Бурятские народные сказки. Бытовые
Шрифт:
Мухуев С. И. сказитель 442
Мухуев С. X. сказитель 432
Нагаслаев О. О. сказитель 431
Надмитов Д. Р. сказитель 436
Намсараев Н. Д. сказитель 441
Николаев Б. П. сказитель 438
Нимаев Ч. сказитель 437, 439, 440, 441
Ниндаков Галан сказитель 442
Онгорхоев А. Д. сказитель 431
Очиров Ц. сказитель 438
Петров П. сказитель 431
Петров С. Ш. сказитель 437, 439
Рассадин В. И. языковед 432
Руднев А. Д.
Сонопов Д. Ж. сказитель 432
Тагарова Д. Т. сказительница 431
Тажитов Д. А. сказитель 435
Танхаев Б. Д. сказитель 440
Тороев А. А. сказитель 432, 433, 438, 436, 437, 441
Тушемилов П. М. сказитель 431
Ходаханэ К. А. собиратель 438
Халтуев Н. сказитель 441
Халудорова С. С. сказигельница 437
Хамаганое В. Ж. собиратель 431
Хангалов М. Н. этнограф 430
Хаптаев П. Т. историк 430
Хишиктуев Л. сказитель 439
Хомонов М. Л. фольклорист 432, 436, 437, 441
Цыбекдашиева собирательница 441
Цыдендамбаев Ц. сказитель 433
Цыденов Б. С. сказитель 432, 439
Цыденова Д. Д. собирательница 433, 441
Цыренов Б. Ц. преподаватель 434
Цыренова И. Б. филолог 434
Шадаев А. И. писатель 430, 431, 432, 433, 434. 435, 436, 437, 438, 439, 440, 441, 442
Шадаев Ш. сказитель 436
Шаракшанов Д. Н. сказитель 432, 439, 442
Шобошонов Ш. сказитель 432
Шойдоров Д. сказитель 433
Щербакова А. У. сказительница 434, 437
Элиасов Л. Е. фольклорист 430, 436, 442
БУРЯАД АРАДАЙ ОНТОХОНУУД: АЖАБАЙДАЛ ТУХАЙ ОНТОХОНУУД [5]
5
Эти же сказки на бурятском.
1. УЕНЭЭХЭА ЩШ VEHСЭСЭН АБХАЙ
Урданай ни нгэрэн сагта енээхэн бгэн ен сэсэн басагатайгаа ууна. Бод орогшо гтэй аад, хллэхэ тэргэгй байгаа. Нэгэтэ тлеэндэ гараха гээд, унагалха болоон бод борогшо ггээ хтлд Баадха баянда ошожо тэргынь эрэбэ. Баадха баян: — тэргээ гэхэ аргамни гы, тэрэмни унагалха болоон юм, — гэнэ.
— Унагалаа хадань, унагайшни асараад гжэм, — гээд, Баадха баян наадажа хэлэжэ пууна гээд, тэргыень хллсюд т-леэидэ гараба.
Ой соо тлеэ отолжо байхадань гниинь унагалба. Унагаа тншээгээд, гэртээ ерэбэ. Баян Баадхында тэргынь абааша хэдэнь, тэрэнь унагыень тэргэкээм гараа гээд буляашхнба. Унагаа гэршэ мэршэшьегй буляагдгад, Шаажа номин хаак-да ошожо за аба.
Шаажа номин хаан: «гледэр Баадха баянаа асараад ерэхэш», — гээд захирба.
глдэрынь ерэжэ, Баадха баян Шаажа номин хаанай дэнэй баруун эрхиндэнь, енээхэн бгэн зн эрхнндэнь байна.
Шаажа номин хаан шэрн шарай шарайлжа, Баадха баянаа:
— Тэргэшни хэзээ унагалааб? — гэжэ пураба.
— схэлдэр.
— Шинии гншни хэзээ унагалааб?
— схэлдэр, ойдо тлеэ сабшажа баихадамнн.
— Зэ, шагнагты! Дэлхэй дээрэ эгээл хурса юум? Номогон юум? Тарган юум? Знэ гурбан таабариие маргааша ойлг^лщ
ва хнтиёЛ унагаа абаха, — гэжэ Шаажа номин хаан за|хирба, *
енээхэн бгэн Баадха баян хоёр гэр гэртээ хариба. Баадха баян бая ноёшуулаа суглуулаад: «Би хаан баабайнхиаа ерэбэб. Хаан баабай намда гурбан таабари тааха гэжэ гм
Эгээн хурса юум? Номогон юум? Тарган юум? Та haйдууд, намда хэлэжэ угыт». Тэдэнь хэлэнэ: «Хай, шинни мнгэлл-эн тонгор хотигооо хурса юумэ угы ха. Номогон юум? Хада: номогон гэхэдэ хамхарна, уан номогон гэхэдэ ерлэнэ. Тайга номогон гэхэдэ шууяна, ташага улаан наран орбонгоороо ур-, балдам унана. Хай, шинни ехэ х\бунээ номогон Хн гы ха. Л Тарган юум? — Оложо таажа ядаад, — хай, шинни сагаан че-хоонско гахайаа тарган юумэ олдохогй ха», — гэлсэнэ. Баад-ха баян ехэ хухижэ, бая ноёшуулаа хундэлжэ байхадаа: «АЙ| шудха, гэр соооон оложо орхихаад, айжа ябаа хаямби», — щ гэнэ. й
енээхэн бгэн гэртээ орлиоор ерэбэ. ен сэсэн басага-нннн:
— Баабай, юундэ орлёобши? Унагаа абташхоО гш? — гэжэ
урахадань:
Унагаа абаагйб. Тиигээд Шаажа номин хаан гурбаи таабари хэлэжэ уг. Дэлхэйдэ юун хурсаб? Юун таргам? Юун номогом? — гэжэ.
— Эдеэлээд, унта! 'Ямар юумын панаан болообта, — гээд, эсэгэез унтуулба.
глэниинь баабайгаа бодхоод, эдеэллээд: Зай, ошо, — гэ-бэ — Юун хурсаб? гэхэдэнь, хаанай хуули хурса гээрэй. Юун номогом? гэхэдэнь, унтахада нойр номогон гээрэй. Юун таргам гэхэдэнь, эдихэдэ ргэн дэлхэйн ногоон тарган гээрэй, — гэбэ. еиээхэн бэгэн ошобо. Баадха баян уртажа ошоод, ба-руун эрхиндэнь энеэбхилжэ байна. енээхэн бгэн\зн эрхин-дэнь орбойходожо зогсобо.
Хаан Баадха баянаа: Зэ, таабариин тайлбари хэлэ, — гэнэ.
— Таабариинтнай тайлбарииень олооб. рынг гэр соо-оо олооб. Хурса юум? гээнтнай — минии мнгэллэн тон-гор хотиго хурса. Номогон юум? гээнтнай — минии ехэ х-буун номогон, тнээ номогон юумэ угы, Тарган юум? гээнт-най, минии сагаан чехоокско гахай тарган, тэрээнээ тарган юумэ угы, — гэбэ.
енээхэн бгэн:
— Зэ, ши юун гэжэ таабаш? — гэхэдэнь, енээхэн бгэн:
— Хаба соохоноо ен сэсэн басагатайгаа иижэ таабабди: Хурса юум? — Хаанай хуулиаа хурса юумэ гы. Номогон юум? — Унтахада нойр номогон. Тарган юум? — Эдихэдэ ргэи дэлхэйн ногоон тарган, ТэрээиЬээ тарган юумэ угы, — гэбэ.
Шаажа номин хаан:
— Зуб! — гэбэ.
Баадха баянда:
— Шинни тэргэннишни булуу унагалаа г> гытэй хя
шортоо муу ябахагй юм, баян хн булюута булхайлжа ябаха-
гй юм, — гээд Баадха баинние хара гэртэ хаашхаба.
— Зэ, енээхэн бгэн! Маргааша нээн аргамжа томоод,
манайда ерээрэй, — гэбэ.
енээхэн бгэн гэртээ орлн орлиоор ерэбэ. ен сэсэн баса-га ни инь:
— Баабай юундэ орлёобши? Таабарииень буруу таагааб-
дин?
—. гы. Таабариин тайлба риие зб гээ. Баадха баяниие буруу таагааш, буруу унагыень абааш гээд, хара гэртэ хааш-хёо. Намайе гл нээн аргамжа томоод, тэрээнээ шэрэад