Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке)
Шрифт:
Азадачаны Косьцiкаў на хвiлiну змоўчаў, шырока расставiўшы ля буды ногi, каб ня ўлезьцi ў самае глыбокае месца. Цяжка сапучы ад перастомы, маўчалi iншыя. Фэлiкс Гром ямчэй прыладжваўся ў лужыне, каб спрытней было папiхаць з тванi. Нарэшце Сурвiла сказаў:
– Ды залiвае ён! Нiякай пра гэта стацьцi няма...
– Хай i няма. Усё роўна ня выйду. Хоць задавiцеся! Прысудзiлi расстраляць, дык будзьце любезныя даставiць у цэласьцi i сахраннасьцi да месца казьнi. Панятна?
– Зараз я табе пакажу месца казьнi!
– ускiпеў Косьцiкаў i дастаў з кабуры пiсталет.
– Будзеш у мяне ў гразi валяцца, як дохлы пёс, бандыцкая твая морда!
– страшна пагражаў ён. Аднак да дзьвярэй ня лез - усё баяўся трапiць у глыбокае месца багны.
– А што табе начальства скажа?
– чулася з машыны.
– Вёз - не давёз...
Падобна, становiшча ўскладнялася. Аддзелены шырокаю лужынай, Зайкоўскi пакуль заставаўся недасяжны.
– Ну, падла, ты ў мяне дачакаесься! Я на цябе абоймы не пашкадую. Пасьледавацельна!
– Давай, дуй! Пасьледавацельна...
Апошнiя словы Зайкоўскага Косьцiкаў пакiнуў, аднак, без увагi - яго турбавала iншае. Ён моўчкi агледзеў у цемры змакрэлыя постацi асуджаных, нiбы палiчыў iх.
– А там буржуй гэты, - падказаў Шастак.
– Белагвардзеец, - удакладнiў Косьцiкаў.
– Ану вылазь, гражданiн Валяр'янаў! Ваша сранае благародзьдзя!
З буды паказалася лысая, бяз шапкi галава Валяр'янава, якi сьпярша сеў на парог, пашукаў, на што абаперцiся нагамi, нерашуча перабраў побач рукамi.
– Сiгай, ня трусь!
– падбадзёрыў яго Сурвiла. Белагвардзеец, аднак, не сiгануў, а, ухапiўшыся за плячо Аўтуха, грузна апусьцiўся ў лужыну.
– Ну - узялi! Раз, два - узялi!
– трохi адышоўшыся ўбок, закамандаваў Косьцiкаў, усё размахваючы пiсталетам.
Яны зноў узялiся пiхаць. Шафёр газаваў рыўкамi, спрабуючы скрануць машыну з глыбока выкапанай коламi ямы. А ў зачыненай будзе чуўся прыглушаны, бы здаля, голас пакiнутага ў адзiноце Зайкоўскага.
– Пiхайце, пiхайце! Дружней пiхайце, жалкiя рабы сацыялiзму! Гнюсныя прыслужнiкi трацкiстаў! Пiхайце на сваю пагiбель! Шчыруйце за крывавы ЧК! Давайце, дружней! Мацней, крэпчэ i вышэ!..
– Ты глядзi!
– цяжка соп ля буды Шастак.
– Тут кiшкi рвеш, а ён там абражае. Во, сачок пракляты!..
– Давайце дужэй, пралетарскае адродзьдзе! То вам зачцецца бальшавiцкаю куляй!..
– Замоўкнi! Я загадваю замоўкнуць! Буду страляць, - гразiўся Косьцiкаў, тупаючы на ўзбочыне ля машыны.
Аднак асуджаны Зайкоўскi не сунiмаўся i яшчэ крычаў штось - нядобрае i абразьлiвае. Тады Сурвiла першы адарваўся ад вугла буды i параiў:
– Ды стралянi ты яму ў ягоную глотку! Дакуль слухаць будзем?
– Лiчу да трох i выпускаю ўсю абойму!
– Выпускай! Калi казённай машыны ня жалка...
– неслася з буды.
Аднак не пасьпеў Косьцiкаў пачаць свой адлiк, як матор дужа стрэльнуў выхлапам i заглух. З-пад машыны напасьледак пыхнула сiнiм дымком, зрабiлася зусiм цiха.
– Што такое?
– зьнерухомеў Косьцiкаў.
– Усё. Бэнзын скончыўся, таварыш памкамэнданта, - глуха азваўся з кабiны шафёр. Косьцiкаў вылаяўся.
Усе стаялi моўчкi, быццам расчараваныя або ашуканыя чымсьцi. Сапраўды, гэтак старалiся, столькi патрацiлi высiлкаў, i ўсё марна. I зноў прыйдзецца пачынаць спачатку.
– Так!
– пасьля нядоўгай маўклiвай паўзы вызначыў Косьцiкаў.
– Шафёр, давай дуй у гараж. Хай прысылаюць бэнзыну.
– Хай Чысьцякову скажа, - параiў Сурвiла.
– Чысьцякоў у курсе. Пад'едзе.
– I далажы дзяжурнаму, - удакладнiў памкамэнданта.
– Давай, дуй! Хутка!
Малады баец-шафёр зморана патрухаў па дарозе ў горад. Асуджаныя паволi выбралiся з гразi на сушэйшую ўзбочыну. Усе чакалi, што далей закамандуе iхны начальнiк. Той аднаруч расшпiлiў шынэлак, з другой рукi не выпускаючы пiсталета.
– Так! Думаеце цяпер пашабашыць? Чорта з два! Ану бярыцеся! Зноў штурхаць будзем.
Ня надта ахвотна ўсе зноў паўлязалi ў багну i зноў уперлiся рукамi ў запэцканы гразёй зад машыны - Сурвiла i Шастак - па вуглах, Аўтух i Фэлiкс побач. Валяр'янаву дасталося самае гiблае месца - пасярэдзiне. Машына грунтоўна асталявалася на самай глыбiнi лужыны, i, здавалася, вось-вось паплыве па ёй. Ды не плыла, нават ня краталася зь месца. Косьцiкаў, размахваючы пiсталетам, зноў пачаў дырыжыраваць з узбочыны, а яны, месячы нагамi багну, пiхалi i пiхалi.
Аднак зноў усё было марна. Машына асела зусiм нiзка, i, падобна, нiякая сiла не магла яе вывалачы з дарожнае прорвы. Празь нейкi час уладны голас памкамэнданта заглух, i яны расслабiлi рукi.
– Так ня пойдзе!
– з горыччу загаманiў Шастак.
– Калi пiхаць, дык трэба ўсiм пiхаць. А то як у брыгадзе - адзiн укалвае, а другi адлыньвае.
– Хто гэта адлыньвае?
– насьцярожыўся Сурвiла.
– А то ня бачыце? Во буржуй гэты! Толькi за борт трымаецца.
Валяр'янаў нiякавата сьцепануў плячыма.
– Я не трымаюся...
– Ну як жа! Хiба ня бачыў! Яшчэ адпiраецца, - не сьцiхаў Шастак.
– Дзеля прылiку толькi...
– Хто яшчэ бачыў?
– насупiўся Косьцiкаў. Астатнiя, аднак, маўчалi, i памкамэнданта пачаў пэрсанальны допыт:
– Аднаасобнiк, бачыў?
– Не, не. Нiчога ня бачыў.
– А ты, паэт?
Фэлiкс Гром нiякавата пераступiў у лужыне, каламуцячы i без таго скаламучаную твань.
– Ну, можа, i ня дужа... Усё ж чалавек у гадах, - няпэўна адказаў ён.
– Ага, у гадах! Значыць, ня можа? А шкодзiць савецкай уладзе можа? Так, я сам прасачу за кожным. Сачка прыстралю без разгавораў. I кiну пад колы. Тады вылезем.
Фэлiкс Гром сам пiхаў, лiчы, адною рукой, другой ня мог высока ўзяцца балела ў грудзях. I цяпер ён спалохаўся, каб таго ня згледзеў пiльны Шастак цi нават сам памкамэнданта Косьцiкаў. Што яму перашкодзiць тут выканаць сваю пагрозу: прыстрэлiць i кiне ў гэтую багну. Ад аднае думкi пра тое Фэлiкс здрыгануўся i страхавiта зiрнуў на цьмяную постаць у шынялi на ўзбочыне.