80000 кіламетраў пад вадой
Шрифт:
— Ці ведаеце вы, — дадаў я, — што адбылося з таго часу, як чалавек зусім знішчыў гэтых жывёлін? Гніючыя ў вусцях рэк водарасці атруцілі ваду і паветра, а ў атручаным паветры расквітнела жоўтая трасца, няшчасце гэтых прывабных краін. Атрутныя расліны напоўнілі ўсе ўзбярэжжы трапічных мораў, і гэтая хвароба распаўсюдзілася ад Рыо-дэ-ла-Плата да самай Фларыды.
Калі верыць Туснэлю, гэта яшчэ глупства ў параўнанні з тымі няшчасцямі, якія пагражаюць нашым патомкам, калі будуць знішчаны апошнія цюлені і кіты. Тады моры, якія напаўняюцца медузамі і кальмарамі, зробяцца вялізнымі асяродкамі ўсялякіх інфекцый, бо не будзе больш «гэтых ёмістых страўнікаў, якім прырода дала заданне ачышчаць моры».
Каманда «Наўтылуса», відаць, мала верыла ў гэтыя тэорыі і таму не пасаромілася забіць з паўдзесятка гэтых манатаў, мяса якіх значна смачней за ялавічыну. Паляванне на гэтых жывёл было зусім нецікавае — манаты дазвалялі забіваць сябе, не абараняючыся і не спрабуючы ратавацца ўцяканнем. Такім чынам кладоўкі «Наўтылуса» папоўніліся некалькімі тысячамі кілаграмаў мяса, якое ў засушаным выглядзе забяспечыла нас надоўга смачнай ежай.
У гэты-ж дзень арыгінальнае паляванне ў гэтых багатых водах яшчэ больш павялічыла страўныя запасы «Наўтылуса». У выцягнутых на палубу невадах аказалася некаторая колькасць рыб, галовы якіх канчаліся авальнымі пласцінкамі з мясістымі, загнутымі берагамі. Гэта былі прыліпалы з сямейства макрэлевых рыб. Іхняя авальная пласцінка складаецца з папярочных рухавых храшчыкаў, між якіх гэтая рыба можа ствараць пустату, што дае ёй магчымасць прысосвацца да кожнай паверхні. Нашы матросы ўсіх знойдзеных у невадзе прыліпал зараз-жа адкладалі ў спецыяльна падрыхтаванае вядро з вадою.
Калі рыбная лоўля была скончана, «Наўтылус» наблізіўся да берага да месца, дзе на паверхні вады драмала добрая колькасць буйных марскіх чарапах. Заўладаць гэтымі каштоўнымі марскімі жывёламі было нялёгка, бо яны прачынаюцца ад малейшага шолаху, а іх цвёрды панцыр абараняе іх ад гарпуна. Але з дапамогай прыліпал лоўля чарапах надзвычайна простая справа. Гэтая рыбка — жывы кручок, які ашчаслівіў-бы кожнага рыбалова.
Матросы насадзілі на хвасты прыліпал кольцы, даволі шырокія, каб не перашкаджаць іхнім рухам, і да гэтых кольцаў прывязалі доўгія вяроўкі, другі канец якіх прымацавалі да поручаў палубы.
Прыліпалы, спушчаныя ў ваду, зараз-жа падплылі да чарапах і прыліплі да іхніх панцыраў. Яны так моцна ўчапіліся за іх, што іх лягчэй было разадраць, чым ададраць ад панцыра. Цяпер заставалася толькі пацягнуць за вяроўку, каб выцягнуць на палубу чарапах, да якіх яны прыліплі.
Гэтым паляваннем скончылася наша стаянка ля вусця Амазонкі, і з надышоўшай ноччу «Наўтылус» зноў пайшоў у адкрытае мора.
Раздзел васямнаццаты
Спруты
На працягу некалькіх дзён «Наўтылус» трымаўся воддалі ад амерыканскага берагу. Капітан Нэма не хацеў, відаць, заплываць ні ў Мексіканскую затоку, ні ў воды, амываючыя Антыльскія астравы. Прычынай гэтага не магло быць мелкаводдзе, бо сярэдняя глыбіня гэтых мораў складае тысячу восемсот метраў. Хутчэй за ўсё, гэтыя воды з безліччу астравоў і параходаў проста не падабаліся капітану Нэма.
Шаснаццатага красавіка, на адлегласці амаль у трыццаць міль, мы ўбачылі астравы Мартыніку і Гвадэлупу. Я разгледзеў здалёк грэбні іхніх гор.
Канадзец, які спадзяваўся выканаць тут свае планы — дабрацца да зямлі або да аднаго з шматлікіх суднаў, што плаваюць між астравамі, — быў зусім расчараваны. Уцячы было-б зусім магчыма, каб Нэд Лэнду ўдалося захапіць шлюпку без ведама капітана. Але ў адкрытым моры не было чаго і думаць аб гэтым.
Мы з Нэдам Лэндам і Канселем усебакова абмеркавалі наша становішча. Цэлых шэсць месяцаў мы былі палоннікамі на борце «Наўтылуса». Мы праплылі семнаццаць тысяч лье — шэсцьдзесят восем тысяч кіламетраў — і, як казаў Нэд Лэнд, не было ніякіх падстаў думаць, што плаванне калі-небудзь скончыцца. Таму канадзец прапанаваў мне паспрабаваць прымусіць капітана Нэма адказаць проста, ці збіраецца ён усё жыццё трымаць нас на сваім караблі.
Такая спроба мне не падабалася. На маю думку, яна была зусім непатрэбная. Мы-ж даўно пераканаліся, што нам няма чаго спадзявацца на капітана Нэма, тым больш, што з некаторага часу капітан зрабіўся больш пахмурным, больш маўклівым, больш суровым, чым калі раней. Здавалася, ён унікаў мяне. Я бачыў яго толькі праз вялікія прамежкі часу. Калісьці ён пацяшаўся тым, што паказваў мне розныя падводныя цуды; цяпер ён не прыходзіў больш у салон. Якая перамена зрабілася з ім? І чаму? Я ні ў чым не мог пераканаць сябе. Можа наша прысутнасць абрыдала яму? Так або інакш, я не спадзяваўся, што гэты чалавек калі-небудзь верне нам волю.
Я папрасіў Нэда даць мне памеркаваць, раней чым прадпрыняць што-небудзь. Калі гэта спроба не будзе мець поспеху, то яна толькі абудзіць падазронасць капітана Нэма, пашкодзіць планам канадца. Наша знаходжанне тут зробіцца яшчэ больш нязносным.
Я павінен сказаць, што ніхто з нас ніякім чынам не мог скардзіцца на стан свайго здароўя. Калі не лічыць пакут, якія мы перанеслі ў ільдах паўднёвага полюса, мы ніколі яшчэ не адчувалі сябе так добра — ні Нэд, ні Кансель, ні я. Здаровае харчаванне, свежае паветра, акуратнае жыццё, заўсёды роўная тэмпература — усё гэта аніяк не спрыяла захворванню. Я разумеў, што капітана Нэма, які ані трохі не шкадаваў зямлі і ўсюды быў як і ў сябе дома, такое жыццё зусім задавальняла. Але мы не цураліся чалавецтва і не хацелі ўцякаць ад яго. Я, напрыклад, не меў ніякага жадання пахаваць з сабою свае цікавыя падводныя назіранні.
Цяпер я меў бясспрэчнае права напісаць кнігу аб таямніцах марскога дна, і, вядома, я хацеў, каб гэтая кніга рана ці позна ўбачыла свет! Ды хоць-бы тут, у гэтых водах, амываючых Антыльскія астравы, на дзесяць метраў ніжэй паверхні акіяна, колькі цікавых назіранняў я кожны дзень запісваў у свой дзённік!
Тут сустракаліся чароўныя на выгляд мядузы, пякучыя, як крапіва, і вылучаючыя едкую вадкасць. З членістаногіх тут былі кольчатыя анеліды даўжынёю паўтара метры, з ружовым хобатам і тысячай сямістамі органамі руху. Яны выкручваліся пад вадой, раскідваючы вакол сябе снапы праменняў усіх колераў спектра. З храшчавых рыб там былі велізарныя скаты, даўжынёю дзесяць футаў і вагаю шэсцьсот фунтаў, з трыкутнымі груднымі плаўнікамі, з пукатасцю пасярэдзіне спіны і з вачыма, выступаючымі па краях пярэдняй часткі галавы. Яны плавалі, нібы нейкія адломкі крушэння, прыліпаючы да нашых акон, як шчыльная акяніца. Тут былі амерыканскія спінарогі, якім прырода вылучыла толькі два колеры — белы і чорны; макрэль даўжынёй у паўтара метры з кароткімі і вострымі зубамі.
Далей цэлымі зграямі плылі султанкі, спаласаваныя з галавы да хваста залацістымі паяскамі, з надзвычай прыгожымі плаўнікамі. Гэтыя рыбы — прыгажэйшыя стварэнні прыроды — калісьці прысвячаліся багіні Дыяне, і асабліва каштоўнымі іх лічылі багатыя рымляне. Аб іх нават складалася прыказка: «Не тыя ядуць султанак, хто іх ловіць». Нарэшце, залацістыя манахі з сямейства рыфавых рыб, нібы апранутыя ў аксаміт і шаўкі, праплывалі перад нашымі вачыма, як важныя сеньёры з карціны Веронэзэ [55] , Маленькія, рухавыя спары хутка разбягаліся ва ўсе бакі пры іхнім набліжэнні. Галоўлі рассякалі ваду сваімі моцнымі мясістымі хвастамі. Срэбныя луны-рыбы, вартыя сваёй назвы, плавалі ў вадзе, як сапраўдныя луны на небе, адбіваючы белыя водбліскі вакол сябе.
55
Веронэзэ Паоло (1528–1598) — славуты італьянскі мастак.