Стары чалавек і мора
Шрифт:
— Блага цяпер табе, рыба, — сказаў ён. — І мне, ведае Бог, таксама.
Ён азірнуўся, каб убачыць птушку, бо цяпер быў бы рады такому кампан'ёну. Але птушкі не было.
«Доўга ты тут не затрымалася, — падумаў чалавек. — Але табе будзе цяжэй там, куды ты ляціш, пакуль не дасягнеш берага. І як гэта я дазволіў рыбіне зрэзаць мяне адным хуткім рухам? Я, відаць, тупею. А можа, я пазіраў на птушачку ды разважаў пра яе. Цяпер буду звяртаць увагу толькі на сваю работу, і яшчэ я мушу з'есці тунца, каб потым не бракавала моцы».
— Як хацеў бы я, каб хлопчык быў тут і каб я меў трохі солі, — сказаў ён уголас.
Перасунуўшы цяжар шнура
— Ён замарудзіў свой рух, — сказаў стары чалавек.
Ён яшчэ не выймаў бы руку з салёнай вады, але баяўся, што рыба зноўку тузане, таму ён падняўся, моцна стаў на ногі і, узняўшы руку, патрымаў яе на сонцы. Гэта шнур пекануў па ёй. Рана была якраз у рабочай частцы рукі. Ён ведаў: рукі яшчэ спатрэбяцца, і яму зусім не хацелася быць параненым да пачатку змагання.
— А цяпер, — сказаў ён, калі яго рука высахла, — я павінен з'есці невялічкага тунца. Я магу дацягнуцца да яго бусаком і паесці тут, у камфорце.
Ён стаў на калені, намацаў бусаком тунца пад кармой і працягнуў да сябе, стараючыся не зачапіць скруткі шнуроў.
Трымаючы шнур левым плячом ізноў і абапіраючыся левай жа рукою аб дошкі борта, ён зняў тунца з кручка бусака, а бусак паклаў на ранейшае месца. Ён прыціснуў рыбу адным каленам і стаў нарэзваць вузкія кавалкі цёмна-чырвонага мяса ўдоўж ад патыліцы да хваста. Гэта былі клінаватыя кавалкі, і ён наразаў іх, пачаўшы ад хрыбта аж да краю жывата. Ён адрэзаў шэсць скрылікаў і расклаў на носе лодкі, выцер нож аб штаны, падняў банітаў шкілет за хвост ды шпурнуў за борт.
— Відаць, я не з'ем цэлы кавалак, — сказаў ён і паласнуў упоперак аднаго. Ён адчуваў усё тую ж напругу шнура, а левую руку звяло. Яна здранцвела сціскала цяжкі шнур, і ён з прыкрасцю глянуў на яе.
— Што гэта за рука, — сказаў ён. — Скурчвайся сабе, калі хочаш. Або вазьмі ды зрабіся кіпцюром. І хітрыкі табе не дапамогуць.
«Давай, падсілкоўвайся, — падумаў ён, гледзячы ў цёмную ваду на закінуты шнур. — З'еш гэта зараз, і ўмацуеш сваю руку. Не рука тут вінаватая, і ты шмат гадзін быў з рыбінай. І, магчыма, будзеш з ёю вечна. А зараз еш баніта».
Ён падняў кавалак, паклаў у рот і стаў павольна жаваць. Смак быў даволі прыемны.
«Жуй, як след, — падумаў ён, — каб выціснуць усенькі сок. Вядома, было б няблага мець зараз крыху лайма [27] або лімон, або соль».
— Як чуешся, рука? — спытаўся ён у рукі, здранцвелай гэтак, што льга было згадаць rigor morlie [28] . Я з'ем трохі болей дзеля цябе.
Старанна жвакаючы, ён спажыў другую частку таго кавалка, што разрэзаў папалам, а пасля выплюнуў скуру.
27
Лайм — цытрон.
28
Трупнае скарчаненне (лац.).
— Ці не робіцца табе лепей, рука? Пэўна, занадта рана пытаюся?
Ён узяў ды стаў жаваць другі цэлы кавалак.
«Дужая паўнакроўная рыба, — падумаў ён. — Мне пашэнціла, што
Не выпадае быць непрактычным, — падумаў ён. — Шкада, што ў мяне няма крыху солі. Бо невядома, высушыць сонца тое, што засталося, ці зробіць гніллём. Таму мне лепей з'есці і астатняе, хоць я не галодны. Рыба з кручком плыве сабе. З'ем усё і тады буду гатовы».
— Набярыся цярпення, рука, — сказаў ён. — Я раблю гэта для цябе.
«З большай ахвотай я карміў бы рыбіну, — падумаў ён. — Марлін — мой брат. Але я мушу забіць яго, таму павінен быць дужы». Паволі, засяроджана стары чалавек спажыў усе клінападобныя скрылікі.
Ён выпрастаўся і выцер рукі аб порткі.
— А зараз, — сказаў ён, — можаш выпусціць шнур, рука, і я спраўлюся з ім адной правай рукой, пакуль у цябе не пройдзе гэтая трасца. — Ён паставіў нагу на цяжкі шнур, які раней трымала левая рука, і зноў напружана ўгнуў спіну.
— Божа, дапамажы мне пазбыцца гэтай здранцвеласці, — сказаў ён. — Бо хто ведае, ці не выкіне рыба якога коніка.
«Але пакуль што марлін спакойны, — падумаў ён, — і трымаецца свайго плана. Толькі што ў яго за план? І ці ёсць ён у мяне? Мой план я мушу дастасаваць да ягонага, зважаючы на вялізны марлінаў памер. Калі ён вынырне, пакажацца, я змагу яго ўхайдоліць. Але ён, відаць, надумаў заставацца там заўжды. Дык і я застануся з ім назаўжды».
Ён пацёр скурчаную руку аб нагавіцы і памкнуўся размяць непаслухмяныя пальцы. Але рука не расціскалася. «Мажліва, сонца ёй дапаможа, — падумаў ён. — Мажліва, яна расціснецца, калі ператравіцца дужы сыры тунец. Калі мне трэба расціснуць руку, я зраблю гэта, чаго б яно ні каштавала. Але не цяпер, не ўжываючы сілу. Хай здранцвенне пройдзе само, хай рука акрыяе самохаць. Ці ж не я знявечыў яе ўночы, калі было неабходна выслабаніць ды злучыць тыя шнуры?»
Ён глянуў удаль на мора, і да яго прыйшла думка: які ён цяпер адзінокі. Але тут ён угледзеў у глыбокай цёмнай вадзе прамяністыя прызмы і ўбачыў шнур, што цягнуўся за кармою, і кранутую дзіўнай хвалістасцю роўнядзь. Воблакі збіраліся ў кучы, як бывае перад пасатам, ён зірнуў угару і ўбачыў чараду дзікіх качак, што вырысоўвалася, як на гравюры, на небе над вадою, пасля яна зацягнулася смугою, потым выразна паўстала зноў, і ён спасцігнуў, што чалавек ніколі не бывае самотны ў моры.
Ён падумаў, як баяцца некаторыя людзі заплываць у малых лодках у адкрытае мора, адкуль не відаць сушы. Яны маюць рацыю ў тыя месяцы, калі надвор'е раптоўна пагаршаецца. Але зараз была пара цыклонаў, а калі іх, цыклонаў, у такі час няма, гэта найлепшая пара ва ўсім годзе.
Калі цыклон набліжаецца, а ты ў моры, заўжды ёсць ягоныя прыкметы на небе за колькі дзён наперад. На беразе не кожны іх бачыць, бо і не ведае, што яны ёсць: у форме воблакаў, напрыклад. Але зараз цыклона не чакаецца.
Ён падняў галаву і ўбачыў: белыя кучавыя воблакі, што грудкі марозіва, дружна збіраліся да купы, а яшчэ вышэй як бы тонкае пер'е прыліпла да высокага вераснёўскага неба.
— Лёгкі brisa [29] , — сказаў ён. — Надвор'е лепшае для мяне, як для цябе, рыба.
29
Брыз (гішп.).