Бурятские народные сказки. Бытовые
Шрифт:
— нээняин бээ гэжэ бтэеэ, ламатаяа хэлсэнэ. Бэ-элнг соон унээнинн байна ха. Тэрэ бээлигыи хааным ааб даа.
Хоёр хоноод байхадаа басаган бэрэ ехэ бэшэн болшоод байна. — Бэрэ ехээр бэдшэбэ, — гэжэ баа хэлсэнэ.
Хэбтэжэ байан хбмнай:
— нэээн бил олохо байнал би даа, — гэжэ шашаба тэрэ хбнш.
Тинхэлээрэн хлэишэд баяндаа гйлдэжэ орожо, энэ х-
бмнай тиижэ хэлэнэ гэбэ. Баян хун гэргэтээгээ:
— Мнхи Бурууша Борбоон юумэ мэдэхэ байха, — гэлсэ-жэ, хадаг барижа, хбндээ
— Орыш, туалыш, газаашалхаа болёобде. Хубсалуулжа тэрэнээ гэртээ оруулна хиим.
— Алтан бээлиг би хадаа олохол байнам, — гэжэ мнхи хмэршэии хэлэбэ.
Баян хишни мрг 'хиим даа оложо гыт гэжэ. Тинхэлээрэн бурханай омо (зэн) эрэжэ абаад, тэрээндээ табан н-гэйн хадаг уяжархиба. Тиигээд газаа хангай ехэ тогоо табюу-лаад, тэрээн соогоо дрсэ уа хээд лэ халаагаа хиим. Тэрэ хбншни тэрэ омоо баряад ла, газаа гараад хаяа' хана тоншоо. Юуш мэдээгйшэ болоод хоройн хажууда ошоод Ло, хорой тойроод ло зорюутан тоншоод ло байна. рЩ! Тоншоод ло:
— Энээни абагты! — гэнэ хлэншэдтэ.
Тэрэнээ аргалаа, хрээн аргалаа халуун уан соо хэбэ. Тэрэн хайлажа, биэлиг гарша ерээб даа. Тиигээд лэ биэлэ-
ги гарша ерэхэдэ, басаган айн болооб даа.
Заа, тиигээд лэ:
— Би гэртээ харихам амгандаа, триэн хмби, — гэнэ Бурууша Борбоон. Баян хн хэдэн хоног соо гэртээ, ордон
соогоо хонуулаад, гоёор хубсалуулаад ла:
— Гэртэн хргэжэ гэгты! — гэбэ баян хн хлэншэд-
т.
— Заа, юу эрэхэбши, юун хэрэгтэйб? — гэжэ ураба бая-ниин Бурууша Борбооноо.
Эръгшни шалд гэбэ: i — Жаран неэнэй уялга хэрэгтэй. Эрэын гд, тэрэ хбе гэртэн хргэбэд даа. Гэртээ ерэхэдэн амганиин-.
— Юу асараабши? Хаанааа ерээбши?
— Би трб, баян хнэй хлэу1шэд иамайе хргэж" ерээ, — гэнэ тэрэн.
Харан гэхэдэн жаран хэрэй хооон уялга байгаа ааб даа. Тэрэл эрээн юумэм, амгандаа хрэжэ гэбэ, иимэл хэрэй уялга эрээ эм гэжэ. Баянай басагани бээлнг оложо эдэгээ-энэз хуу хверэжэ байна.
Тиихэдэн амганиин:
— Ямар тэнэг хм бэ. Ноён юм г? Хаан гу? Ямар хи хадаа, иимэ тэнэг хн байдагиим аал? хэр эрэхэдэн, уялга4 гэжэ ойлгоон. Жаран хэр эрээн байгаа ааб даа, жаран
уялгада уяха гэжэ.
6. Бурятские народные сказки 81
Тиигээд хулэншэд тэхэржэ баяндаа ошшо хэлэбэ. Хул* эншэдээ глвгэжэ хэлэхэдэн, баяншни памгантаяа жаран ухэр ндгажа абаад, хулэншэдтээ туулгуулаад, паар морёор ходоо-; гоор бэлэг барижа ерээд, гуйна баяншни памгантаяа,
— Хайрлыт! — гэжэ Бурууша Борбооной амганда мур-гэиэ.
— Гондол юумэ угээ, эбгэй хожом байебди, — гэлсээ. Жаран ухэрээ хорой соон хаагаад, паар морёо бэлэг баряад ла, гэртээ бусаба баяншни.
15. УХААТАЙ ЭХЭНЭР
Нэгэ залуу аад, ажилда маша залхуу хун айл зайжа ябадаг байба. Баян аад, ноён
нэгэ айлда байжа, бага сага ажал хэжэ байдаг байба. Нэгэ
уд эр тэрэ ноён:
— Ши залхуу хун тула, бидэнэй юумэ айн гэдэг хэлсээд, хоол хубсааа абаад, али хэрэглээнээ абажа, манай хбн
болоод байха гущ? — гэбэ.
— Зай, энэ ноён намайе миин байлгахагуй, зобоохо болобо
гээшэ, — гэжэ тэрэ хубуун бодоод:
— Би байхагйб, ябахаби, рынг орон иютагаа анана-
би, — гэбэ.
Тэрэ ноён хэлэбэ:
— Тиимэ бол, яба тургэн!
Ябаха болоходонь тэрэ ноёнтон нэгэ уран гуа хуухэнтэя эн, тэрэ ххэн угытэй ядуу амитанние хаирладаг тула, тэрэ
ХН-3^ХшДиа: ямаРшье зееригуй амитан байнаЩШШ худалдажа, хубилгажа хоол, хубсаан ^олгожояб аарайш — гэжэ рынг нэгэ унтэй шэжэр алтан ^""LJJ^g. рээнииень абаад, тэрэ ябаха дээрээ эсэгэ эхэВВИИ
— Зай, баяртай, бишьё ябабаб даа, харин ^г^ло^\ танай ххэн иимэ алтан бээлигээ намда бэлэг угэбэ, энээ ниие хоол, хубсаан болгожо абахаб. чупя. жа.
Тиихэдэньтэрэ ноёнтон хуухэндээ маша ех У>Р "лжа.
— Муу хунине мулталжа гэжэ байан энэ муу §Ш§ИИВ залхуу лдэжэрхихэ ушартай гэлдээд. — ши дхин н 'яба. р-хниие хайралдаг тула, тэрээнэингээ гэри"
тв хабаатай хубсаа, шэмэгдээ см аба, тиигээд ябагты
гэбэ.
Урая гуа ххэн уйлажа, уйдажа:
_ Намаие юундэ улдэбэт, шэмэггйшье аа, аба эжьш
дэргэдэ байхые хусэнэб, — гэхэдэнь болобогй.
— Яба, яба, — гэжэ лдэбэ.
— Тиимэ тула ябаха болобо бэзэбди, — гэжэ тэрэ хнтэй хам та ябаба.
Нэгэ хото городто хрд, нэгэ айлай гэртэ байба. Уран гуа памганиинь нэгэ бээлэй оёод:
— Ши энээниие наймаалаад ерэ, — гэжэ бгэнд угэбэ.
— Энэ хэдэн тухэриг хурэхэ бэ?
— Зуун тухэриг хурэхэ юм, — гэжэ амган хэлэбэ.
Тэрэ хн дэлгуур дээрэ наймаалжа ябатарань нэгэ баян купец хун: '
— Энээннишии хэн оёоб, хэды сэнтэйб? — гэбэ.
— Зуун тухэригтэ, — гэбэ.
— Намда гэ, би абахам, мнг гл дэр ерэжэ аба-хаш, — гэбэ.
Тэрэ хубуун гэртээ ерэбэ. амган бээлэй зааба. Тиигэжэ г эмби гэбэ.
— Би нэгэ оймоо оёоби, энээниие мн наймаалаад ерэ, — . гэжэ гл дэрын угэнэ.
Мун дэлгр дээрэ гараад ябана, нхи урда удэрэй купец ерээд:
в — ЭнэШни наймаа ту? — гэбэ.
— Тиимэ.
— Юу сэнтэй бэ?
— Зуун тухэригтэ юм.
— Намда угэ, би абахам, — гэжэ абаад, — мн лэ гл
ерэжэ хамта хоёр зуун тухэриг абахаш, — гэбэ… Хбун хариба. амган:
— Зай, — оймроо зааба. — Мун лэ тиигэжэ гэбэб, — гэбэ. гл дэрын амган нэгэ малгай оёод, мн наймаалхын
гэбэ. нхи дэлгр дээрэ ябатарань, урдын купец ерээд: