Злая зорка

Шамякин Иван Петрович

Лявонцій Мікалаевіч разумеў, што яму трэба наведаць зону бедства.

Але жонка i дачка, ды i памочнікі некаторыя, што клапаціліся пра яго, як пра бацьку роднага, адгаворвалі ад паепешлівай паездкі.

— Хіба мала ў цябе памочнікаў, якім па абавязку службоваму трэба знаходзіцца там? Ix нагружай. А ты ўсё сам, — пераконвала анёл-ахоўнік — жонка.

— Ды сам, — з жалем да сябе згаджаўся Лявонцій, бо сапраўды рабіў, не шкадуючы часу. Рэдка калі вяртаўся на дачу раней дзевяці вечара. Выхадных не меў.

Ды, урэшце, меў i маральнае апраўданне,

каб адкладваць паездку: адным з першых наведаў Гомель, першамайскімі святамі ахвяраваў. Правёў абласную нараду. Кіраўнікі раёнаў, што пацярпелі ад аварыі, з першых вуснаў атрымалі ўказанні. Няхай выконваюць! Працаваць трэба!

Не пазбаўлены чалавек быў сіндрому даўняй хваробы кіраўнікоў высокіх — пераконанасці: без яго ўказанняў Пыльчанка i яму падобныя не могуць ведаць, што ім рабіць. Не могуць ведаць. I не ведаюць. Кацяняты сляпыя. Тыцкаюцца мордачкамі ў мамін жывот, шукаючы саскі.

Станцыю наведалі члены Палітбюро. Далей адкладваць паездку нельга было, гэта зразумела нават жонка.

Сам Лявонцій Мікалаевіч не збіраўся ў дарогу, такой прозай не займаўся даўно. Ведаў, што яго збяруць у любую паездку, дальнюю i бліжнюю, у Пухавічы i ў Японію.

I яго збіралі. Цэлы дзень. Хатнія i гаспадарчае ўпраўленне. Кіраўнік гэтага ўпраўлення i раней часам званіў Ніне Паўлаўне: што трэба? A ў той дзень званіў неаднойчы. I яна яму званіла. А як жа інакш? Сам едзе ў небяспечную зону! Што туды трэба? Чаго нельга забыць, думаючы пра бяспеку яго?

З сабой у вялікую чорную машыну Лявонцій Мікалаевіч узяў старшыню аграпрама — каб не гнаць лішні транспарт, не спынялі барацьбы за эканомную эканоміку.

Старшыня з’явіўся дакладна, мінута ў мінуту, але з адным тонкім «дыпламатам», у якім маглі змясціцца хіба паперы ды мыла. Гэта здзівіла: чалавек ужо двойчы ездзіў у зону.

Лявонцій Мікалаевіч не прынізіўся да праверкі свайго багажа, але па зборах i размовах жонкі, дачкі, унукаў ведаў, што багажу таго нямала. Хатнія радыёлагі яму прадпісвалі: як можна хутчэй змяніць трусы, майку, шкарпэткі, сарочку, штаны, чаравікі. Адным словам, поўнае абнаўленне амуніцыі. А куды забруджаную? Ды i дзе пераадзецца? У машыне? У лесе? На людзях? Наіўныя жанчыны. У гасцініцы. Якая мудрасць! Без ix ён не дадумаўся б! Але начаваць ён мае намер у Гомелі. А дабярэцца туды хіба апоўначы. Там, канешне, змые нукліды i ляжа ў чысты ложак у чыстай бялізне.

Tоe, што аграрнік з’явіўся бадай што без зменных майкі i трусоў, супакоіла — сам жа ён даказваў, што небяспекі няма, i ў выступленні міністра выкрасліў усе перасцярогі, але абудзіла i раздражнёнасць, што ён усё ж паддаваўся агульнай паніцы i з градамі, i з гэтым пакункам бялізны на два дні камандзіроўкі. Раздражніўся супраць звышасцярожнай жонкі, супраць падхалімаў-памочнікаў i супраць вось гэтага піжона з тонкім «дыпламацікам», старшыню не любіў, бо той часта дазваляў сабе не згаджацца з яго ўказаннямі, як больш вырасціць хлеба i надаіць малака.

У машыне гаварылі аб перапрацоўцы забруджаных (у дазволеных навукай дозах) прадуктаў раслінаводства i

жывёлагадоўлі. Менш за ўсё застаецца радыяцыі ў лёгкіх фракцыях, практыкай праверылі,— у масле, у спірце.

— Спірт выключаецца, — сказаў Лявонцій Мікалаевіч. — Не будзем спайваць народ.

— Ён сам сап’ецца. Ад нашага глупства. Вёска гоніць самагон — дым каромыслам стаіць. У горадзе выпілі адэкалон, ласьёны, дабіраюцца да лакаў і… да ваксы.

— Да чаго?

— Да ваксы. Для ботаў.

— Не збірайце анекдоты. Народ мастак сачыняць ix. Але кіраўніку вашага рангу ганебна паўтараць фантазіі алкаголікаў.

Не любіў Лявонцій Мікалаевіч вось такіх разумнікаў з ix гульнёй у самакрытычнасць — «ад нашага глупства», «ад нашай бяздзейнасці». Кажа ад на шай, а мае на ўвазе ад вашай, сябе з дурняў, безу моўна, выключав. Во як пад’язджае:

— Аз мясам што рабіць?

Данеслі яму аб супраціўленні гэтага беларускага татарына, хітругана, i некаторых іншых ва ўрадзе ягонай згодзе з рэкамендацыяй маскоўскіх вучоных: завозіць мяса з зоны на дальнія камбінаты i невя лікую частку, да дзесяці працэнтаў, дадаваць ў кіл басы, у кансервы з чыстага мяса.

— Вы гэта пытаеце ў мяне? Я ў вас павінен спытаць. Вы спецыяліст i кіраўнік.

— З рэкамендадыяй Ільіна i Кандрусевіча нельга згадзіцца. Гэта авантура. Дзяржаўнай тайны з мяса не зробіш, народ узнае — i будзе скандал. Больш таго… думка фізікаў. Мартынюка. Абсталяванне… метал i пры малых дозах будзе накапліваць радыяцыю і, накапіўшы, забруджваць чыстую пра дукцыю.

— Хто сапраўдны авантурыст, дык гэта ваш Мартынюк. Кантроль выводзіць гэтых вялікіх фізікаў на чыстую ваду. Яны выкачал i ад Міністэрства абароны сотні мільёнаў рублёў i вынайшлі… пшык, як той гора-каваль. A ў амерыканцаў падобныя ўстаноўкі працуюць.

— Я заўсёды кажу: самае таннае — украсці.

Не любіў Лявонцій Мікалаевіч спасылак на народ, хоць сам часта спасылаўся. I вось такіх жартаў не любіў: думае іншы, што дасціпна, а на самай спра ве — дурнота, студэнцкая балбатня.

Знешне размова як размова, асобныя павароты яе зацікавілі нават шафера, які ўсё чуў i ўсё ведаў, можа, больш, чым само начальства.

Часам маўчалі. Драмалі. Гаварылі пра староннія рэчы, пра міжнародныя навіны. Зноў вярталіся да аварыі, да сухой вясны, да стану пасеваў. Чатыры гадзіны дарогі — вечнасць. Даўно нехта заўважыў, што бег часу ў дарозе адваротна прапарцыянальны хуткасці руху. Добра, што касманаўты не адчуваюць сваёй хуткасці.

Жоўтая «міргалка» расчышчала дарогу «ЗІМу». Адсталі дзве «Волгі» суправаджэння. Але i на такой хуткасці машына награвалася.

Спыніліся напіцца. Шафёр адкрыў багажнік, каб дастаць з паходнай «маразілкі» баржомі. I Лявонцій Мікалаевіч убачыў, што багажнік забіты скрынкамі, пакункамі. Але найбольш уразіла, што багаж убачыў аграпрам i красамоўна ўедліва пасміхнуўся.

— Што гэта? — строга спытаў гаспадар у шафера.

— Абед.

— Каму?

— Вам, — шчыра i наіўна адказаў стары служка.