Хан Кене (на каз.яз.)
Шрифт:
Серазыны халіні иындаанын кріп, Абкен шірап пен Дулетшіні кзетіп отыран екі нкерге хабар берген. Сйтіп Серазы й ішінде домалап, ал лгі нкерлер не істерін білмей бігер болып жатанда, Абкен арбаа байланан аранды пышапен кесіп екі ашынды босатып алып сайа тсіп кеткен. Сайда ыз адып жоалан нкерлерді жайылып жрген ерттеулі ш атын шеуі мініп алып, араы тнді пайдаланып Жоламан кшіні соынан зытып отырады. Абкен Табын руыны алай арай кшкенін брын естіген. Бала жастан йренген даласы емес пе, дрыс тауыпты.
— тте не керек, кшла аз болан секілді, — деді Абкен сзін аятап, — мен шыып бара жатанда Серазы кзін ашты…
Жоламан аырын басын шайады.
— Серазы шін ке-шешенен алады деп ойламады ба?
— Оларды
«И, оларды андай айыбы бар? Біра бл заман айыпсыз жанны айыпты болатын заманы емес пе? йтпесе соымыздан ол шыарар бізді андай айыбымыз бар? Жерімізге, елімізге тиме дегеніміз бе?» Жоламан ауыр крсінді. Енді ол атар тран дембелше, мыым башрт жігіттеріне брылды.
— Сендер енді айда бармасыдар? — деді.
— Егер алсаыз, сізді сарбаздарыызды атарында алымыз келеді, — деді аза тілін бден біліп алан а сары шірап.
Жоламан екі жігітті бетіне сынай арады.
— олдарынан не келеді?
— рыш табылса зебірек я аламыз, — деді баанадан бері ндемей тран алы абаты ара торы Дулетші, — кенді топыратан орасын орытып о та жасай аламыз.
— Рас айтасыдар ма?
— Рас боланда андай! Брын екеуміз де Оралдаы Димитриевті ару-жара заводында жмыс істегенбіз.
— Жасы, — деді Жоламан ойын ашып айтпай, — зірге бізді кшпен бірге болыдар. зге жадайды соынан сйлесерміз — бір жігітке брылып — жігіттер, ана тсаулы аттарды алып, мыналарды бізді ауылды кшіне жеткізіп сал, — деді. Енді ол Абкенге кз тастады, — араым, сен де зірге бізді йде бола тр.
— Мал, аа.
Байтабын сл озалып:
— Кке, бл кісілерді мен апарып келейін, — деді.
— Болады. Біра тез орал.
— п.
Байтабын айтып келгеннен кейін Жоламан сарбаздарыны аланын ертіп, алдыы жатарында слай созылан белесті стіне шыып бекінді. Арт жатарында р жерде жылтылдаан от крінеді, алы ауыл онып жатан трізді. Ай сулесі ждей, кншыыстан та білініп келе жатандай…
Жоламан сарбаздарын бден жайастырып болды. Кнгейден Терістікке арай созылан атпар тасты, ойлы-ырлы ырада екі жздей сарбазы орналасан. Жігіттерді брі жерде жатыр, аттары ыра тасасында… Бл ырадан кншыыса арай ке шаты сай кетеді. Жазытрым оны уалай шалшыма су аады. Тбі майт, уа тас, жаасы сирек ши. Осы сай кншыыстаы бір шаырымдай жердегі тарам-тарам жылалы, араан, жыыл алы біткен, ойдым-ойдым талды ойпата барып тіреледі. Онда Жоламанны екі жз жауынгері тр… Жоламанны ойы: е алдымен оржынды ара Бура, акз ЖбірЎйіл, Маа лексалдыа арсы ш жз сарбазымен айаспа (оны жзі ортадаы сай бойында), содан кейін екі жа бден алжырады-ау деген кезінде артында тыылулы шыр атты екі жз жігітін жауып жібермек! Алдыы шепті зі, арты шепті Байтабын басарма. з тобыны сарбаздары дені садапен, біразы хиуа мылтыпен аруланан. Байтабын тобы кіле сойыл, найза, шопармен сайланан. Бл топ жауа атой беріп, оян-олты шабуыла арналан. Екі топ баанаы анат, айрат деген егіз жігіттер арылы байланыс жасап трма…
— Сарларым, — деді Жоламан бір тізерлеп отырып, — іштегі болмашы жара дертке айналан заман болды ой. ара басты амын жесек, дулетім де, шен-шекпенім де бар, бір бйірге жантая кетер едім. йткенде жерінен, елдік деген атынан айрылалы тран ыруар Табынны амын кім жейді? Сол Табын деп ата онды, сол Табын деп жан иярмыз. Кеше Хиуа ханына сатылып хан деген атаа ие болып, бгін таулы жерді у тлкісіндей а патшаа йрыын жылмадатып астына кіріп отыран Серазы итті жігіттері мен Эссен жанаралды солдаттарына кездескелі трмыз. Дауды аыл жееді, жауды батыл жееді.
— Сз бар ма! — деп жігіттер озалып ойды.
— Мылты даусы зор болса да бір-а адама тиеді. Бл зебірек емес. Ал келе жатан олды зебірегі жо крінеді.
— Онысы дрыс болан екен.
— Карабін мен іштесерді оталуыны зі бір ауым уаыт. Ал сада дегенііз…
— Уа, бл шіркінні несін айтасы! Тек тарта біл.
— Екі туып бір алма жо, мылтыты даусынан ттары ашпасын, жауа садапен ан жтызып алайы та, содан кейін найза, сойыла жол берейік. здері кріп трсыдар, олар тек бізге жазы жермен ана келе алады. Е мытаанда ши тптерін алан етеді. Сада оы бден мазасын алан кезде, мен а орамалымды найза басына ктерермін. Сонда брі бірдей ата оныдар.
— п, батыр.
— Ал енді орындарыа барыдар. Анау а тастан бастап, мына шо тобыл- ыа дейін бірінен бірі алыстамай атарласа жатыдар. Тірі жар болсын!
— Айтаныыз келсін!.. Олар да біз секілді анадан туан, болар. Крерміз!
— Уа, алла, асарбас жолыа!
Жігіттер орындарына жете бергенде, Жоламанны лаы таы бір дбірді шалып алды. Ынтыа тыдап еді, ат дбірі алыстап бара жатан секілді. Жне екі жатан шыан трізді ме, алай. Бірі алдыы тсынан, ал екіншісі солтстіктен…
Расында да Жоламан ателескен жо-тын. Баана кш кзден жоалан кезде, Карпов пен Серазы жасатарыны ертуілдері де жеткен. Олар ойпатта жылтыраан кп отты крді. Кш осы жерде екен, енді бізден тылмайды, жары тсе тиісеміз деп р алыстан баылаумен болды. Жасатарына да осылай хабар берді. Шыл жріспен бден алжырап келгендіктен жау та ат- анша ылдидаы бла жаасында аттарын шалдырып, бір мезет кз шырымын алдырып алан со, тыныш жатан ауылды та сріден баспа болды.
Жол соып бден алжыраан ертуілдері де кезектесе тыныа бастады. Енді біраздан со ланиектене та сыз берді. Олар сонда ана барып здеріні алданандарын білді. Сарбаздар блар жатан жерден брыстау орналасандытан, ара-кгірт тада ыраны бергі ойнауындаы тсалан аттарды крмеген еді.
Жоламан жааы дбір жау барлаушыларыны дбірі екенін айтпай тсінді. Ол енді анын ішіне тартып атты да алды. Та бден атты. Кн де шыуа жаын екенін сезіп, бозада бір топ ара торай нге сала жнелді. Оан шп арасында жгірген бытпылдыты да бырылдай шыан ні осылды. Аселеу- лене кгеріп келе жатан аспанда жем іздеп алытаан бірен-саран ара лашын, а тйын да крінді. Шыып келе жатан кнді ттытап стар н салып, оан шегірткелерді шырылдааны дем беріп, жер-жиан біртрлі ажайып шатты ніне бленді… Бл шатты азіргі ан тгілгелі тран айастан млде аннен-аперсіз, бар лемді тек ана тынышты, бейбітшілік уанышы лди- леген!
Аздан кейін ызылт жалынын ккке атып кн де шыты. Дл осы мезетте Жоламанны ыраы кзі тменгі жатан топтанан салт аттыны шалды. Сір кштен айырылып алды, тез уып жетейік деген ынта да болуы керек, олар ш блек боп жедел жріп келеді. Алдарында сарт етіп апалы тран апан бар екенін сезбеген трізді. Жоламанны да кткені осы еді.
— Жігіттер, садатарыды дайындадар, — деді Жоламан, — тек таямай атпадар!
Сыпайларды жемге байланан аттары оалып алан трізді, ауыздытарын керіп, бастарын шлып тастап, ала арай тарп-тарп мтылады. Ктеріле тскен кн сулесімен шаылысып сары ала ылыш, кк темір мылты штары отын-отын жар ете тседі. Бл Карпов жасаы болып шыты. Шола йры кре айыр мінген хорунжий алдында келе жатыр. Ат стінде опа-опа етеді, шынында да ашулы ара бура трізді.
— ара Бурадан згесін кздедер, — деді Жоламан. — Ол менікі!
Долы, бір сзге келмей тарпа бас салатын Карповке Жоламан аса кекті. Былтыры бір рыста ол жала ылышпен рып, о олын жаралап кеткен. Жазыланы да жаада. Сондаы шін азір алма.
скер сада оы жететін жерге келіп алды. Жоламан білтелі мылты пен семсер жмсауа йренбеген. рыс аруыны ішіндегі е олайлы кретіні шопар, сойыл. Найзаны да сирек олданатын. Ал сада тарту аза батырларыны йреншікті нері. Жоламан да садаты жасы тартады. Ол енді зіні жас айыны бртікті аашынан иіліп жасалан, адырнасы тоыз абат тйе таспадан рілген, «айы ажал» дейтін садаын олына алды. шы о жыланны уымен суарылан, біз тмсы «Тау тесер» сегіз арыс а жебесін салып, сол олымен сада аашыны жебемен тйіскен жерінен айара стап, адырнаны тарта бастады.