Чарадзейныя яблыкі
Шрифт:
— Што вы, што вы! — раптам запратэставала Агнешка. — Не ідзіце туды, ваша міласць! Гэта нядобрыя стогны!
— Чые ж яны?
Агнешка апусціла вочы. Потым азірнулася, каб упэўніцца, ці няма каго ў пакоі. Нарэшце яна зашаптала гаспадыні на вуха:
— Гэта… княгіня Ізабэла. Яна часта вось так… Амаль кожную ноч, — Служанка ўздрыгнула, ізноў азірнулася. Яна яўна хацела расказаць, на яе думку, нешта неверагоднае. — Д'яблы, панначка, адолелі яе! Усе ў гэтым замку ўпэўнены, што старая княгіня — вядзьмарка. Кажуць, яна можа перакінуцца ноччу ў воўка або ў саву. Сцвярджаюць, што нават бачылі, як робіць яна гэта ў сваёй спальні: напусціць дыму,
— Не хвалюйся, мілая, — ласкава адказала ёй панна Марыя. — Нікому не скажу. Ды і няма тваёй віны ў тым, што ты расказала. Ты паведала тое, пра што ведае ў замку кожны. Калі-небудзь я ўсё роўна пачула б пра гэта.
— Слугі ўпэўнены, — супакоіўшыся, працягвала Агнешка, — што княгіня звязалася з нячысцікамі пасля таго, як пахавала сваю маці-вядзьмарку. Перад смерцю тая нібыта перадала ёй чарадзейную сілу. Старыя слугі добра памятаюць тую яе страшэнную перамену.
— Няўжо нельга зняць з яе гэта д'ябальскае насланнё? — спытала панначка.
— Як знімеш? Сіла тая толькі са смерцю і адыходзіць…
— І шмат у яе грахоў?
— Ды столькі, колькі дзянёчкаў мінула з таго часу.
— Няўжо?
— Так, панначка. Грашыць яна начамі, грашыць днём. Дзе малое дзіцяці знойдуць без крывінкі, а дзе цэлая сям'я раптам знікне, калі дзверы ў хаце забылі заперці. Нібыта перакідвае яна людзей у ваўкалакаў, і тыя вымушаны бегчы ў лес… О, яна шмат зла ўчыняе! Б'е ўсякага, хто пападзе ёй пад руку, судзіць несправядліва. Падданыя баяцца яе, як ката. А дзеці, як убачаць яе экіпаж, бягуць куды вочы глядзяць. І кухара нашага забіла ні за што.
— Госпадзі, якія жахі ты гаворыш?!
Выццё спынілася. Адразу ж зменшыўся і страх панны Марыі. Яна ўжо не верыла байкам служанкі.
— Я расказала тое, што чула, — адказала Агнешка. — Нічога не дабавіла. Вось вам мой крыж. — І яна, пацвярджаючы сапраўднасць сваіх слоў, перахрысцілася. — Ды і як не верыць, ваша міласць, калі чэрава яе парадзіла такога вылюдка.
— Не кажы так! — строга загадала ёй панна Марыя. — Юродзівыя, калекі — боскія людзі! Не табе асуджаць іх!
— Ды які ён юродзівы! — шчыра запратэставала Агнешка. — Ён такі ж, як усе. Проста страшэнна распушчаны і лянівы. Ды ён у нас ніводнай дзяўчыны не прапусціць. Тыя ведаюць яго схільнасць да пралюбадзейства і абыходзяць яго за вярсту.
— Значыць, малады князь здаровы? — са здзіўленнем спытала панначка.
— А то як жа, — адказала Агнешка. — І разумны, як равін. Проста ў зман усіх уводзіць.
Напамінак аб вырадку падказаў панне Марыі нядобрае прадчуванне. Яна прамаўчала. Служанка адгадала яе думкі, заспяшалася яе суцешыць.
— Не хвалюйцеся, панначка, — ласкава сказала яна. — Павые д'ябал, дый перастане. Вось ужо і не чуваць. — І яна папрасіла:
— Кладзіцеся ўжо спаць. Ніхто вас не пакрыўдзіць. Спіце спакойна.
Яе ласкавы голас, а галоўнае — яе прысутнасць сапраўды хутка супакоілі панну Марыю. Яна ўсміхнулася і сказала:
— Дзякуй, Агнешка. Ты такая добрая.
— Цяпер ніхто не будзе перашкаджаць вам, — папраўляючы коўдру, сказала Агнешка. — Хіба толькі княжна Барбара.
— Княжна Барбара?
— О, не хвалюйцеся,
Пра добры замкавы прывід — княжну Барбару — панначка чула неаднойчы. Кранаючая гісторыя далёкай сваячкі заўсёды засмучала яе… Выдадзеная замуж за караля, Барбара ў хуткім часе пасля вяселля была атручана бессардэчнай свекрывёю. Пазней душа княжны перасялілася ў родны замак. З таго часу кожную ноч княжна Барбара гуляла па калідорах замка. Іншы раз гарэзнічала: тушыла начнікі, стукала ў дзверы, нават пела. Яе жалобную песню многія прымалі за плач ветра на вуліцы. Тым не менш, Барбару не баяліся, бо былі ўпэўнены, што зла яна не прынясе…
— Так, так, — пагадзілася панна Марыя. Ёй хацелася верыць, што ў замку не так ужо і страшна, як ёй здавалася. — І ўсё-такі ты застанься, — папрасіла яна. І тут жа прызналася: — З табою мне будзе больш спакойна. — Паволі вейкі яе апускаліся долу, і яна адчувала, што засынае.
IV
На наступны дзень панна Марыя прачнулася рана. Апрануўшыся, яна выйшла на калідор другога паверха. У замку панавала рабочая мітусня: прыслуга займалася прыбіраннем. Да бляску націраліся падсвечнікі, паркет, чысціліся дываны. Нават тыя памяшканні, дзе гаспадарам даводзілася бываць хоць адзін раз у год, прыбіраліся, быццам перад вялікім святам. Неўзабаве панначка апынулася каля шырокай параднай лесвіцы, упрыгожанай масіўнымі разнымі парэнчамі. Унізе, у прыхожай і на самой лесвіцы, таксама кіпела работа.
Нечакана адчыніліся масіўныя дзверы, і ў прыхожай з'явіўся пан Гнезскі. Яго парык, які ўражваў сваімі памерамі, чымсьці сапраўды нагадваў грыву льва. Мастак быў бадзёры ад вулічнай прагулкі; на яго шчоках гарэў румянец. Заўважыўшы панначку, пан Гнезскі пакланіўся і сказаў:
— Добрай раніцы, панна Марыя.
Панначка адказала яму з усмешкай. Ёй сапраўды было прыемна бачыць тут гэтага чалавека. Той зрабіў некалькі крокаў уверх па лесвіцы і раптам спыніўся — утаропіўся здзіўленымі вачамі на панначку.
— Што з вамі? — усхвалявана спытала яго панна Марыя.
— Нічога, нічога, — адказаў Гнезскі і зрабіў яшчэ адзін крок. Яго зачаравала ўбачанае, сэнс і вартасць якога ведаў толькі ён адзін. — Стойце, не рухайцеся, — нечакана папрасіў ён.
Панна Марыя, трывога якой узмацнілася, моўчкі глядзела на мастака. Яна прачытала ў яго вялікіх чорных вачах здзіўленне. Здавалася, Гнезскі збіраўся сказаць: «Няўжо гэта сон?»
Нарэшце, апамятаўшыся, ён прагудзеў:
— О, прабачце прагнага шукальніка натхнення. Я працую да позняй ночы, рана прачынаюся. У мяне толькі адзін клопат: дзе ўзяць сілы для новых фантазій. А тут уваходжу — і на табе, падарунак ад Госпада — вы! Такая ясная, мілая, спакойная! Ну проста Джаконда!.. І потым, гэты дзіўны арэол промняў над вашай галавой! Ці паверыце, вашы валасы адсвечваюць?!
Яго ўрачыстая прамова, выразныя жэсты, якімі ён імкнуўся дапамагчы свайму расказу, хутка супакоілі панначку. Яна адчула, што ў гэтым магутным і высокім, як таполя, чалавеку, апранутым у вытанчаны бірузовы кафтан, тоіцца добрае і чыстае сэрца. Ёй захацелася пагаварыць з ім.
— Вы гулялі? — спытала яна.
— О так, — адказаў Гнезскі.— Узяў сабе за звычку рабіць пасля сну некалькі кругоў па замкавым вале. Гэта дадае бадзёрасці і жадання працаваць.
Кожная фраза мастака змянялася працяглай паўзаю. Гнезскага больш займалі назіранні, чым сама размова.