Паляўнiчы (на белорусском языке)
Шрифт:
– А як жа ты?
– Перабiваюся, бо зараз ёсць попыт на ўсё, нават на трусiны пух i свiную шчэць. Але хiба гэта сапраўднае фермерства, Рой? У фермераў тут адна надзея вялiкая ферма, шмат розных пасеваў, шмат жывёлы, iнвентару i машын. Але на дробнай ферме нiчога гэтага мы не даб'ёмся, ды, мажлiва, i на вялiкай таксама. Нiкому не пад сiлу набыць увесь iнвентар, якога патрабуе гэта зямля. Адзiны спосаб - гэта арганiзавадь агульны фонд, дзе можна было б наняць трактар, конныя граблi, жняярку, а то i проста працаваць на iх агулам, пераязджаючы з фермы на ферму. Але ўрад нават пальцам дзеля гэтага не паварушыць, дык мо i праўда гэтыя фермы аджылi сваё. Вось хiба толькi калi наладзiць узаемадапамогу i агульны збыт...
Роя здзiвiла, што ў Джэка таксама свае клопаты i трывожныя думкi.
– Цябе паслухаць, дык ты таксама не супраць скончыць справу i здацца, сказаў ён Бэртану.
– I не падумаю! Я нiколi не здамся!
Тонкiя губы ў яго сцiснулiся, на худых скулах выступiлi два белыя жаўлакi. Рой засмяяўся.
– Табе варта заняцца палiтыкай, - сказаў ён.
– Напрыклад, у фермерскiм аб'яднаннi.
– Што аб'яднаннi? Там толькi тое i ведаюць, што рабiць паскудства i рваць чужы кавалак з рота. Нам трэба аднавiць прагрэсiўную партыю. Працерцi ўсё з пясочкам. Нiякiх пасрэднiкаў i лiхвяроў, нi спекулянтаў, нi працэнтнай кабалы, нiякiх асаблiвых прывiлей царкве, чыгункам i лясным кампанiям. Знiзiць узносы па закладных, зняць адсоткi, нiякiх падачак дзялкам з грамадскай казны.
– I сярэднюю адукацыю!
– Так, i сярэднюю адукацыю!
– Эх ты, фермер Джэк!
– выразна прамовiў Рой.
– Дык што, застанешся на зiму тут?
– памаўчаўшы, спытаў Джэк.
– Не, я гэтага не магу.
– Рой глыбока засунуў рукi ў кiшэнi сваёй брызентавай курткi.
– Вось што, Джэк, мо знайшоў бы ты каго-небудзь, хто згадзiўся б папрацаваць з Сэмам гэтую зiму? Грошай Сэму даваць не варта. Усё адно ён iх змарнуе. Я хацеў пакiнуць iх табе i папрасiць, каб ты плацiў работнiку штотыднёва. Мо з памочнiкам Сэм неяк справiцца. Як ты лiчыш?
– Зараз цяжка знайсцi работнiка.
– Я ведаю.
– Цi многа ты можаш пакiнуць?
– Каля трох соцень. Па сотнi на месяц.
– Гэта добрая аплата, ды толькi зараз нiхто не хоча працаваць на ферме.
Рой прыхiнуўся да загарадкi, вялiкiм i ўказальным пальцамi ён падняў шапку за казырок, а астатнiмi паскроб у валасах, затым зноў насунуў шапку.
– Гэта ўсё, што я магу прыдумаць. Альбо заставацца самому.
– Не, табе заставацца не варта, Рой, - сказаў Джэк Бэртан.
– Я каго-небудзь знайду. Як ты думаеш, калi ён яму спатрэбiцца?
– З наступнага месяца.
– А ты ўпэўнены, што Сэм захоча каго-небудзь, акрамя цябе?
Рой пакруцiў галавой. Гэтага ён не ведае. Да таго ж ён не ведае, што скажа Руф Мак-Нэйр.
Нават ведаў, пра што ён думае.
– Спадзяюся, ты яшчэ заспееш Сэма, калi вернешся з зiмовага палявання. Вядома, работнiк - гэта дапамога, але я на гэта не разлiчваў бы.
– Хто купiў коней?
– раптам спытаўся Рой.
– Бiлi Эдвардс, з таго берага.
– А адкуль у яго грошы?
– Пазычыў пад ураджай. Добрыя былi конi, Рой. Ён iх выкармiў як мае быць i, я думаю, ужо апраўдаў свае грошы, здаючы коней у наймы.
– Бедны Сэм, - сказаў Рой, i яны выйшлi з хлява.
Джэк павёў Роя паказаць сваю гаспадарку: свiнарнiк i куратнiк, а пасля i саму хату, дзе куча светлагаловых дзяцей валтузiлася на падлозе каля знерваванай мацi.
Яны спусцiлiся ў пограб, дзе Джэк паказаў сваё паветранае ацяпленне: вакол старой жалезнай печы ён выклаў цагляную награвальную камеру, i, калi печ грэлася, гарачае паветра паступала ў хату праз сiстэму прадушын у падлозе. Зараз у печы яшчэ не палiлi, i ў пограбе было холадна, але суха. Джэк атынкаваў сцены i замазаў шчылiны. На падлозе, на палiцах i на лавах была раскладзена гароднiна летняга i асенняга збору: гарбузы, буракi, кукуруза, бульба, нават зялёныя памiдоры, яблыкi, агуркi i некалькi слоiкаў сушанага гароху. Прыпасаў на зiму было дастаткова. Яны вылезлi з пограба i ўселiся на кухнi, застаўленай бутэлькамi i слоiкамi з нарыхтоўкамi мiсiс Бэртан. Рой захапляўся цеплынёй i ўтульнасцю гэтай кухнi. Нават абшарпаныя сцены - i тыя мелi надзейны выгляд. На адной з iх красавалася сурвэтка, на якой было вышыта: "Маме". Над ёй вiсела скрыпка без струн.
– Вось закончыў пограб, цяпер вазьмуся за верх, - сказаў Джэк, заўважыўшы, што Рой азiраецца навокал. Вось яна, пастаянная чарга рамонту, падумаў Рой, спачатку хлеў, свiнарнiк i куратнiк, затым пограб, i толькi пасля ўсё iншае.
– Мэй, - звярнуўся Джэк да жонкi, - у цябе нiчога не знойдзецца Рою ў дарогу?
Мiсiс Бэртан ужо выставiла перад Роем два слоiкi: адзiн - з парэчкамi, другi - з чырвонай капустай. Невядома, хто бянтэжыўся больш - госць цi гаспадыня, але Рой пераадолеў няёмкасць, ён запiхаў у кожную кiшэню па слоiку, а дзецям дастаў свае ледзянцы. Ён купiў iх сабе, але ў яго быў яшчэ адзiн пакецiк у мяшку ў Дзюкэна.
– Пайду, наведаю Сен-Клэра, - сказаў ён Джэку i хутка ўстаў.
– Толькi глядзi, каб у цябе не было з сабой грошай, - папярэдзiў Джэк, праводзячы Роя.
– Калi хочаш з iм выпiць, лiчы, што тваiх грошай не будзе.
– I адкуль у табе гэты закон i парадак, Джэк?
– сказаў Рой. Яны пастаялi моўчкi.
– Дык я прышлю табе тры сотнi. А ўбачымся, хутчэй за ўсё, яшчэ да Каляд - на возеры.
– Хутчэй, што так, Рой.
– Дык, значыць, месяца праз паўтара.
– Так, Рой. Бывай! Да хуткай сустрэчы!
Рой ужо кацiўся па схiле да дарогi, ногi яго ўздымалi клубы пылу, i вецер адносiў iх. Пылу было не вельмi многа, але з цягам часу маленькая нерухомая хмарка станавiлася ўсё больш густой, i хутка Джэк бачыў толькi пыл, а пасля i хмарка знiкла сярод дрэў.
Раздзел трэцi
Зел Сен-Клэр быў чалавечак невысокi, меншы за Роя i худы. Французы Сент-Элена сцвярджалi, што сваiмi запалымi шчокамi, пранiклiвым позiркам, сiнню на падбародку i слабым, такiм слабым целам ён падобны на маленькага высахлага французскага кюрэ. Але Рою не было нiякай справы да гэтай клерыкальнай знешнасцi, ён бачыў у Зеле штосьцi больш зразумелае, напрыклад насiльшчыка, якi ненавiдзiць сваю працу.
Рой знайшоў яго па гуку сякеры на далёкiм канцы лясной расчысткi Джэка Бэртана. Зел ссякаў вялiзную бярозу, i ўсё цела яго паўтарала ўзмахi сякеры.
– Цяжкая праца для ляснога валацугi!
– звярнуўся да яго Рой.
Зел абапёрся на бярозу i перадыхнуў.
– Гэта ўсё iнспектар, каб на яго лiха, - сказаў ён.
Рой засмяяўся.
– А хiба дрэнны iнспектар? Захоўвае закон i парадак.
– Пачакай, хутка здаволiцца. Я пра гэта паклапачуся.
– Ты лепш пра сябе паклапацiся. Калi ён убачыць цябе ў лесе, тут табе i канцы.