Замалёўкi (на белорусском языке)
Шрифт:
Яна горача прывiталася i руплiва кульганула ў хату, заляскацела мiскамi, выцягнула з печы саган з бульбай. Потым дастала сцiплы кавалачак сала, саскрэбла з яго леташнюю соль i парэзала яго на тоненькiя лустачкi.
"Эх, шкада, што куркi не нясуцца пакуль", - паскардзiлася сама сабе i з той жа руплiвасцю кульганула на двор.
Тут адчувалiся перадпрацоўная бадзёрасць i ўзрушанасць, чулiся жарты i рогат.
– Дзеткi! Унучкi!
– паклiкала шчаслiвая бабуля.
– Хоцькi ў хату, падсiлкуйцеся з дарогi, мае залаценькiя!
Старая адчынiла варотцы, прапускаючы
– Вось толькi хлеб выйшаў увесь - выбачайце... Але ж i бульбачка не ўступiць яму...
Нявестка, праходзячы мiма старой, артыстычна завойкала:
– Ой! Вой-вой! А мы ж так спяшалiся сюды, што i пра хлеб забылiся!..
– Нiчога, дзеткi, i бульбачка яда. Нiчога, мае залаценькiя...
Усё радзей i радзей пачалi прыязджаць да яе дзецi. Старая гэта заўважыла не па лiстках календара, якiя адрывала ўрачыста i старанна, а адчула сэрцам... Памёр стары, i за iм падышла да зводу кароўка, бо сена - мужчынская праца. Без кароўкi - нi малачка, нi тваражку, нi смятанкi. Колiсь з гаспадаром бабуля выгадоўвала дзвюх, а былi гады, i трох свiней. Тады дзецi маглi, як кажуць, i каўбаскай падперазацца, i ў траўнi паляндвiчкай паласавацца, а цяпер... Цяпер кволае адзiнае свiнчо, якое калолася перад Калядамi, у той жа дзень размяркоўвалася па гарадскiх сумках дзяцей, а астаткi потым бабуля выдавала сама сабе ашчадна i з аглядкай на заўтрашнi дзень...
Вось i сёння тое сальца, якое магло з'есцiся даўно, бабуля паклала на стол - ешце, дзеткi, ешце, унучкi! На здароўеца!
Сцiпласць бабулiнага стала i беднасць яе кладоўкi адчулi i яе дзецi. Таксама адчулi не нейкiмi там лiсткамi календара, а сваiмi глыбокiмi гарадскiмi сумкамi, якiя раней, ад'язджаючы з вёскi, ледзь паднiмалi, а ў апошнi час закiдвалi ў багажнiк машыны, як пушынку. Чаго было цяпер без карысцi ездзiць у вёску - толькi бензiн палiць ды слухаць скаргi састарэлай мацi на цяжкасцi лёсу.
Не! Яблык, якi аддаў свой сок, ператвараецца ў макуху, а макуху, як вядома, выкiдваюць вон. I хоць дзецi былi не дужа адукаваныя, але гэта засвоiлi моцна: макуху - вон! Ды, аказваецца, рана плюнулi ў старую студню. Жыццё так рэзка змянiлася, што рубель стаў тысячай, а тысяча зрабiлася горш таго ж рубля. Зразумелi людзi, што галоўная надзея - зямля. Яна, як было заўсёды, - i накормiць, i не падвядзе. Зразумелi гэта i бабулiны не дужа адукаваныя дзецi. "Аджалелi" яны бензiну, ускочылi ў свае машыны i прыскочылi да мацi-бабулi, да мацi-зямелькi. Прыскочылi нават без хлеба, бо чулi, што зямля - кармiцелька. А навошта кармiцельцы хлеб? Раз ёсць зямля - павiнен быць i хлеб!
Многiя гэтак думаюць...
Хутка расхапiлiся танюсенькiя лустачкi сала, апаражнiўся ад бульбы саган, а бабуля нават не прысела - усё тапталася вакол стала i вiнавацiлася:
– Эх, шкада, што куркi не нясуцца пакуль... Выбачайце, мае залаценькiя... I хлеба...
– Так, матка! Хопiць малiцца!
– перабiў бабулiн боль старэйшы сын. Даставай бульбу-насенку. Я тым часам падыду да брыгадзiра па каня, i пачнём сеяцца - няма часу слухаць твае байкi.
– Бульбачка ў варыўнi. Я яе i
– Кiнь ты свае храсточкi-мяшочкi!
– зноў перабiў яе сын.
– Мы тут рашылi так: хопiць нам цягнуць з цябе апошнiя жылы - як-нiяк, ты ж наша матка. Возьмем мы па кавалку зямлi на тваiх сотках i - кожны сам сабе гаспадар. Мы да цябе не лезем, ты - да нас...
– А мае ж вы залаценькiя!
– пляснула далонямi бабка.
– А навошта ж нам дзялiцца?! Бярыце ўсе мае соткi i...
– Не-е!
– ужо са злосцю сказаў сын.
– Нам твайго не трэба! Мы пасадзiм СВАЮ бульбу на СВАIХ участках, а ты - на сваiм. Зразумела?
– Поле ж адно, - сумна адзначыла жанчына, - i мы адна сям'я. Што ж, мы барозны будзем лiчыць потым, цi як?
– Не хвалюйся, матачка!
– рассмяяўся малодшы сын.
– I пра гэта мы падумалi: кожны калкамi абазначыць сваю мяжу. У цябе будзе таксама свая мяжа!
– Ды мне мяжа не трэба, - амаль шэптам прагаварыла старая i ўслых дадала: - А ўрэшце, рабiце, што надумалi... мае залаценькiя...
I "залаценькiя" зрабiлi. Як тыя мурашкi, накiнулiся яны на "свае" надзелы зямлi i гуртам пад жарты i рогат пасадзiлi бульбу...
А бульбачка ж была з храсткамi - нядоўга чакаць маладой...
– Не вешай носа, матка!
– супакоiў старэйшы сын.
– У наступныя выхадныя, магчыма, i табе пасадзiм бульбу - сёння ж няма часу. Справы!.. Ды i сярэдзiну ломiць...
Цяжка было чуць састарэлай мацi, якая перанесла горы гора, прайшла праз мора пакутаў, выхавала дзяцей, як яны называюць яе "маткай". Слова "мама" - ад Бога, ад самых глыбiнь жыцця, i... чамусьцi гэта слова перасталi выгаварваць вусны яе родных дзяцей. Адцуралiся яны ад самага першага ў сваiм жыццi слова... А не так яшчэ даўно нават нявесткi, зазiраючы ёй у вочы i адначасова - у кубёлак, называлi яе "мамай". Няўжо, каб прагучала слова "мама", пад яго трэба класцi кавалак сала цi каўбасу?..
Пакуль гэтая гаркота апякала сэрца старой жанчыны, селi ў машыны дзецi з унукамi, i толькi пыл з-пад колаў шугануў у бабулiны памакрэлыя вочы.
Доўга i нерухома стаяла яна ля мяжы, якая аддзялiла ад яе дзяцей, якая балючай ранай пралягла па сэрцы...
У КОЖНАГА - СВАЁ
Споўнiлася часопiсу "Полымя" цi то семдзесят, цi то семдзесят пяць гадоў, не памятаю. Сяргей Законнiкаў, галоўны рэдактар часопiса, запрасiў i мяне:
– Будзе сцiпла, але пасядзiм, пагутарым, па чарцы кульнём...
Падвялi "палымянцы" свае вынiкi, пагаварылi аб справе, абмеркавалi планы, i перайшлi мы да "неафiцыйнай" часткi.
У невялiчкiм пакойчыку паставiлi адзiн да аднаго два сталы, "заабрусiлi" iх паперай i на гэтую ж паперу расклалi бутэрброды - тоненька парэзанае сала, пакладзенае на лустачкi хлеба, i нейкая каўбаса. Тут жа - распалавiненыя яблыкi i, канешне ж, гарэлка. Як той казаў, вяселле справiць можна.
Было нас прыкладна чалавек з пятнаццаць, i сярод iншых - Iван Шамякiн i Нiл Гiлевiч.