Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:
— Жат елде жрт кзіне тсетін имыл жасама. Ауызша айта бер, не болып алды, жарыным? — деді.
Тя сол тізерлеген алпында:
— айылы хабар, хан ием! — деді ерні кезеріп.
— Айта бар.
— Хасен мен Хсайын… — Тя айтуа аузы бармай, кмілжіп алды.
Ханазар брынысынан да срлана тсті.
— Кімні олынан аза болды?
— Бабаслтанны.
— алайша?
Жігіт орнынан трегеліп, болан оианы бастан-ая айтып берді. Шах-Саидты басын зіне жіберген Абдолланы аарынан, Бабаслтан лердей орады. айтадан Бхар жаына шыуды ойлайды. Абдолла р сзіме сенбес,
зіне рылан апаннан аннен-аперсіз Жлім Бабаслтанмен тізе осып, Абдоллаа арсы шыуа Шарабхана зеніні жаасында ата онады. Жаа ана аллаа асарбас ой айтып, жауа арсы бірге аттанба боп бтуаласан Бабаслтан бір топ скер басы батыр адамдарымен ешбір кмнсіз тран Жлім слтанны асына келіп, атыны шаужайынан стай алады. Бір смдыты сезген слтан ынабынан ылышын суыранша, оны арт жаынан келген.
Жанла би алдаспанмен басын аып тсіреді. Сол стте зге батырлар, абайсыз тран трт бала жігітті найзалап лтіреді. Ал кні брын дайындалан Бабаслтан лашкарлары бір сапта жауа аттаналы шыан зге аза жігіттерін де заматта жан-жаынан оршап алып, арсыласуа мрша бермей, ойдай ырып салады. Бл ктпеген айастан ілуде бір-екеуі ана ашып тылады. «Шарафнамейи-шахи» шежіресі айтандай, ке дала ызалда глдерімен безенгендей, ызыл ана боялады…
Кзіні аы мен арасындай кретін егіз лы — Хасен мен Хсайынны алай аза тапанын естіген Ханазар, жрегі у ішкендей ртеніп трса да сыр бермеді. лден уаытта барып:
— Абдолла хан Ташкентті шапты ма? — деп срады.
— Жо, — деді Тя кенет бойын жинап алып.
Шах-Саид оланды Тахир-слтан стап бергеннен кейін, Абдолла хан оны з жаына шыан екен деп, хат жазып, кісі жіберген. Хатында: «Сізге сенімім зор. Бас иіп, алдыма келііз, не болмаса аланы тастап, з беттерімен кетідер» деген. Шах-Саид оланды боса стап бергеніне енді кінген Тахир слтан бл бйрыа кнбеген. Жедел шара олданып, Ташкент шаарын бекініске айналдыруа кіріскен. Осындай жадайда оан Бабаслтанны аза слтандарын лтірген хабары жеткен.
Ханазар Тя сзін бліп жіберді.
— Бабаслтан аза жігіттерін ырып жатанда Бзахр слтан айда еді?
— Оны Бабаслтан кп скермен сізді жолыызды адуа жіберіпті деседі… апелімде сізді лтіріп, скеріізді ырып тастауа бйры берген крінеді.
— И, сосын, аза жігіттері ырыланын естігеннен кейін Абдолла хан не істепті? — деді Ханазар.
— Бабаслтана кісі салып «аза слтандары сені де, мені де орта жауымыз еді, жасы істепсі. Ал енді бізбен одатас боп Ташкент улиетін з арамаыа алдыры келсе, екінші жауымыз Бзахр слтанды стап бер, не зі лтір. Егер мны істемесе, бізді тарапымыздан саан кешірім болмайды, олымыза тскен саатыда басыды аламыз», — депті.
Баанадан бері тас мсіндей мызымай тран Ханазар сл ала арай мтыла тсті. Кзінде ашу шыны жар етті.
— Ал Бабаслтан андай жауап айырыпты?
— Аайын, достыын мытып орыанынан Абдоллаа Бзахрды стап беремін деп удесін беріпті. Жне оны стап келуге бір топ лашкар мен Дстем биді жіберіпті.
— Ал бл кезде Бзахр айда еді?
— Бдан екі апта брын Талас бойындаы сізді жылыларыызды біразын айдап кеткен. Бабаслтанны Абдолла жаына шыанын естігеннен кейін Жетісуа ашыпты деген сыбыс бар…
— ан иісі шыанда арап отыра алмайтын еді, орау асыр Шаай слтан айда?..
— Баба мен Бзахр арасыны не боларын ктіп, алы олмен Талас маында ктіп жатыр деген хабар бар.
— Бсе, зім де солай деп ойлап едім. андай злым еді Абдолла! зіне ас слтандарын біріне-бірін айдап салып, оп-оай жеіске жетпек ой! И, бл оны негізгі айласы… Осылай ол Самарант слтандарын да ртпа… Айтпашы, Туекел баадур айда екен?
— Шаай слтанны олымен бір крінеді.
Ханазар сл нсіз трды да, Тяа бйыра сйледі:
— Маан келген хабарыды тірі жан естімесін. азір ары беттегі скерлерге жет. Жола дайындалсын де! Кн бата озаламыз.
— п, тасыр!
Егіз лыны лгенін естірткенде, лм-мим деп тіл атпаан Ханазар туралы: «таста тамыр, ханда бауыр жо» деген осы екен ой, деді ол ішінен.
Ханазарды стамдылыын тас бауырлыа жорыан аау батыр осыдан екі апта ткеннен кейін, ханны кзге трткісіз араы тнде егіз лыны зиратына келіп, жас абырды шатап, аыл-тегіл жыларын айдан білсін!
Ханазар Тя ойын біліп трандай:
— Кімні ас, кімні жау екенін соынан арсы, ал азір скерге жет, бйрыты орында! — деді.
рлыыны стінен шыандай сасып алан Тя:
— п, тасыр! — деп, ентігі басылан лагерін борбайлай зенні ары бетіне арай шаба жнелді.
Сол кні тнде, ай туа Ханазар Ноайлы еліні жедел жинаан скерімен бірге алыдыы Аторынды алып, Тркістан жеріне арай ауырт сапара шыты. Блар жорытаы салтпенен еш жерге за тотамай, он ш тулікте Яссыа жетті. Жолай Ханазар аалы-інілі екі слтанны кездескен хабарын алды. Екі жата кп скер ырылып, Бзахрды ола тспей кеткенін, біра Абдолланы алдында «Бзахрды басын кеп беремін» деп Бабаны уде бергенін естіді. Бабаслтанны шпенділігін мытпаан Абдолла, Ташкент міршісіні осы бір лсіреген тсын пайдаланып, Шаай слтана оны лтіруге келісім берді.
Екі скер енді Талас бойында кездесті. ан таы судай аты. мір шін емес, лім шін рыса шыан Бабаслтан жараланан барыстай жан ашуымен имылдап, Шаай скерін жеді. Содан кейін барып, Бзахрды стап берген кнде де, Абдолламен бітімге келе алмайтынына Бабаслтанны кзі жетті. Енді ол Сайрама арай бет брды. Ондаы ойы — ар жатаы Самарант скерімен осылып, Абдоллаа таы арсы шыу еді.
Баба, Бзахр, Шаай слтандарды осы ым-иаш рыстары, аз уаыт болса да, Абдоллаа Ханазар ханды мыттырды. Ал Ханазар олымен Яссыа аман-есен жетті.
Яссыа келгеннен кейін Ханазар таы алы ойа шомды. Баба, Бзахр слтандар мен зіне арсы Аса Темір рпатары — Самарант мірлерін біржола жеіп алмай, Бхар міршісі Абдолла аза хандыына арсы азір соыс ашпайды.
Ал жау ай жатан? Жау Бабаслтан мен Бзахр жаынан. Біра блар да азір Абдолламен алысып жріп, аза ауымына бет брар халде емес. Мейлі олар бет брмаанмен, Ханазар бет брады. Алтын басы ара жерге кіргенше, сонау Шарабхана жаасында жазысыз тгілген анды, кнсіз бауыздалан ос боздаыны кегін Бабаслтана кешпейді! азиз жандарды кегін айтарады!