Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:
— И, бірге луге бармын!
— Мына нрестеізді айтесіз?
— Жазмыш солай болса, олдан келер не бар?
Ханазар ойланып алды. Мынау келбетіне кз тоярлы слу йел не айын жртынан орасан орлы крген жан, не Шаайа лердей мар…
— Слтан, — деген Ханазар абаын шытып, — не лесі, не бізбен біргесі! Ал енді А Ордамен бір боламын десе, азір босатамын! Екі шешім жо, тадааныды ал!
— кіміе ризамын, Ханазар хан! Жан сауа! Жан сауа! — деді уананынан кзінен жас аып. — Айыбымды адал аныммен жуамын! ле-лгенше сендермен бірмін! Крмегенім Абдолла болсын!
Мндай крт шешімді ктпеген Ханазар ханны зі де абыржып алды. Шаай туралы брын да: «орау асыр секілді бір тою шін андай лімтіктен де бас тартпайды; оны ойы ел-жрт емес, ара басыны амы», — дегенді сан рет естіген. Біра дл мндай ора деп ойламайтын. лде ел-жртынан блінгені жанына батып жрді ме екен? Ханазар бетін Шаайды серіктеріне арай брды: кіле баскесер, ят-ар дегенді білмейтін, егезердей арашы нкерлері де, ожаларыны мына ылыына ялаандай, тмен арап алыпты.
Ханазар енді жзін Кнсанаа аударды. Оны п-у тсінен ешбір сыр уа болар емес, бетін Шаайдан сл брып, тас мсін трізді атып апты. Тек кзінде ана лденеден жиіркенгендей бір иналыс шыны бар… Дл осы стте Ханазар Шаайды нсыз жау екенін ты.
— Бл жолы Ждік слтанны аруаы шін босаттым, — деді Ханазар. — Егер бдан былай таы да бабамыз Жнібек ханны Ордасына опасызды етер болса, бл елге кпелеме!
Шаай слтан з ордасына жеткен кні зіні Ханазардан орып, жалан ант бергенін крген нкерлерін бір тнде баса жендеттеріне бауыздатып тастады. Жаа ана шаынан шыан Кнсананы да лтіруге бйры берді. Слтан ойын сезіп алан Кнсана жендеттер айдап бара жатанда, хан есігіні алдынан те беріп:
— Трем, еш жазыым жо ой, лыным Туекел шін мына жен- деттерінен алып ал! — деп жалынды.
Біра Шаай Кнсананы сзін естісе де естімеген боп, тсегінде теріс арап жата берді. Бл анды оианы бтен блмеде шырт йыда жатан жас Туекел білмеді.
Ертеінде анасын іздеп зар жылады. Слтан оны ер жеткенше асыра деп, бір бекзадасыны йіне беріп жібереді. зі Абдолладан жедел скер алдырып, арамаындаы елді еріксіз кшіріп, Ташкент улиетіне тіп кетеді.
Бл оианы бір шабарман дл бгінгідей бір той стінде хана жеткізген. Ханазар онда тек:
— Абдолла ханны жеріне анша ттін кшті? — деп сраан.
— Он бес мыдай…
— Бл алпыс мыдай жан ой, — деген крсініп. — йтеуір, шамасы келгенше азаты жырымдап жатыр-ау бекзадалар…
Сол кні де дл бгінгідей оны жан сезімін кініш билеген. Он бес мы йді Абдолла ханны еріксіз айдап кеткеніне, жас Туекелді жетім алмасын деп, ас жауына аяушылы еткеніне кінген. Кз алдынан «апалап!» шырыраан жетім баланы бейнесі кетпей ойан.
Одан бері де талай уаыт тті. Адамды аяыш кйрек сезімдер азір у томардай мжылан. ырын соыстар азалы жанына аяу салып тасбауырлыа йреткен. Бл кез А Орданы да, Ханазарды да бкіл Дшті ыпша, Мауреннахр Жетісуа бден йгілі болан кезі еді. Сйтсе де шабарман ияты бгінгі келген хабары ауыр тиді.
Осы уаианы алдында ана Абдолла ханны ол астында жрген Баба- слтан Ташкент шаарына алы олмен аттанан Ханазарды аарынан орып, енді аза ханымен одатасуа уде берген. Ханазар одан антгіс соыссыз, Ташкент улиетіне жататын Яссы, Сауран алаларын сраан.
Бл кезде азатара арсы трар блендей скері жо Бабаслтан бір амалын таппа болып: «Сл шыдадар, аыла салайын» дейді. Абдолла хана Дстем биді аттандырады: «лы мртебелі хана берген антымызда трамыз, пендешілігімізді кешсін. Дшті ыпшаты ханы арамаымыздаы улиеттен жер срайды. арсы трар бізде кш жо. Не істеуіміз керек?» деген сауал айтады.
зіні Абдолла жаында екенін блдаысы келгендей, ндижан міршісі етуді тінді. Бл кезде Чарджоу маайында, Жейхундарияны жаасында ада жрген Абдолла Бабаслтанны бл хабарын естіп, блан-талан ашуланады. Бабаслтана ндижанды бермейтінін білдіреді. Бабаслтаннан келген елші Дстем биді стап алып, оны кесі Блтірік биді Ташкентті жадайын анытауа жібереді.
Блтірік би келіп, Абдолланы: «азатара жер беруші болма» деген бйрыын жеткізгенше, азаты алы скерінен орыан Бабаслтан Ханазара Яссы, Сауран шаарлары мен сол маайдаы жерлерді соыссыз беріп, онымен оймай Абдоллаа арсы соысуа уде байласады.
Ханазар айын атасы Жлім слтан мен оны балаларына осып зіні он бес-он алты жастаы екі лын Ташкентке жібереді. Ондаы ойы — Ханазар ханны Бабаслтанмен шын одатас екенін сездіру еді. Ал айын атасы Жлім слтана Бабаслтанны таы Абдолла жаына шыып кетпеуі тапсырылады.
Рамазан айында Абдолланы соыса шыпайтынын жне Абдолламен кресуге кшіні лі де жете оймаанын білген Ханазар Еділ — Жайы бойындаы алы азатан ол жинама болып, Сарайшыа сапар шеккен.
Сйтіп Ноайлы елімен бітімге келіп, Аторын арумен бірге он мы ол алма боп кілі хош отыранда, ия шабарман суы хабар келген.
— Шабарманны айтуы бойынша, Ханазар Сарайшыа кеткен кезде елдегі жадай кілт згеріпті, — деді жырау.
Абдолла хан рамазан айы тпей Бхараа айтып келе жатып, Бабаслтанны ылыын естиді. Дл осы кезде Балыда наашы жртына келген Бабасл- танны он бес жасар ызын Абдолланы адамдары стап алып, хана келеді. Жас ыз Абдолланы анша ызытырса да, хан зін-зі стайды. Бабаслтанны ызын оырат осла бимен бірге аман-есен Ташкентке айтарады жне кесіне слемін оса айтып жібереді: «Егер Бабаслтан бізбен тату-ттті трам десе, маайына жиналан Самарант слтандарын усын, азатардан да біржолата ат йрыын кессін. Ал бны істемесе з обалы зіне!» — дейді.
бден сасан Бабаслтан Ташкентке інісі Тахир слтанды бас-кз етіп алдырады да, зі Тркістана сапар шегеді. Ондаы ойы Ханазарды скерімен бірігіп, Абдолла хана шыу еді…
Бабаслтан кеткеннен кейін, осла би Ташкентті билігі олында ал- ан Тахир слтанды азырады: «Бар пле Шах-Саид оланда, ол Самарант слтандарымен байланысты, егер сен оны ттындап, Абдолла хана жіберсе, хан кнларыды кешіп, кейін айтады», — дейді. Бл сзге сенген Тахир слтан аасы Бабаслтана кп жыл ебек сіірген, Бхар ханымен кресті бір басында жрген Шах-Саид оланды стап алып, ол-аяын байлап, осла биден беріп жібереді. Абдолла хан ас адамдарыны е бастысыны бірі оп-оай ола тскеніне уанады, сзге келмей бірден басын алдырып, Тркістандаы Бабаслтана жолдайды.