Хан Кене (на каз.яз.)
Шрифт:
Кздеген жері ара Бураны кпе тсы. Жау жасаы зегілерін сартылдата тебініп, аттарын ауыздыымен алыстыра келіп алды.
— Атыдар! — деп бйры берді де, Жоламан садаын шірене тартып жіберді. Біра сл кешіккен екен, жебе ентелей мтылып келе жатан шола йры тор атымен ара Бураны алдын клегейлей берген жай сыпайларды бірін жер аптырды.
— ттеген-ай! — деді ызаланан Жоламан тепсініп алып.
Дл осы стте жау жасаына сада оы ардай жауды. Тура тартылан жебе кеудесіне кірш еткен кейбіреулері атты жалын шты, енді біреулері р жерден жеіл жараланан сияты. Бірен-саран білте мылтыты да ша-ш еткен даусы шыты, ана бір лаан солдат орасын пытырадан
Ойда жота жасалан шабуыл рашан да ауіпті. п-стте Карпов жасаыны быт-шыты шыты. Біра соыса йренген тртіпті солдаттар ара Бураны мірін тез орындап, он шаты лігін далада алдырып, кейін шегінді де, сада оы жетпейтін жерге келіп аттарынан тсті. Енді олар алы шиді оралай, атар тзеп, мылтытарын бытырлата атып, жер бауырлай жылжып, ала мтылды.
Екі жатан о ардай борады. Мылтыты кшейе тскен грсілі жер жарып, сарбаздарды тын ашырып барады. Жоламан атарынан талай ыршын жас оа шты. Біра ер жректі жігіттер рі-беріден со мылты дауыстарына да латары йреніп, табан тіресіп атыса берді. Адысып атан сада пен мылты оя ма, екі жатан да адам шыыны кбейе тсті. Осындай ызу рысты стінде кенет Жоламанны о ол жаынан;
— Ойбай, келіп алды! — деген атты дауыс шыты. Батыр жалт араанында ия тасты рмелей, о жетер жерге жетіп алан топ скерді крді. Бірден білді, бл Серазы адамдарыны жасаы. Ішінде солдаттары да бар, ана бір аырайан алпаты а кз Жбірйіл, ана бір жатаан сарысы маа лексалды. Жоламан бірден таныды, брі зіне таныс смырайлар.
ара Бурамен атысып жатып, бйірден келген жасаты аармай алан Жоламан енді тез имылдады. «Келіп алды!» деген сзді естіп дір ете алан жасаына «Тез ата оныдар!» деп, а жалау байланан сойылды басынан асыра лсін-лсін былады. Бл Байтабына берген мірі еді. Сйткенше болан жо, жыралы ойпаттан екі жз скер жйріктерін ойната шыып «Табын! Табын!», «Тіленші! Тіленші!» деп рандай ат ойды.
Бл кезде Серазы жігіттері де бекінісіп лгерген-ді. Ойпатта аптап келе жатан сарбаздара мылты пен сада аралас о жаудырды. Хорунжий Карповты скері шилерді тасалап ыра басына таяй тсті. Біра Жоламан тобы кп шыына шырамай аттарына онып алды. Енді блар Байтабын жасаына осылды. ыра тбені басына бекініп алан Серазы жігіттері мен Карпов солдаттары шыдатар емес, амал жо Жоламан бытырай ат ойан сарбаздарын жинап, сап тзеп шабуыла шыу шін кейін шегінуге мір берді. Лапылдап шауып келе жатан жігіттер кзді ашып-жманша аттарын брып алып жыралы ойпата кіріп жо болды.
Сарбаздарын сапа трызып, Жоламан тобы бірнеше рет жауа арсы майдана шыты. Біра сл тынысты арасында мылтытарын айта отауа ммкіндік алан жау жаы, ыра тбелерді басында отырып алып, беттеттірмейді. Сойыл соар жерге жете алмай Табын жігіттері лсін-лсін кейін шегінді. р шегіністе бес-алты адамы оа шты.
Сойылшыларды рыса деген деттенген тсілі бар. Лап берген сойылшылар жбын бзбай жау шебіне ттас кіріп, сойылдарын оды-солды сілтеп, арындарын бседетпестен, сол шапан алпында арсы шепті жайпап теді де, тотамастан ораыта шауып, жбын жазбай таы лап ояды. Мндайда тасыан судай алы ола андай жау болса да ттеп бере алмайтын. Соан йындай шауып ткен топа арсы келе алмай алатын, ал жау кейін арай орала шапан жігіттеріні соынан тре тиіскенше, Жоламан сарбаздарыны алдыы тобын рыса айта салатын.
Кп мылтыты жау жаы, биігірек бекіністе отырып алып, сол жадайа бір жеткізбеді. Бар олдарынан келгендері, лсін-лсін шабуылдап, таяй тсіп сада атып кейін шегіну болды. Мнда да бірен-саран жау оа шады, біра шабуылшы жаты тастап кететіндері кбіректеу. Осындай бірнеше айастан кейін, жау жаы зіні кшіні басым екеніне кзі жетті ме, тегіс ата онды. Біра, орын тепкен адыр, тбелерін тастамай, блектене топталып, о жаудыра берді. Дл осы стте Жоламанны есіне баанаы Байтабын айтан арбадаы о-дрі тсті. Сір ол ыраны ары бетінде болуы керек. Егер сол кбіні ккке шырса, о-дрісіз алан ара Бура жасаыны жеілгені. Бетпе-бет сойыла тсуге солдаттарда айрат жоы зіне млім.
— Байтабын, осы шабуылда баанаы арбаны айда екенін байап ал, — деді Жоламан жиеніне таы да жау шебіне ат оярында.
Жоламан аналарды да ата онанын кріп тр, егер блар енді атой салса оларды да арсы шабатынын біледі. Бл рыс заы. Осыны ескерген Жоламан айтадан ран тастап, сарбаздарын бастап лап ойды. Б жолы ойы таяп келіп, сада тартып кейін шегіну емес, арсы топты бір жайпап ту. Лаылдап келе жатан алы сарбаза хорунжий Карповты атты скерлері де ылыштарын жаладатып арсы шыа шапты. Біра Жоламанны дісімен таныс Гаврилло мен Александр урядниктер здеріні солдаттарын тырп еткізбей, ат стінен о жаудырып орындарында тра берді. Жоламан сарбаздары Карпов скерлерін бір жайпап тіп, ыраны бауырлай ораыта кейін брыланында, арбалы о-дріні кремін деп здері тран тбешікке шапылай ктерілген Байтабынды оршап алды.
Осы стте айтадан сап тземек боп кейін шегініп бара жатан Жоламанны лаына жау оршауында алан Байтабынны;
— Кке, кке! — деп айайлаан даусы жетті.
Сарбаздарыны кбі жыылды ойпата кіріп те лгірген еді. Сап тзеп айта шапанша Байтабынны мерт болуы кміл. Ал кейін шапса зіні сау айтары екіталай. Осы кезде Байтабынны;
— ош, ош! — деген даусы таы естілді.
Жоламан атыны басын алай кейін брып аланын зі де сезбей алды. «Аруа! Аруа!», «Тіленші! Тіленші!» деп Байтабынны даусы шыан жаа астындаы амыс ла, бота тірсек талай-талай топ жаран ататы креін йындата мтылды. Батырды ранын естіген сарбаздары да аттарыны басын брып алып «Жоламан! Жоламан!» деп кейін мтылды.
стай шып ыраа шыанда, е алдымен кзіне тскені астындаы кре бестісін бір орында шыр кбелек ойнатып, зын ыраты араай шопарын жайпап сермеп тран тла бойы тегіс ан Байтабын болды. Одан кейін Байтабынды тірідей ола тсірмек боп жалыз арланды оршаан ялы ккжалдардай жала ылыштарын ойнатып жиеніні жан-жаынан тніп келген кп солдатты крді.
Жо жерден пайда болан батырды трінен шошып, абыржып алан солдаттарды бір-екеуін сойылмен аып тсіріп, Байтабына «бас амшыды атыа!» деп Жоламан топ жарып ырды бктерлей те берді. Байтабынны да бедеуі ала жнелді. алан солдаттар мылтытарын айта отап атанша блар сарбаздарын шбырта жыыл арасына кіріп те лгірді.
Таертегі рыстан бері жасаы жептуір сиреп аланын Жоламан енді ана аны аарды. Аттары да болдырандай. Темірді темірге сала берсе, екеуіні де жзі майыспай ма, сол трізді ажала арсы шабуыла шыа-шыа сарбаздарды да беттері айтып аландай. Жауа енді салуа жасаыны жарар емесін батыр аны тсінді. Біра сонда не істеуі керек? Жалыз жол — кейін шегіну ме? йткен кнде ашан жауа атын да ер, андай береке алады?
Енді шабуыла арсы жаы дайындала бастады. здеріні лі де ты екенін демеу етсе керек. Сап тзеп, лек-легімен бері арай озалды. Сада оы жетер жерге дейін ат ояр емес. зірге р сс крсетіп, дабылын аып аырын сырып келеді… Кезеген мылты, жалааш ылышты тсі андай зрлі, Жоламан тобындаы кейбіреулер сескенейін деді. Біра амал бар ма, «оянды амыс, ерді намыс лтірген», блар арсы шыуа мжбр болды.