Калыска чатырох чараўніц

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч

Фурман Блажэй пакасіўся на Янку, але нічога не сказаў.

Казік. Музыкі. Кожнаму пад пяту – рубель! I дзеўкам – рубель! Рубеце кадрэль!

Музыкі рванулі “Кадрыль”. Скачуць некалькі параў.

Агата.

А ці я не дзеўка, Ці я не паненка?

Казік (куражыцца).

Ронкі

як бячоўкі, Спіна як начоўкі.

Магдзя.

А ці я не дзеўка, Ці я не паненка?

Казік.

Крый, божа, сасніцца Гэткая цяліца.

Ева.

Толку з пана Казюка, Што з Кабздоха малака.

Казік.

Не наскрэбці з Еўкі Нават на прыпеўкі.

Марыся (кінулася таксама ў скокі).

А ці я не дзеўка, Ці я не паненка?

Казік.

Сукеначка з радна I з мордачкі ладна.

Марыся раптам азірнулася і ўбачыла, што Стафан набліжаецца да Янкі. Кінула скокі, якія точацца далей, і пайшла да Каляды. Той, убачыўшы гэта, таксама пацягнуўся да яе, як да магніту.

Стафан. Марыся. Апамятайся.

Марыся. Што “апамятайся”?

Стафан. Ратуйся ад яго.

Марыся. А хто тут ратунак? Хто музыкам плаціць – ягоныя й скокі. Чыя сіла – таго і халуі.

Стафан (ціха, бо ўжо недалёка ад Янкі). Ён такі самы халуй, як і ўсе. I ён трымае сябе так, нібы ўсё на зямельцы належыць яму. Ён усім, хто робіць, хоча давесці, што яны – ніжэй, што яны – нелюдзі. Вось ён хто.

Марыся. А ты хто? (З разлікам на Янку.) Нават не недавучка. Нават не арандатар-палавіншчык на чужой зямлі... Нават... галасоў не чуеш. Што мне? Парабчанская агульная “хата” за завескаю? А унь Казік... У іх маёнткі і фальваркі пад Радашкавічамі...

Янка. Шэры барон.

Марыся. I пад Селішчамі, і пад Бароўцамі. У іх усё, а ў вас?..

Стафан. Як табе не сорам?

Янка. Гэта праўда... Як табе не сорам?

Марыся. Падман лепшы за вашыя праўду і сорам... Казік, “Падушачку”.

Танец

пад песню ідзе павольна, але зачаравана.

Стафан. Божа мой божа... Што ж тут рабіць? Праўда дзе, калі яна ў такіх?

Янка. Кінь. Няварта. Сёння я сам ледзь сябе не прадаў. А яна? Сама яна не ведае куды? Бачыш, вырашыла, што абышлася як лепей.

Стафан. Дык падмане ж. Падмане. Куды ж яна тады?

Янка. Сама захацела, каб падманулі. Мы з табою ёй – усё. Яна нам – нічога.

Стафан. Ад адчаю яна гэта! Што ты разумееш, пісьменны? Я мудрэйшы, я за яе... я...

Казік з Марысяю:

Вазьму цябе, дзеўка, замуж Гэтаю вясною, На падушачцы пуховай Будзем спаць удвое. На пуховай падушачцы Мякусенька спаці, Прыгожую дзяўчынаньку Люба цалаваці.

Страціўшы галаву, Валахоўскі прыпаў да Марысіных вуснаў.

Бацька (перахрысціўся, і ў поўнай цішыні прагучаў ягоны голас). Пане божа, гэта як?

Матка (мармыча). Дзякуй, пане божа, дзякуй.

Стафан. За што дзякуй? За бессаромнасць? Што падмане? Гэй, Казюк, кныр ты паганы, трымай галаву!

Казік (узяў з рук Блажэя шклянку, выхіліў). Змоўч, хаме. Не тваёй галаве на гэтай падушачцы ляжаць... Га-ла-ва. Угм. Якраз такая, якой зручна выбіваць вароты.

Стафан. А ў цябе галава? Якраз такая, на якой добра сячы дровы.

Казік. Пакуль дровы – ты адчыніш макітрай вароты. 3 маёй парабкоўскай і з майго маёнтка. Калі не помніш, што хлеб ма рогі, што пенёндз робі пенёндз. А ты робіш толькі даўгі, чуеш ты? (Наступае на Стафана.) І не для пса каўбаса. Бяры бацьку з маці на карак і – на ўсе бакі. Такіх, як ты, я па сто за шэлег куплю. I, як захачу, усіх куплю. Ідзі прэч!

Дастае з кішэняў грошы і шваркае імі аб падлогу. Пасля вытрас каліту. Стафан апешыў і ў поўнай цішыні зрабіў крок-другі да дзвярэй.

Збірайце! Усе! Хто не будзе – прэч!

Юзук Гладышэўскі схіляецца і пачынае падбіраць грошы.

Блажэй, шклянку! (П’е.) А ты, Стафан, велькі пан, помні, на маёй зямлі і па ўсёй зямлі “пенёндз пшэмавя, а правда мільчы”.

Марыся. Та-ат...

Янка (падымае Юзука). Устаньце, бацька. (Да Казіка.) I гэта адзінае, чаго ты з польскага нахапаўся, як сучка блох? Дык вось табе і яшчэ адна польская мудрасць: “У труны нема кешені”. Для іншых: “У труны няма кішэняў”.