80000 кіламетраў пад вадой
Шрифт:
Заўвага Нэда Лэнда была правільнай. Сапраўды, немагчыма было вызначыць, колькі часу нам неабходна, каб вырвацца на волю, і ці не загінем мы ўсе ад удушша, пакуль «Наўтылус» выберыцца на паверхню вады. Можа нам усім суджана было знайсці сабе магілу ў ільдах…
Наша становішча было сапраўды трагічным. Але мы ўсе глядзелі небяспецы прама ў вочы і рашылі выканаць свой абавязак да канца.
Як я і прадбачыў, за ноч яма ў лёдзе паглыбілася яшчэ на адзін метр. Але ўранні, надзеўшы скафандр, я выйшаў на лёд і заўважыў, што бакавыя сцены тунэля некалькі зблізіліся: пласты вады, якія дакраналіся да іх і не саграваліся працай вадалазаў, замярзалі.
Гэта была новая і грозная небяспека, якая прыводзіла да нуля нашы шансы на збавенне. Як і чым можна было спыніць замярзанне вады і злучэнне сценак тунэля, пагражаўшае раструшчыць «Наўтылус», як крохкае шкелца?
Я нічога не сказаў сваім таварышам пра гэтую новую небяспеку. Навошта было паралізаваць іх волю, накіраваную на ратунак? Але, вярнуўшыся на борт, я сказаў капітану Нэма аб гэтым сур’ёзным ускладненні.
— Я ўжо заўважыў гэта, — сказаў ён сваім роўным голасам, у якім не адчувалася хвалявання. — Гэта новая пагроза, але я бяссільны папярэдзіць яе. Адзіная наша надзея на выратаванне ў тым, каб выбрацца з пасткі раней, чым вада зледзянее. Вось і ўсё.
Вось і ўсё, — сказаў ён! Я павінен быў ужо прызвычаіцца да яго манеры размаўляць!..
На працягу дня я некалькі разоў выходзіў на лёд і старанна працаваў кіркай. Гэтая праца бадзёрыла мяне. Акрамя таго працаваць — значыла мець магчымасць пакінуць «Наўтылус» і дыхаць свежым паветрам рэзервуараў, замест густой, беднай кіслародам, задушлівай атмасферы карабля. Да вечара яма зрабілася глыбей на адзін метр.
Калі я вярнуўся на борт, я ледзь не задыхнуўся, уцягнуўшы ў лёгкія насычанае вуглекіслатой паветра. Шкада, што ў нас не было хімічных сродкаў для знішчэння гэтага шкоднага для дыхання газа! Кіслароду-ж нам хапала. Ён знаходзіўся ў вялізнай колькасці ў акаляючай нас вадзе, і нам лёгка было здабыць яго, разлажыўшы ваду электрычным токам з нашых батарэй. Я падумаў аб гэтым, але пазней адмовіўся ад гэтай думкі, бо яна не вырашала праблемы выдалення з атмасферы вуглекіслаты, якую мы вылучаем пры выдыханні і якая запоўніла ўсё судна з канца ў канец, Каб паглынуць яго, трэ’ было-б напоўніць вялікія пасудзіны едкім натрам і бесперапынна размешваць яго. Але едкага натра на «Наўтылусе» не было, і замяніць яго мы нічым не маглі.
Увечары капітану Нэма прышлося адчыніць краны сваіх рэзервуараў і выпусціць некалькі кубічных метраў паветра ў атмасферу судна. Каб ён не зрабіў гэтага, мы не прачнуліся-б раніцаю.
На другі дзень, 26 сакавіка, я зноў узяўся за працу гарняка, вырубаючы пяты метр яміны. Бакавыя сцены і столь тунэля значна сціснуліся. Ясна было, што пры такім тэмпе працы яны злучацца раней, чымсь «Наўтылус» паспее вызваліцца. У мяне ледзь кірка не выпала з рук. Навошта было калоць лёд, калі ўсё роўна мы павінны немінуча загінуць ад удушша або быць расціснутымі лёдам у такіх пакутах, якіх не выдумалі-б для сваіх палоннікаў самыя жорсткія дзікуны? Мне здавалася, што я схоплены сківіцамі нейкай жудаснай жывёліны і яны няўхільна сціскаюцца.
У гэтую хвіліну кіраваўшы нашай групай і сам энергічна працаваўшы кіркай капітан Нэма прайшоў каля мяне. Я затрымаў яго і паказаў рукою на сцяну нашай турмы. З боку штырборта яна наблізілася да карабля за ноч не меней як на чатыры метры.
Капітан Нэма зразумеў мяне і зрабіў мне знак следваць за ім. Мы вярнуліся на борт.
Зняўшы скафандр, я прайшоў за ім у салон.
— Спадар прафесар, — сказаў ён, — нам трэба будзе зрабіць якія-небудзь гераічныя захады, або нас замуруюць ільды шчыльней як цэмент.
— Так, — адказаў я, — але што мы можам зрабіць?
— О, — ускрыкнуў ён, — каб толькі мой «Наўтылус» быў настолькі моцным, каб вытрымаць гэты ціск і не расплюшчыцца!
— Дык што было-б тады? — запытаўся я, не разумеючы думкі капітана.
— Няўжо вам не зразумела, што замярзанне вады было-б для нас падмогай? Ператварыўшыся ў лёд вада-ж павінна заняць вялікі аб’ём і немінуча расшчапіць трымаючае нас у палоне ледзяное поле, як расшчэплівае яна, замярзаючы, нават скалы! Няўжо вы не разумееце, што гэта было-б нашым ратункам, а не гібеллю?
— Так, капітан, магчыма. Але якім трывалым ні быў-бы «Наўтылус», ён не зможа вытрымаць такога страшэннага ціску, і лёд сплюшчыць яго ў тоненькі аркушык.
— І я гэта ведаю, прафесар. Таму я і не спадзяюся больш на дапамогу прыроды, а разлічваю толькі на самога сябе. Трэба, чаго-б яно ні каштавала, перашкодзіць далейшаму замярзанню вады! Трэба яго спыніць! Цяпер ужо збліжаюцца не толькі бакавыя сценкі, але і перад носам і за кармой «Наўтылуса» засталося не больш як па дзесяць футаў вольнай вады. Наша ледзяная клетка звужаецца з усіх бакоў.
— На колькі часу, — запытаў я, — хопіць запасу паветра, які знаходзіцца ў рэзервуарах?
Капітан паглядзеў мне прама ў вочы.
— Паслязаўтра, — сказаў ён пасля нядоўгага маўчання, — рэзервуары апусцеюць!
Я заліўся халодным потам. Між тым гэты адказ не павінен быў здзівіць мяне: 22 сакавіка «Наўтылус» апусціўся ў мора каля полюса. Сёння было 26 сакавіка, — значыцца, мы ўжо пяць дзён жылі за кошт запасаў паветра на «Наўтылусе». Акрамя таго шмат паветра забіралі падводныя работы.
Цяпер, калі я пішу гэтыя радкі, успаміны аб перажытым так хвалююць мяне, што сударга жаху крывіць маё цела, і я прагна глытаю паветра, як быццам яго не стае маім лёгкім…
Між тым капітан Нэма, задуменны і маўклівы, напружана думаў. Раптам я убачыў, што яго захапіла нейкая думка. Спачатку ён быццам адштурхнуў яе, як відаць, незадаволены. Але потым з яго вуснаў сарваліся словы:
— Кіпяток, кіпяток!
— Кіпяток? — ускрыкнуў я.
— Так, прафесар. Мы замкнуты ў зусім вузкай прасторы. Чаму-б струменямі кіпятку, які выкідалі-б насосы «Наўтылуса», не падняць тэмпературы акаляючай нас вады і не спыніць працэс яе замярзання.
— Трэба паспрабаваць гэты спосаб, — сказаў я.
— Паспрабуем, спадар прафесар.
Тэрмометр, выведзены за борт, паказваў тэмпературу — сем градусаў ніжэй нуля. Я прайшоў за капітанам Нэма на кухню, дзе стаялі ёмістыя кіпяцільнікі для перагонкі марской вады ў прэсную.
У кіпяцільнікі даверху налілі вады, і ўся сіла электрычных батарэй «Наўтылуса» была пераключана на награванне змеевікоў, скрозь якія праходзіла вада. У некалькі хвілін вада дайшла да пункта кіпення. Насосы пачалі выпампоўваць яе, а на яе месца зараз-жа прылівала новая халодная вада. Цеплыня, якая развівалася электрычнымі батарэямі, была настолькі вялікай, што паступаўшая ў змеявік халодная марская вада выходзіла з яго нагрэтай да ста градусаў.