Сад Замкнёных Гор
Шрифт:
Мае ўласныя біярытмы патрабавалі сну. А страўнік ежы.
Я падышоў да лаўкі.
Лысы дзядок з даўно няголенымі шчакамі і вузкім хітрым позіркам гандляваў землянымі арэхамі, вырашчанымі ў выбаінах бэтон, ці плястыкавых нішах.
— Можаце прадаць жменю?
— Тры рутобы.
— Што?
— Грошы.
Я ведаў, што ў гарадах ежу даюць за нейкія круглякі, але ніколі ня бачыў іх. Там, дзе я жыў, усё было агульным, а гандлявалі толькі за гадзіны працы.
— Праца.
Па маёй гаворцы, якая вымовай адрозьнівалася ад іхняй, ён зразумеў,
— Добра, — сказаў ён. — Праца. Пойдзеш на той край плошчы, убачыш чорную бабу, якая таксама гандлюе арэхамі. Перакулі яе кашы… патапчы. Я табе дам жменю.
— Вы нясеце адказнасьць за тое што я зраблю.
— Так, так, вядома… — ён нахіліўся да мяне і зашаптаў: — Яна вядзьмарка. Яе арэхі замоўленыя. У людзей ад іх пухнуць жываты. Але ўсё роўна купляюць у яе!
Я пабег, куды паказваў дзядок, хутка адшукаў старую гандлярку, незважаючы на лямант, раскідаў яе тавар, патаптаў, пайшоў за платай. Але празь дзесяць крокаў капронавае ласо здушыла мне горла.
— Гэта ён! — вішчала чорная баба.
Два бамбізы ў карычневых каптурах зьвязалі мяне і прывалаклі ў простакутны пакой.
Там на алюміневым, абцягнутым матэрыяй крэсьле сядзеў худы, як бамбук, дзядзька і паліў сьмярдзючую люльку.
— Што здарылася, — спытаў ён, з асалодай наліваючыся пачуцьцём улады.
— А-ааа! Паночку! Ратуй! Дапамажы! А-аа! Гэты мярзотнік усе мае арэхі, усю маю бульбу, гуркі, мой тавар сапсаваў…
— Яна мела толькі арэхі… І гэта ня я рабіў. Я прадаў сваю працу, — з гонарам сказаў я.
— Ты зь нізу?
— Так.
— Як клічуць?
— Даль… Даляшорзах Ін-Йорм.
– І каму ты прадаўся?
— Я шчыра прадаў сваю працу старому чалавеку, які таксама гандлюе арэхамі.
Худы кіўнуў бамбізам. Яны паставілі мяне ў кут і борзда выбеглі за дзьверы.
— Ты не ў сябе дома, у нас за вашыя звычкі забіваюць, — худы праз карычневыя, як яго каптур, зубы выціснуў хмару чорнага смуроду. Кручкаваты погляд, здавалася, драпаў маю шыю.
Праз пэўны час бамбізы зьявіліся зноў.
— На рынку такімі арэхамі гандлююць яшчэ адна старая і малы хлапец. Ніхто зь іх пра дзядка ня чуў… Ён хлусіць.
— Не, гэта ідыёт з самага нізу, ён хлусіць ня ўмее. А вы, спадарыня, — зьвярнуўся да чорнай бабы, — ідзеце дамоў ці гандлюйце, чым засталося. Калі знойдзем таго дзядка, дык ён вам заплаціць. А ідыёта за тое, што ён ідыёт, мы ўстырнем.
Чорная баба ўся ў сьлязах, праклінаючы мяне, выйшла з пакою.
Я не разумеў, чаму яна на мяне ўзьелася, вінаваты быў дзядок, а ня я… Я ж быў толькі яго існтрумэнтам? Рыдлёўку ж ня судзяць, калі ёю ўдарылі чалавека! Калі маральныя перакананьні яе народа дазваляюць заказваць такую працу, якую прапанаваў мне дзядок, то значыцца я паступаў правільна.
Аднак худы ня стаў мяне слухаць, два бамбізы адвалаклі мяне ў глухую кельлю.
Там мне прынесьлі падобную да плястыкавага пюрэ, кашу. Трэба сказаць, што яна насамрэч была даволі пажыўнай.
— Паеш, каб каленкі не падкасіліся, — зарагаталі бамбізы.
Мне разьвязалі лішнія вяроўкі — пакінулі толькі на руках. Замкнулі жалезныя дзьверы.
Нарэшце я мог нядрэнна выспацца.
ІV
Кірмашовaя плошча была цалкам забіта натоўпам. Адчувалася агульнае ўзбуджэньне. Людзі паказвалі на мяне, большасьць з радаснымі грымасамі, але былі, якія спачувалі мне.
Пасярэдзіне плошчы ўзвышалася вялікая шыбеніца. У школе я праходзіў старажытную гісторыю і ведаў, што азначае гэткая перакладзіна. У мяне пахаладзелі лыткі. Толькі адна станоўчая думка мільганула ў галаве: «Дзякуй, што ня будуць расьсякаць.»
Мяне правялі паўз жывы калідор, заштурхнулі на пастамэнт, паставілі на ўслончык. Перад маім тварам ціха хісталася пятля, тоўстая капронавая вяроўка нібы абрысоўвала вялікага дохлага апалоніка, падвешанага за хвост да алюміневай бэлькі. Агідны, ён некалькі разоў сьлізгануў па маіх пашчэнках.
За ім гуў натоўп. Сярод якога можна было разгледзець шляхетных жанчын і мужчын з блакітнымі шклянымі званочкамі ў вушах. Іх мілагучнае тонкае дзыньканьне, што выклікала ціхі экстаз у іх уладальнікаў, чым прытупляла сэнс пачутых словаў, для мяне паступова пераўтварылася ў нявыносны шмат разоў узмоцнены камарыны піск.
На пастамэнт выйшаў паліцмайстар, які дапрошваў мяне ў пастарунку. Асабіста пакланіўся бургамістру і ягонай жонцы, якія ў яркіх строях сядзелі на пасярэбраных насілках. Старэйшына гораду трымаў чыста белы плястыкавы скіпэтар з выявай крыжа ў ромбе — сымбаля Зьвязу Цэнтральных Скрыжаваньняў.
— За абразу, нанесеную жыхарам нашага горада, а тым самым і самому Вялікаму Бургамістру, Сьветлы Суд вынес вырак злачынцу, жыхару сутарэньняў Даляшорзаху Ін-Йорму — сьмяротнае пакараньне на шыбеніцы.
Натоўп ухвальна залямантаваў.
Шалёна зазьвінелі званочкі-завушніцы.
— Зараз нам трэба вызначыць ката.
Грымнуў аркестар сурмаў, дудак, трашчотак і бубнаў, што стаяў непадалёк ад аховы бургамістра.
Пад сіпата-хрыпатыя фанфары на пастамэнт выйшлі чатыры коратка падстрыжаныя дзяўчыны. Галава адной зь іх, высокай, зеленавокай, была ўвенчана зробленай з мэталю каронай — пераплеценыя чорныя ружы. Варта паднесла да дзяўчат збаночкі з алеем. Худы, які дапрошваў мяне, сьвяточна прыняў ад зеленавокай мэталічны вянок. Потым усе дзяўчаты хутка зьнялі зь сябе адзеньне, нашмараваліся алеем. Некаторым дапамагала прыслуга.
Іх статныя целы матава зазьзялі пад сьвятлом белай столі.
Захапляльнымі крыкамі падтрымлівалі дзяўчат іх прыхільнікі. Кожная з прыгажунь, па чарзе, падыходзіла да краю сцэны, прадстаўлялася, паказвала сябе.
Публіка рабіла стаўкі.
Бургамістр і яго супруга выбралі сабе дзяўчыну, на якой дагэтуль красаваўся жалезны вянок. Варта паднесла лятэрэйны латок, дзяўчаты цягнулі лёсы.
Пачаліся двубоі. Сэнс барацьбы быў зусім няхітры: дзяўчыне трэба было скінуць сваю спаборніцу з пастамэнта. Хто перамагаў — выходзіў у фінал.