Меч князя Вячкі
Шрифт:
— Еш, Мірошка, — падахвочваў Клімята. — Трэба табе сіл набірацца, расці. Калі я памру, Полацкі летапіс дапісваць будзеш.
У ціхія летнія ночы, калі неба на ўсю сваю агромністую шыр было засеяна залатымі зярнятамі зор, Клімята з Мірошкам узбіраліся на званіцу кукейноскай царквы. Заціхаў горад, змаўкалі галасы людзей, зрэдку перагукваліся на забаролах воі, і паступова глыбокі сон, як цёплы мяккі воск, залепліваў людзям вочы. Толькі адно неба заставалася бяссонным, жывым.
— Глядзі, Мірошка, — пераходзячы на шэпт, гаварыў Клімята, — глядзі,
Ён замаўкаў, потым шаптаў далей:
— Хто запаліў гэты вечны агонь? У пергамене эфесца Геракліта Цёмнага напісана: «Гэты космас, адзін і той жа для ўсяго існага, не стварыў ніхто ні з багоў, ні з людзей, але ён заўсёды быў, ёсць і будзе вечна жывым агнём, які то ўзгараецца, то затухае».
Клімята хрысціўся, і Мірошка бачыў ягоны спакутаваны твар і дзівіўся — такі непадобны быў начны перапісчык пергаменаў на таго, вясёлага, усмешлівага, упэўненага, які раніцою вучыў дзяцей у школе.
— Страшна мне ад думак такіх, — прызнаваўся Клімята Мірошку. — Не ў божай царкве, не на святой званіцы думкі такія грахоўныя, д'ябальскія павінны прыходзіць, а ў пекле, у вогненнай смале. Геракліт Цёмны, напэўна, ужо даўно ў пекле…
Усплываў над Кукейносам, над ракой і туманнымі лясамі лёгкі месяц — нябесны човен. Ён спачатку быў ярка-чырвоны, потым жаўцеў і ў рэшце рэшт рабіўся срабрыста-белым як снег.
— Чаму месяц такі белы? — пытаўся Мірошка ў Клімяты і, не дачакаўшыся адказу, сам тлумачыў перапісчыку пергаменаў: — Туды дзікія гусі ў вырай адлятаюць. Ад іхняга пер'я месяц белы. Так мне бацька казаў.
— Не веру Геракліту Цёмнаму, — страсна маліўся, шаптаў Клімята. — У тройцу веру — у бога-айца, у бога-сына і ў святога духа. Веру табе — чуеш, божа!
Ён знясілена, з мокрым ад поту лбом глядзеў у начны змрок, вочы блішчалі, пад вачамі трапяталі суровыя цені. Адказу чакаў ён, таемнага знаку, нейкага слова, але маўчала неба, маўчала ноч.
Мірошку падабалася гуляць з маленькай князёўнай. Жоўты пясок, з якога будуеш непрыступную крэпасць, матылёк, які ўяўляецца вогненнаротым страшным драконам, робяць роўнымі ўсіх дзяцей, дзе б яны ні нарадзіліся — у багатым цераме або ў крытай галлём і саломай зямлянцы. Соф'і, адчуваў ён, таксама было цікава гуляць з ім. Яна не ведала шмат чаго, што ведаў ён. Яна была пакаёвай кветкай, якая баіцца холаду і ветру, спёкі і дажджу.
Мірошка вучыў князёўну разумець мову прыроды, якую добра вывучыў у Гарэлай Весі, амаль кожны дзень ходзячы з Якавам у пушчу. Калі земляныя чарвякі выпаўзаюць наверх — на непагоду. У які бок кладзецца спінаю жывёла, з таго боку вецер будзе. Конь кладзецца на зямлю летам перад мокрым надвор'ем, зімою — перад снегам.
Ён не задумваўся — трэба гэта ведаць князёўне або не. Яму падабалася вучыць. Сам таго не падазраючы, ён хацеў быць падобным на Клімяту, на свайго настаўніка.
Дабранега
Вячка бываў у Кукейносе наездамі. Абпаліў бровы каля паходных вогнішчаў. Скура на твары пасмуглела, стала цвёрдаю, як бубен. Даведаўшыся, што дачка пасябравала з хлопчыкам-смердам, князь загадаў прывесці Мірошку да сябе ў святліцу.
— Ты хто? — спытаўся ён.
Мірошка ад разгубленасці як язык праглынуў. Да гэтага часу Вячку даводзілася яму бачыць толькі зводдаль.
Вячка сядзеў, не зняўшы з плячэй паходнае чырвонае карзно. Скураныя боты былі запыленыя, стаптаныя.
— Ты вучышся ў перапісчыка пергаменаў Клімяты? — устаў, падышоў да Мірошкі Вячка.
Мірошка нясмела кіўнуў галавою, адказаў:
— Вучуся.
— Які ж ты, брат, палачанін, калі слова сказаць баішся? — усміхнуўся Вячка.
— А я не палачанін, — глянуў на князя Мірошка. — Я з Гарэлай Весі.
— Адкуль? З Гарэлай Весі? Пачакай-пачакай… Гэта над Свіслаччу, у вотчыне князя Рагвалода Свіслацкага? Дык гэта цябе мой дружыннік ад ваўкоў выратаваў?
— Мяне, — з палёгкай і радасцю выдыхнуў Мірошка.
— Вунь яно што, — засмяяўся Вячка. — А ў мяне твой зямляк ёсць. Сам таксама з Гарэлай Весі, а ўсім кажа, каб называлі яго Якавам Палачанінам. У лоўчыя напрасіўся.
— Якаў у Кукейносе? — аж прысеў ад здзіўлення і шчасця Мірошка. — Яго ж забілі друцкія воі.
— Жывы твой Якаў Палачанін. Такіх, як ён, вёрткіх і хутканогіх, няпроста забіць. Бяжы на стайню да старшага канюшага Амялляна. Там яны з Якавам на заўтрашнія ловы коней рыхтуюць.
Адвесіўшы князю паклон, Мірошка стрымгалоў кінуўся з церама на стайню. Спяваць яму хацелася, куляцца цераз галаву. Якаў знайшоўся! Якаў побач з ім, у Кукейносе! Па дарозе Мірошка ледзь не збіў з ног сядзельнічага Міхала і атрымаў ад яго добрую аплявуху.
Якаў з канюшым Амяллянам заліваў трэшчыну на конскім капыце воскам. Конь быў падвязаны, падцягнуты вяроўкаю да высокага слупа з перакладзінаю, і пярэднія ногі ў яго не краналіся зямлі. У вялікіх конскіх вачах трымцеў страх.
— Якаў! — крыкнуў Мірошка.
Якаў азірнуўся і ў адзін скок апынуўся побач з ім, абняў за плечы, моцна прытуліў да сябе.
— Братка мой, — аж задыхаўся ад хвалявання Якаў.— Вось мы й сустрэліся. А я думаў, што адзін застаўся, што ўсіх вас пабілі ці ў палон пагналі. А дзе твая маці?
— Мамку ваўкі загрызлі,— сумна адказаў Мірошка. Слёзы пакаціліся па загарэлых шчоках.
— Ну, не плач, не плач, — пачаў супакойваць яго Якаў, хоць і сам гатоў быў заплакаць. — Будзем разам жыць. Не кінем адзін аднаго. Праўда?
— Праўда, стрый, — кіўнуў галавою Мірошка. Яму ўсё ніяк не верылася ў тое, што ён адшукаў Якава, што стаіць побач з ім. Узмужнеў, падрос Якаў за гэты час. Плечы шырока разгарнуліся, рукі і ногі наліліся няўтрымнай сілай, над верхняй губою цвёрда праклюнуўся чорны пушок.