Эр ки?и уонна дьахтар

Неймохов Егор

Билсиэн, манайгы уоугар й-тй суох тапталга ылларбыт курдук туругар да, бэйэтин Ромео дуу, Лоокуут дуу оруолун толоро сылдьардыы сананара. Оттон ыйдаа тн хооон тылларынан саара-саара э тыыныы, сиринэн-халлаанынан андаайыы, гэс курдук, биллэр дьыаланан тмктэнэрэ, ол кэнниттэн Руслан суола сойбута баар буолара. Маннык сырыыларыттан кини кыбыстыбата, арыгы истэинэ, бэл чугас доотторугар кииргиирэ уонна кинилэр сэээрдэхтэринэ, р биир сблр анекдотун кэпсиирэ: «Трт уонтан тахса сааыгар хайыы-йэ икки тгл Сэбиэскэй Сойуус Геройа, маршалы эрэ аннынан армия генерала званиелаах, фронт командующайа Черняховскай чиккэлдьийбит кн быыылаах-тааалаах, рдк ууохтаах, кыраыабай кии эбит. Элбэх дьахтар кутун туппут, тапталтан бэйэтэ да аккаастаммат эбит, армия генералын

сырыыларын особистар биир халы хара паапкаа тиспиттэр. Берия киирэн Сталиа дакылааттаабыт уонна паапканы биэрэн баран, тугу диирин кэтээн турбут. Сталин тннк сырдыгар кыайан, бэркэ кэрэхсээн, бтн чаас ааара дьыаланы ааа турбут, Берия ктэ сатаан баран: «Что будем делать, товарищ Сталин?» – диэн ыйыппыт. Биирдэрэ кинини кр тээт: «А что будэм дэлать, будэм завыдовать товарищу Черняховскому», – диэн саайбыт. Онон, эр кии клэйдиэн сп, оттон дьахтар илии устун бардаына киниттэн сиргэнэллэр, сэлээрчэхтэн атыннык ааттаабаттар», – диэн кэпсээнин тмктрэ.

Москва хаардаах-сииктээх, массыыналара харалларынан хойуу уулуссатын кыйа тротуар устун Руслан ыраах-ыраах уурталаан, сэгэлдьитэн иэн, хайыы-йэ Динаны умна быыытыйбыта. Оттон Дина куоракка кэлээт, санаатыгар Руслантан сураы-садьыгы ктэ сатаабыта, киниэхэ Сэргэлээхтээи аадырыын биэрбит буолан, хаан баарартиийэн кэлиэн сп дии саныыра, рэин кэнниттэн уопсайын аанын аан киирдэ да, аллара олорор вахтертан наар сурук дуу, тэлэгирээмэ дуу сураан крр да, сырыы аайы хоруй биир буолара – «туох да суох…» Ити курдук ый кэриэ ктэн баран, аны куттанан барбыта – Руслан кинини атаара тоо эрэ кэлбэтэ? Москваттан тннбтэ-тннбэтээ биллибэт, ама туох эмэ иэдэээ тбэспитэ буолуо дуо? Дьолго, Руслан оройуонугар норуот тыйаатырыгар режиссерунан лэлиирин билэрэ, ол иин министиэристибэттэн баран ыйыталаан крххэ диэн быаарыныыга кэлбитэ.

Санаа-оноо ыга баттаан, рээ да рэх, сынньалаа да сынньала буолбакка ыксаабыта. Култуура министиэристибэтин дьиэтэ ханна баарын билэрэ, былырыын сайын соуруу култуура институтугар рэххэ туттарса киирбит биир дойдулаах кыыын сирдээн, Аржаков уулуссатыгар баар этэээ суох уун синньигэс мас дьиээ тиийэ сылдьыбыттааа. Тэлгэээ хойуу от долгулдьуйара, дьиэ айаар сааыра барбыт дьахтар: «Оппун тэпсимэ!» – диэн аймана тоуйбута, рэххэ туттарсыан баалаах, бары кэриэтэ кыыс аймах тоуоруспутун дьиээ, арааа, батыахтара суоа диэн киллэрбэккэ, докумуоннарын тннгнэн ылаллара.

Дина хайдах да тэийиэ-тулуйуо суох, Министиэристибээ баран, ыйыталаарга быаарынна. Тымныы баайы кн туманы быыынан харбыалаан тиийбитэ, хаптаын олбуор иигэр тэлгээ хаара ыраастык крдьллбт, били сайын тэлэччи аыллар тннктэрэ кырыанан брллбт этилэрэ. «Манна сайын трэ-анньыа сылдьыбыт кыргыттар барахсаттар ханна тиийээхтээтилэр? – дии санаабыта Дина, – хастара рэх киитэ, тлр дойдуларыгар тннн, сопхуоска ыанньыксыттыы хааллылар?»

Чарапчы сабыылаах клэ айаар тыс этэрбэин тэбэммитэ буолаат, иирдьэ атыллаата – лаампалар уоттарыттан сырдык крдр устун хааман иэн, бокуойа суох массыыка бэчээттээн тачыгыратар тыаа ииллэр хос аана тэлэллэн турарынан с гынна уонна дорооболоон баран:

– Норуодунай тыйаатырдарынан ким дьарыктанарый? – диэн ыйытта, ол кэнниттэн йдбтэ – сайын отун харыстаар сааырбыт дьахтар эбит, кини массыыкаа бэчээттээн талыгырата олорон, муннун анныгар буугунаан кэбистэ:

– Уон иккис хос…

Дина крдргэ тахсан, аыйахта хардыылаат, «12» диэн нмэри крн, ааны тосуйбута буолан баран, аа баттаата. Иирдьэ трт остуол турар. Утары тннк анныгар олорор кыырыктыйбыт тор курдук бытыктаах аамсыйбыт кииэхэ атыллыах курдук гынна да, биирдэрэ кинини кии киирдэ диэн кыаллыбакка, иннигэр ууруммут кумааытыттан хараын араарбатын иин аан ойооугар, эркини кыйа олорор буспут соломо баттаын кэтээр эринэн кэбиспит ачыкылаах нуучча дьахтарыгар халыйда уонна норуот тыйаатырдарын туунан саардыы ыйытан эрдэинэ, анараата бэйэтиттэн тэйитэрдии, муннукка олорор саха кыыын диэки сапсыйан кэбистэ. Инньэ гынан тлпннэн кэпсэтэ олорор, сгэр сарымтахтанар, санныгар ыспыт баттаа кытархай кырааскалаах, кулгааын эминньээр быыкаайык кыыл кмс ытаралаах кыыска сэрэнэн чугааата. Кыыс тлпннэн оотун мр быыылаах: «Мин эйиэхэ саарпыккын чгэйдик эринээр диэбитим буолбат дуо, рдэрдэи дии!» Ити курдук балачча кэпсэтэн бттэ уонна туруупкатын талыр гына ууран баран, Динаны кыыырбыттыы крн кэбистэ.

– Дорообо, – диэтэ, онуоха Дина албыннаар быыынан, – кр эрэ, мин Руслан диэн хоту оройуон норуодунай тыйаатырын режиссерун туунан билиэхпин баарбытым, билигин кини ханна баарый?

– Киниэхэ тоо наадыйды? – диэн, кыыс с саа ыйытта.

– Кини соторутааыта Москваа сырыттаына, билэр кыыым сурук ыыппыт этэ, ону ылаары, – диэн Дина эрдэттэн бэлэмнэммитинэн сымыйалаан кубарытта.

– Пахай, оччоо ол киигин хоту дойду тгэиттэн ирдээин, Москваттан кэлэн ааспыта быданнаата… – диэн, тоо эрэ «ол киигин» диэни кскэ соус эппитэ.

Кыыс олус соуйда:

– Ааспыта даа?!

– Ааымына, кэргэнигэр, оотугар олус ыксаан иэрэ…

Дина хараар кыыс кэпсээн оппонуур кырааскалаах уоа, сгэр лэппийбит, санныгар ыспыт кытарахай баттаа соотохто харах саатарыныы чаылхай, клмрдэс буоллулар, онтон хаар кыыдамныырыныы, тохтоло суох маан кыырпахтар элэнэстилэр, ол кэнниттэн барыта кып-кыыл тааынан сабыллыбыт курдук кытаран-нааран хаалла: «Бэйи, сатанымаары гынным ээ», – дии санаат, таырдьаны былдьаста.

Клээ баанаттан тутуан туран, тымныы салгыны рсптт эирийбэхтээтэ, ткйн, крдьк хаарын ытыан, иэдэин суураланна, арыый дьэгдьийэн: «Оок-сиэ, охто сыстым ээ, Руслан… Адьас да ойохтоох, оолоох эрээри быстах крс оосто сылдьыбыт эбит дии, букатын холостуой уоллуу туттара-хаптара дии, оо, тоо срэй, тугун куаанай…»

Кыыл стэн, тулата дьэкэрбитэ да, срдээх курус буола тэн, срээ тымныынан хаарыйбахтыырга дылыта, иэдэигэр сырсан тахсаат, мууура тоор таммахтары тлгнэн туура сотто-сотто оптуобус тохтобулун диэки барбыта. Хоугар киирэн, кимниин да кэпсэппэккэ, тугу да саарбакка, сыттыгар умса тэн, уйа-хайа суох ытаабыта. Бииргэ рэнэр кыргыттара тула кт сылдьан:

– Хайа, туох буоллу? Туох буоллу? – дээллэрэ.

Ытаан-ытаан баран, арыый уоскуйан дьэ кэпсээбитэ:

– Руслан кэргэннээх уонна оолоох эбит, хайыы-йэ Москваттан тннн, дойдутугар барбыт…

Кыргыттара аймалаа тспттэрэ:

– Бу ыты кр…

– Кэргэнигэр суруйуохха…

– Ээ, онту туата суох, оройуон култууратын салаатыгар уонна баартыйа райкомугар сэр ордук…

– Тохтоо! – Дина кскэ тл биэрбитинэн, оронугар олоро тсптэ, – мин кинини ханна да сбэппин, барытыгар бэйэм буруйдаахпын, Руслантан кэргэннээин-кэргэнэ суоун, олоун-дьааын туунан биирдэ да ыйыппатаым, кини миэхэ эмиэ тугу да эрэннэрбэтээ, онон албыннаата диир кыаым суох…

Итинтэн сотору кэмэ кэлбэт буолбутун уорбалаан, баран бырааска крдрбтэ уонна оо скээбитин билэн, барар сирэ баана тэ, кэлэр сирэ кэлии тэ буолбута. рэин да бтэрэ илигиттэн, дьиэтэ-уота суох сылдьан, устудьуон истипиэндьийэтигэр хайдах оону иитиэн сбн сатаан тобулбатаа. Оону тртр туунан саныан да куттанара. Ол тн крдр уугар баар таас тктр кыракый хоско киирэн, хатанан олорон, биэдэрээ ууну оргутан, ип-итии ууга атаын уган, остуол рдгэр тахса-тахса аллара муостаа ыстаныталаан, оотун тэрэргэ холоммута да, туох да биллибэтээ.

Ол кнтэн ыла собус-соруйан ыараханы кт сатыыра, срэрэ-ктр, оо куоттун диэн эмп да иэн крбтэ, оттон иигэр баар скэх олоххо тардыыыта кстэээ – эми да, араас хамсаныыны-имсэниини да тулуйбута. Кыргыттары кытта хайдах да гынар быыы-хайааы тобулбакка сырыттахтарына, ааспыт кн эргэ тахсыбыт дьгэтэ Ксенья тиийэн кэлбитэ уонна кэргэнэ Бэргэнниин оону иитэ ылыахтарын бааралларын туунан эппитигэр, оо, рдэ да этэ! Баар-суох дьгэтэ сирдээи ааньал буолан кстбтэ, оччоо кини быыанар ээ! Кэлин кэргэн да таыстаына, ооломмутун туунан ким да билиэ суоа, Ксеньялаах Бэргэн бэйэбит трппт ообут диэхтэрэ да – бттээ ол. Оо скээбит остуоруйатын кыргыттара билэллэр эрээри, рэхтэрин бтэрэн аан дойду рднэн ыыллыахтара, оттон сир рдэ киэ, кии эрэ элбэх, кини эдэр сааыгар алааабытын ким йд-саныы сылдьыа буоллаай?