Бурятские народные сказки. Бытовые

Коллектив авторов

Холо газар бэдэржэ ябатарань, нэгэ хрзэгэр — хара аад, боршигор нюуртай нэгэ хн ябаба.

— Та, хэн гээшэбта? — гэбэ. —;

— Би Боршитхо гээшэби, — гэбэ.

— Аа, тиимэ аа, та бидэнэй шахамал cap хулгайлан хн мун, — гэлсэбэ. в

Боршитхо:

— Яагаад намайе хулгайда хабаадуулаабта, — гэхэдэнь:

— Бидэнэр таабари таалсааД мэдэбэбди, — гэхэдэнь, Бор-

шитхо сэсэн гэдэ бэрхэ байан тула тэдэниие дтэ уауулЩщ

гуй, торгоохо байба. Тиихэдэнь гурбан аха днэр:

— Бидэнэр

мэдээн байхабди, ши абаан байнаш, — гэжэ Боршитхыё барижа хлеэд, хуули яаманай газарта абаашаба.

Тэндэ ошоод:

— Энэ бидэнэй cap хулгайлан хн мн тула энэ хнээ сарые бидэцэртэ тллжэ гд, энээниие хээлтэдэ оруул-

хые гуйнабди, — гэбэ. Боршитхо хэлэхэдээ:

— Эдэ гурбан намайе хардахан багадаад, бэеыемни хср хлижэ, сохижо зобооондоиь, эдэ гурбаниие хинамжада аба-

хые гуйнаб, — г гэбэ. Щщ

Заргын ноён асууба:

Таанар энэ Хнэй хулууаниие яагаад тодоруулаабта?

Гурбан ахаднэр хэлэбэ:

— Бидэ гурбуулан таабари таалсаад мэдэбэбди.

Боршитхо хэлэбэ:

— Энэ гурбан уймар тэнэгдээ намайе сллд, эдээ-

нине хинамжада абаха ушартайт.

Заргын ноён хэлэбэ:

— Таанар маша тэнэгд гээшэт, таалсаад мэдэбэбди гэжэ гэмгй хниие барижа эндэ асарантнай буруу ябадал гээшэ. Таанар анханай тэнэгд эн тула гэмгуй орхигдохот, энэ ху-

ниие хулгайлба гэхэеэ зогсогты, тиигээд ябагты.

Гурбан ахаднэр:

— Бидэнэр мэдэпэн байхабди, эрхэ бэшэ энэ Боршитхо ху-

луужа абаан байха, — гэлсээд алангй байба.

Тиихэдэнь ноёдууд збшэлд:

— Эдэ гурбанда юумэ нюугаад таалгуулха ушартай байна, агад мэдэхэ байгаа аань, Боршитхыё мушхэжэ болохо байна, — гэжэ збшэлдд, тэрэ гурбан ахаднэрые харанхы гэр-тэ хаагаад, урда згтэ нэгэ хээн гахай газарта булаад, баруун зугтэ нэгэ ндэгэ газарта булаад, хойто зугтэ нэгэ шэрэм тогоо газарта булаад, тэдэ гурбан хбдые гаргажа асууба:

— Зай, урда згтэ газар доро юун байна бэ?

Гурбан хбд нэгэ газарта урда урдааа харалсажа уу-гаад:

— Таабари ши хэлэ, ши хэлэ, — гэлсэбэ.

Нэгэниинь хэлэбэ:

— Тэрэшни хрзэгэр хара юумэ байбал, нэгэ зрынь шан-тагар байха ёотой бэзэ, — гэбэ. Гурбадахи хбн хэлэбэ:

— Хрзэгэр хара аад, нэгэ узр шантагар тула тэрэтнай

гахай гээшэ, — гэбэ.

— Зай, баруун згтэ юун байна бэ мэдэгты, — гэбэ.

Мн хбд гурбуулан:

— Ши хэлэ, ши хэлэ, — гэлсээд, ргэниинь хэлэхэдээ:

— Монсогор сагаан юумэ байна, — гэбэ. Хоёрдохн хбн

хэлэбэ:

— Монсогор сагаан тула нэгэ талань хушуутай бэзэ.-* гэбэ. Гурбадахи хубуун хэлэбэ:

— Монсогор сагаан аад, нэгэ талань хушуутай тула тэрэ бол ундэгэн гээшэ бэзэ, — гэбэ.

— Зай, хойто зугтэ юун байна бэ? — гэбэ. Мун лэ:

— ТШи хэлэ, ши хэлэ — гэлдээд, нэгзниинь хэлэхэдээ:

— Нэгэ тунтэгэр хара юумэ байна, — гэбэ. Хоёрдохй хубуун хэлэбэ:

— Тунтэгэр хара тула нэгэ талань хонхогор байха бэзэ, — гэбэ. Гурбадахи хубуун хэлэбэ:

— Тунтэгэр хара аад, нэгэ талань хонхогор тула тэрэ бол тогоон гээшэ бэзэ, — гэбэ.

— Зай, энэ Гурбан нюуан гурбан юумыемнай сум таажа, Ж танижа мэдээн тула Боршнтхо, магад, эдэнэй cap хулгайл-ан байжа боЛолтой байна; — гэжэ Боршитходо шанга хэм-^ л жээ абажа мушхэхэдэнь:

— Хулуужа абаамни унэн байна— гэжэ хэлэбэ.

Тэрэ гурбан хбудтэ Боршитхооо сарыень тулуулээд, Боршитхые хээлтэдэ оруулаад, турмэдэ хааба гэдэг.

56. БОДОМЖОТОЙ ХБН

Нэгэ хун трэлхидт айлшалжа ошоод, унажа ябаан элжэгэеэ дэндэнь яа

эн ха. Тэрэнь алдуураад, бэлшэжэ ябашоо гэхэ. Бэдэржэ ханша хайшаа харайжа ябааар, харгыда ябаан хбнээ

асууба: 1 11

— Элжэгэ хараагй гш?

— Ямар? Зн нюдэ охор, хойто хл дохолон, арбай та-ряатай хуушан ногоон туулмаг ганзагаланхай эн г?

— Мн, мн, эгээл тиимэ…

— гы, би хараагйб, — гэжэ хбн х^арюусаба.

— Юу хараагйб гэжэ? Ши мн ая зрнь хэлээ ха юмши! — гэжэ тэрэ хн халдаба.

Тиигээд хбе барижа, судьяда абаашаад, элжэгэ хулуу-гаатэжэ мэдлбэ.

— Намай охор гээ гт! Би харгыгаар ябаан мр хараа эм, — гэжэ судьяда хбн элирхэйлбэ. — Буруу тээхи хойто хл дутуу алхадаг аад, гнзэгыгр гэшхэдэггй байхадань, дохолон гэжэ мэдээ эм. Харгын баруун талын ногоо хирбэ-дэг байгаа. Зуун талын ногоо харадаггй хадаа зн нюдэ охор байгаа ёотой. Модо шудархадаа, ногоон эбэрдээ лэн, арбай таряа гоожуулан байхадань, хуушан соорхой туулмагтай байгаа гэжэ мэдээ эм, — гэбэ.

Судья эдэ бугэдые дуулаад байхадаа, элжэгэеэ алдагшые хараагаад, тэрэ хбе табиан юм.

57. АМАНДАА ААГТАЙ 'ЩШ ТАРХААС

Уряа нэгэтэ онигорхон нюдэтэй Олзой хаан ехэ ундхарай хурэхэлэ зондоо иимэ зар тунхаг тарааба: хэн минии нэншэхр х>да лаар хэлэжэ шадахаб тэрээндэ би аягаар дуурэн алта Н хэб — гэпэн тунхаг байба.

Зар тунхагай дорьбоогоор Малаасагай малшвнь онигорхон нюдэтэй Олзой хаанайдаа ороод: "Хаан баабай минии эсэгэдэ ута урга бии юм пэн. Тэрэ. ургаараан баабаймни ог-торгойн одоуудые, тэнгэриин мэшэы худхадаг юм эн", — гэхэдэнь:

— Ай, тэрэшни даа, юухан байхаб. Минин хаан баабай

да aha а нэрэхэдээ, газаагаа уугаад, наранаа носоодог юм

эн. Тиимэ ута голтой дааатай бэлэй даа.

Тиигэжэ хэлэхэдэнь, Малаасагай малша угэ хргй га-

заашалба ха.

Зар тунхагай дорьбоогоор Олёодой оёдолшо онигорхон нюдэтэй Олзой хаанайда ороод: "Хаан баабай, байза усэгэл-дэр тэнгэри Дуугараар, огторгойн оёдолые шуурасарань дуу-гарабал. дэшэ орой болосоро тэрээниие удэжэ хадхажа бай-шабалби", — гэбэ. I v

— Хари, ОлёодоЙ оёдолшомни ехэ айн хэрэг хэжэ Оутээ-жэ ябаан аад, ганса муусара хадхаа хаш. Тугаар гл хура шэдэрэн, шэдэрэн байгаа пэн, — гэбэ Олёодойео наада барин Олзой хаан. I Ц