У краіне райскай птушкі
Шрифт:
З цягам часу ён пачаў ужо лічыць сябе «чалавекам», спачатку сярод даручаных яму рабочых, а потым крыху і сярод «іх», белых.
І вось сёння яму напомнілі, што ён яшчэ не чалавек.
І ўсё праз гэтага праклятага Чык-чу! Каб не ён, дык, можа, назаўсёды прывыклі б, што Файлу — чалавек.
Шкада, што мала даў яшчэ гэтаму паганаму кітайцу. І Файлу гатоў быў зараз жа пайсці і дадаць яму яшчэ.
Тым часам знадворку каля будынка з'явілася нейкая постаць. Асцярожна тулілася яна каля сцяны і набліжалася да дзвярэй. Дзверы ціхенька адчыніліся, і нехта ўвайшоў у памяшканне.
Відаць было, што чалавек — свой, бо не блытаўся ў цемнаце. Ен ціхенька пачаў красціся ўздоўж нар да таго канца, дзе ляжаў Чык-чу. Незнаёмы схіліўся над суседам Чык-чу і стаў прыглядацца.
— Хто тут? — запытаўся Чык-чу.
— Тсс!.. — прашаптаў незнаёмы. — Гэта я, Чунг-лі.
— Ты?! — крыкнуў Чык-чу і, забыўшыся пра боль, ускочыў з пасцелі.
— Ціха! Што ты робіш? Ты загубіш мяне! — засіпеў Чунг-лі.
І сапраўды Файлу пачуў і заварушыўся.
— Кладзіся! — прашаптаў Чунг-лі і сам лёг на зямлю.
У гэты самы момант адзін з рабочых голасна забалбатаў нешта праз сон. Файлу супакоіўся.
Пачакаўшы некаторы час, Чунг-лі запытаўся:
— Дзе брат?
— Няма, — адказаў Чык-чу.
— Памёр?
— Не, уцёк.
Чунг-лі ажно застагнаў ад роспачы.
— Куды? Чаму?
— Пасля таго як ты ўцёк, — пачаў шаптаць Чык-чу, — уся злосць Брука накіравалася на твайго брата. Брук ніяк не мог і цяпер не можа забыцца, галоўным чынам, на тое, у якім ён быў смешным становішчы перад усімі рабочымі і што ён не мог пакараць цябе. Яму ўвесь час здавалася, што рабочыя смяюцца з яго. Калі ён бачыў, што хто-небудзь усміхаецца, то зараз жа пускаў у ход бізун. Асабліва даставалася Хунь-чжы. Не было таго дня, каб яго не білі. Вядома, каб дагадзіць Бруку, сабака Файлу стараўся яшчэ больш. Хунь-чжы зусім не магчыма стала жыць, тым болей, што і ў будучым ён нічога добрага не мог чакаць: Брук проста сказаў, што Хунь-чжы павінен будзе працаваць хоць дзесяць год, пакуль не адпрацуе за цябе. Акурат у гэты час збіраўся ўцякаць папуас Качу. Хунь-чжы надумаў уцячы разам з ім, бо, як тутэйшы, Качу быў вельмі карысны для яго. І вось ужо чатыры дні, як яны ўцяклі,— скончыў Чык-чу.
— Толькі чатыры дні? — уздыхнуў Чунг-лі.
— Толькі, спазніўся ты крыху, — спачувальна сказаў Чык-чу.
Чунг-лі апусціў галаву і быццам скамянеў. Такі жаль ахапіў яго, што ён гатоў быў плакаць. Цэлы год ён вандраваў, толькі цудам ухіліўся ад смерці, урэшце зарабіў столькі, колькі яны абодва не зарабілі б за дзесяць год, рызыкнуў сваім жыццём, каб забраць з сабой брата і вярнуцца дадому, — і вось усё гэта дарэмна! Як ён адзін будзе прабірацца дадому, пакінуўшы тут брата? Ці шукаць яго? А прыйдзі ён на чатыры дні раней…
— Чаму ты вярнуўся сюды? Хіба не ведаеш, што табе пагражае? — пытаўся Чык-чу.
— Ведаю, добра ведаю. Але я прыйшоў, каб узяць брата і з ім уцячы дадому. Я цяпер ужо маю столькі грошай, што хопіць нам на двух.
— Адкуль?
— У сярэдзіне вострава ёсць невядомыя горы, дзе яшчэ не была нага белага сабакі. Там я знайшоў золата.
Нешта мільганула каля іх; праз некаторы час ціхенька рыпнулі дзверы…
— Вось шчаслівец! — зайздросліва сказаў Чык-чу.
— Хто табе забараняе таксама шукаць шчасце? — адказаў Чунг-лі.— Але трэба праўду сказаць, што гэта толькі шчаслівы выпадак, на які спадзявацца нельга. Я не дзеля гэтага ўцякаў, а быў вымушаны. І раіць нікому не буду, бо не заўсёды пашанцуе. Але калі каму-небудзь з вас нічога ўжо не застанецца рабіць, як тады было мне, — скажы, хай шукаюць месца Абу за сто кіламетраў на захад ад пачатку ракі Фляй. Ну, бывай здароў!
— Што ж ты цяпер будзеш рабіць? Куды пойдзеш? — спытаў Чык-чу.
— Не ведаю яшчэ, — адказаў Чунг-лі і пачаў ціхенька паўзці, але спыніўся і зноў падышоў да Чык-чу.
— Вось што, Чык-чу. Ты такі самы, як і мы. Ты не захочаш скрыўдзіць нас.
— Вядома, ці трэба аб гэтым гаварыць? — горача сказаў той.
— Можа здарыцца, што ты раней за нас вернешся дадому, або я зусім не вярнуся, — дык вось табе кавалак золата, аддай яго маім бацькам. Калі трэба будзе, і сабе вазьмі на выдаткі. Памятай, што, можа, яны атрымаюць гэты кавалак замест двух сыноў. А калі і мы вернемся, дык тады ўжо і ты атрымаеш. Сцеражыся толькі, каб ніхто не даведаўся, што маеш.
Ен выняў з торбы кавалак золата і аддаў Чык-чу.
— Добра, будзь спакойны, усё будзе зроблена, калі я буду жывы і вярнуся, — сказаў Чык-чу. — Хай бароняць цябе добрыя духі.
— І цябе таксама, — адказаў Чунг-лі і пасунуўся да выхада. Ціхенька адчыніў дзверы, пераступіў парог і адчуў… як некалькі пар рук абхапілі яго і скруцілі.
— Калі ласка, адважны Чунг-лі! — пачуўся насмешлівы голас Файлу. — Містэр Брук даўно жадае вас бачыць.
— У-у, сабака! — сказаў Чунг-лі.— Дачакаешся і ты свайго часу!
— Ці будзем будзіць містэра Брука або Скота? — запытаўся адзін з мужчын.
— Дзеля такога госця няварта, — сказаў Файлу, — заўтра ўбачыць.
— Ну, хадзем! — сказалі мужчыны і павялі Чунг-лі ў суседні будынак.
Чык-чу чуў, як Чунг-лі папаўся. Шкада яму было свайго сябра. Але мімаволі ён падумаў, які ён, Чык-чу, шчаслівы: ніхто яго не ловіць, ніхто не арыштуе, жыве ён ціха, спакойна, засталося яму працаваць толькі адзін год; гэты год праляціць непрыкметна, і ён сабе паедзе дадому багаты, вольны. А неспакойны Чунг-лі павінен пакутаваць…
Нельга апісаць, што рабілася з містэрам Брукам, калі ён даведаўся, што Чунг-лі злоўлены. Ен то рукі паціраў ад радасці, то рыкаў, як звер, ад злосці.
— Трэба паказаць усім, — крычаў ён, — што значыць падымаць руку на белага! Трэба яго перад усімі павесіць!
Містэр Скот аднёсся да гэтага спакайней.
— Павесіць мы не маем права, — гаварыў ён, — а трэба адаслаць яго ў Морсбі [4] і засудзіць. Усё роўна яго не пашкадуюць.
— Гэта занадта будзе проста і мякка, — пярэчыў Брук, — хоць скуру садраць з яго трэба…
4
Галоўны пункт англійскай Новай Гвінеі.
— Ну, гэта ўжо ваша справа, — сказаў Скот. Увайшоў Кандаракі. Увесь яго выгляд сведчыў, што ён ведае нешта цікавае.
— Ці ведаеце, панове, — пачаў ён, — што справа з гэтым няшчасным кітайцам можа мець інтарэс для нас усіх? Я толькі што даведаўся аб усім падрабязна, — і вось вам довад.
Пры гэтым ён паклаў на стол два кавалкі золата: адзін велічынёю з грэцкі арэх, а другі — крыху меншы.
— Што гэта значыць? — запытаўся Скот.
— Гэта знойдзена пры Чунг-лі. Ен, аказваецца, знайшоў у сярэдзіне вострава месца, дзе сустракаюцца вось такія рэчы. Прыйшоў ён сюды, каб забраць свайго брата і ўцячы дадому.