сол бір айлы тнде Кнсананы алы малын тлеп алма болып ант береді.
Слтан удесінде трады. Еліне баран со біласымны ызын сратып кісі жібереді. біласым аулы Ханазар хана арайды жне Шаай слтанны Мхамед-Шайбани Ордасы жаына шыып, туан еліне опасызды істегеніне риза емес болатын.
Шаайды тінішін абылдамааны былай трсын, ол слтанны адамдары кеткен кнні ертеіне, Кнсананы атастыран Соза тбіндегі Дайыр ожаа кісі жіберіп: «Бізді башаны миуасы пісіп тр. ызыан жат кз кп. ара-зына шыттырмай, алып кетсін», — деп слем айтады.
да жаыны кткені де осы еді. Бір аптаа жеткізбей келіндерін кеткен. Шаай бармаын шайнап ала берген-ді. біласым аулын шабуа Ханазарды аарынан сескенген жне Соза тбіндегі «пайамбар улеті» ожалармен араздасуды да жн таппаан.
Біра сонау айлы тнде толысыан слуды ысты ернінен алан лззатты шырын дмі Шаайды есінен кетпей ойан. Сусыны анып ішпеген махаббат шрбаты жрегіне сарсу болып йып, кетпес кеселге айналан.
Сйтіп жргенде жыл тті. Шаай баран жерінде Кнсана тоыз айа жетпей Туекел деген л тапты дегенді естіді. Санай келіп, ол бала — зімдікі деген байлама бекіді.
Арада таы да бес-алты жыл тті. Кнсана махаббаты да тот басан асылдай кілден кмескілене бастады. Дл осындай мезгілде бір кні Шаай Созатан келген керуеншіден Дайыр ожаны баласы сзектен айтыс болып, жесір алан Кнсананы «аа лсе жеге мра, іні лсе келін мра» деген азаты кне дстрі бойынша, ожаны лкен баласына бергелі жатыр деген хабарды естіді. Жрегінде оламта болып снуге айналан шо айтадан лап ете тсіп еді. Кнсананы бір кезде атастыран еріне ианмен, енді мегерлікке имады. Ел билеген дрежесіне арамай, асына сенімді он нкерін ертіп зі жай адамша киініп, ата онды.
Тн ішінде аннен-аперсіз жатан Дайыр ожаны аулына кеп, арулы он жігітімен сау етіп тсе алды. Шырт йыдаы й адамдарыны нін шыартпай, шымылды ішінде жатан Кнсананы жас Туекелмен ата геріп, ала жнелді. Байлаудаы Дайыр ожа та атасын ана тндегі болан оианы Соза хакіміне жеткізді. Хакім уыншы жібермек боп жатанда, Созатан йел алып ашан бір топ арашы Отырардан айтып келе жатан Ханазар хан жасаыны олына тсіпті деген хабар келді. Жаса бастыы ола тскен Шаайды зі екенін біліп, ттынды жанындаы адамдарымен оса, Сыанатаы Ханазар ханны Ордасына алып барды.
Аалы-інілі екі адамны баласы апысын тауып бірінен бірі ш ала берсе, зге ел не демек? Хандар аныпезерлік етіп жатанда, екі дай алы жрта не тосауыл? Жо, ел сйсінер лгі емес. Ер татулыы — ел татулыы…
— Ат-клігііз аман жеттііз бе, Шаай слтан? — дейді. Сосын нкерлеріне арап: — Шаай слтанны олын шешідер, — деп бйырды.
Нкерлер Шаайды ыл шылбырмен байланан олын босатты. Шаай йып алан олдарын жазба боп сл имыл істеп еді, есік алдында тран кзетшілерді екеуі жалма-жан жетіп келіп арсы алдынан жалааш алдаспандарын айастыра ойды. Онсыз да абыржып сасан ттын сескеніп алып, кейін шегіне берді. Шаайды бл ылыына сл аба шытан са бойлы аба жас йелді Ханазар енді аарды. Бл Кнсана еді. Жа батсайыдан мол ылып тіккен ос етек кйлегінен бтен киімі жо. рімі тарап кеткен зын шашы жерге шбатылып тсіп тр. Етегіне тыыла тскен лкен ара кзді блдіршіндей баласы бар. Анасыны да, баласыны да кейпінде шошыанды, орыанды белгі жо. Болып жатан іске та аланды ана байалады. Шаайды андай себеппен ола тскеніне аны Ханазар нкерлеріне:
— Мына кісіні баласымен бірге еліне апарып салыдар, — деді Кнсананы крсетіп.
Біра йел орнынан озалмады.
— Хан ием, мен енді айын жртыма бармаймын, — деді Кнсана Ханазара жаутадай арап. — Шаай слтаннан айыра крмеіз. Бала сонікі, енді онымен мгі бірге болуа бармын.
Ханазар да бір сырды аарып аландай.
— Шаай слтанмен мгі бір болуа бармын дейсіз бе? — деді ол абаын шытып. — Егер Шаай слтанды ел-жртымызды бірлігін бзан кнсі шін лім жазасына бйырса, онда да бірге луге бармысыз?