Казкi (на белорусском языке)
Шрифт:
На няшчасце, ён нiяк не здагадваўся, што трэба пажадаць вызвалiцца, i колькi нi круцiў галавой, яна не пралазiла назад. Дождж усё лiў i лiў, i на вулiцы не было нi душы. Да званка, каб паклiкаць дворнiка, усё-адно нельга было дацягнуцца, а сам вызвалiцца ён не мог. Ён баяўся, што, чаго добрага, давядзецца прастаяць так да ранiцы, бо толькi ранiцай можна будзе паслаць па каваля, каб ён перапiлаваў агароджу. I наўрад цi ўдасца перапiлаваць яе хутка, а на шум збягуцца школьнiкi, усе навакольныя жыхары, - так, так, збягуцца i будуць дзiвiцца
– Ой, кроў так i прылiвае да галавы. Не, я так з розуму звiхнуся! Так, так звiхнуся з розуму! Ох, толькi б мне вызвалiцца!
Даўно ўжо трэба было лекару сказаць гэта: у тую ж хвiлiну галава яго свабодна прайшла памiж прутамi, i ён стрымгалоў кiнуўся назад, зусiм звар'яцеўшы ад страху, у якi яго ўвагналi галёшы шчасця.
Але калi вы думаеце, што гэтым справа i скончылася, то глыбока памыляецеся. Не, самае горшае яшчэ наперадзе.
Прайшла ноч, надышоў новы дзень, а па галёшы ўсё нiхто не з'яўляўся.
Вечарам у маленькiм тэатры, размешчаным на вулiцы Каннiке, давалi прадстаўленне. Глядзельная зала была поўная. У лiку iншых артыстаў адзiн чытальнiк прадэкламаваў верш пад назвай "Бабулiны акуляры":
Быў у маёй бабулi дзiўны дар,
Якому пазайздросцiў бы вядзьмар.
Бо ёй вядома ўсё i нават болей:
Магла iсцi праз час уласнай воляй,
Магла пранiкнуць у вякi паглядам,
Ды не канчалiся яе расказы ладам.
"Якiя нам, - пытаю, як i ўсе,
Наступны год падзеi прынясе?
Што мае быць у нашым гаспадарстве?"
Але бабуля, спрытная ў каварстве,
Маўчыць упарта i ў адказ нi слова.
I часам пасварыцца на мяне гатова.
Ды як ёй выстаяць? I тут жа гнеў астыў,
Бо я ў яе любiмцам быў.
"Хай будзе так, як просiш, - i свае
Бабуля акуляры мне дае.
Цяпер, нябожа, паспяшы туды,
Дзе просты люд збiраецца заўжды.
Блiжэй да iх, як можаш, падыдзi,
На гурт праз акуляры паглядзi.
Калодай картаў раптам стануць людзi.
Па картах зразумееш, што было, што будзе?"
I я пайшоў, сказаўшы "дзякуй" згодна.
Ды дзе знайсцi натоўп? На плошчы, верагодна.
На плошчы? Не люблю, аднак, я сцюжы.
На вулiцы? Там гразь, слата i лужы.
А што, як у тэатры? Там, па-мойму,
Шумлiвую я напаткаю плойму.
I вось я тут. Аракулам каб стаць,
Патрэбна акуляры мне дастаць.
А вы сядзiце цiха, без нуды,
Бо кожны ляжа ў карты, i тады
Вам будзе вiдна ў далечы таемнай.
Маўчанне - знак уцямнасцi ўзаемнай.
Я распытаю зараз лёс i не дарэмна
З карысцю для сябе, з карысцю для народа.
Дык вось! Што скажа картаў нам калода?
(Надзявае акуляры)
Якую бачу я пацеху!
Вы, праўда ж, лопнулi б ад смеху,
Калi б зiрнулi на тузоў бубновых,
На гордых дам i каралёў суровых!
Тут пiкi, трэфы чорныя, як сажа,
Ды карта кожная што-небудзь нам раскажа.
Вось дама пiк, аблашчаная светам,
А закахалася ў бубновага валета.
Аднак што ж болей карты прадракаюць?
Для дома многа грошай абяцаюць
I госця з чужаземнай стараны,
А зрэшты, не патрэбны нам яны.
Размову пажадалi б вы пачаць
З саслоўяў? Лепей памаўчаць!
Параду дам, якi ж у ёй сакрэт:
Вы хлеб не адбiвалi б у газет.
Цi аб тэатры? Сварцы закулiснай?
Ну, не! З дырэкцыяй жыву бескампрамiсна.
Аб заўтрашнiм быццi? Ды вось якая справа:
Благое ведаць надта не цiкава.
Я знаю ўсё, але карысцi мала,
Пакуль часiна ведаў не настала!
Што, што? Хто шчаслiвейшы памiж вас?
Ага! Шчаслiўца вылучыць сам час...
Яго па ўсмешцы лёгка падлавiць,
Але прыйшлося б iншых засмуцiць!
Хто болей пражыве? Ах, ён? Цудоўна!
Ды гаварыць пра гэта не тактоўна.
Сказаць? Сказаць? Сказаць цi не?
Не, не скажу - адказ такi ў мяне!
Баюся, што магу зняважыць вас,
Лепш думкi вашы прачытаю ў гэты час,
Сабраўшы чарадзейных сiл запас.
Жадаеце вы знаць? Ды хопiць, пэўна, кпiн:
Здаецца вам, што я для вас адзiн
Мялю лухту з якiх ужо часiн.
Цяпер маўчу, i прыйдзе апраўданне,
Цяпер хачу ўчуць ваша меркаванне.
Дэкламаваў чытальнiк цудоўна, у зале загрымелi воплескi.
Сярод публiкi знаходзiўся i наш злашчасны лекар. Ён, здавалася, ужо забыў свае смешныя прыгоды, перажытыя мiнулай ноччу. Выпраўляючыся ў тэатр, ён зноў надзеў галёшы - iх пакуль яшчэ нiхто не запатрабаваў, а на вулiцы была слата, так што яны маглi саслужыць яму добрую службу. I саслужылi!
Верш зрабiў вялiкае ўражанне на нашага лекара. Яму вельмi спадабалася iдэя, i ён падумаў, што добра было б здабыць такiя акуляры. Крыху патрэнiраваўшыся, можна было б навучыцца чытаць у сэрцах людзей, а гэта намнога цiкавей, чым заглядваць у будучы год, - ён жа ўсё-адно надыдзе рана цi позна, а вось у душу да чалавека iнакш не заглянеш.
"Узяць бы, скажам, гледачоў першага рада, - думаў лекар, - i паглядзець, што робiцца ў iх на сэрцы, - павiнен жа быць туды ўваход, накшталт як у краму. Чаго б я там не наглядзеўся, трэба меркаваць! У гэтай вось дамы ў сэрцы, напэўна, змяшчаецца цэлая галантарэйная крама. А ў гэтай яна ўжо апусцела, толькi варта б яе як належыць памыць ды пачысцiць. Але можна набрысцi i на салiдныя крамы. "Ах, - уздыхнуў лекар, - ведаю я такую краму, аднак, на жаль, прыказчык для яе ўжо знайшоўся, i гэта адзiны яе недахоп. А ў многiя iншыя, напэўна, заклiкалi б: "Заходзьце, калi ласка, да нас, мiласцi просiм!" Але ж, вось бы зайсцi туды ў выглядзе дробненькай думкi, прагуляцца б па сэрцах!"