80000 кіламетраў пад вадой
Шрифт:
Адзін з матросаў даў мне звычайную на выгляд стрэльбу, але з трохі большым, як у агнястрэльнай прыкладам, пустым у сярэдзіне і зробленым з сталі. Прыклад гэты служыў рэзервуарам для сціснутага паветра, якое вырывалася ў дула, у той час, калі апушчаны курок адсоўваў клапан рэзервуара. Абойма з кулямі, прымацаваная да казённай часткі стрэльбы, змяшчала штук дваццаць электрычных куль, якія асобнай пружынай аўтаматычна падаваліся ў дула. Як толькі са стрэльбы вылятала куля, яе месца займала зараз-жа другая.
— Капітан Нэма, — сказаў я. — Гэта надзвычайная зброя і вельмі простая ва ўжыванні. Я хацеў-бы, хутчэй выпрабаваць яе на справе. Але якім чынам мы спусцімся на дно?
— «Наўтылус» стаіць цяпер на дне, на глыбіні дзесяці метраў. Мы можам ісці, прафесар.
— Але як мы выйдзем з карабля?
— Зараз убачыце.
І капітан Нэма надзеў на галаву медную каску. Кансель і я зрабілі тое самае. На развітанне Нэд Лэнд не без іроніі пажадаў нам шчаслівага палявання.
Вакол каўняра маёй курткі быў зроблены медны абруч са шрубавай нарэзкай, на які навінчвалася медная каска. Тры адтуліны ў касцы са ўстаноўленымі ў іх таўстымі шыбамі давалі магчымасць глядзець ва ўсе бакі, варочаючы галаву ў сярэдзіне каскі. Як толькі каска была завінчана, пачаў працаваць апарат Руквейроля, прымацаваны за спіною.
Надзеўшы на пояс лямпу Румкорфа, я ўзброіўся стрэльбай і быў гатовы адправіцца. Але, каб быць шчырым, прызнаюся, што ў цяжкім скафандры, прыкаваны да падлогі ботамі, налітымі свінцом, я адчуў, што не здолею зрабіць ніводнага кроку.
Але, відаць, гэта было звычайнай справай. Мяне вывалаклі ў маленькую кабінку побач з гардэробнай. Маіх спадарожнікаў выпхалі следам за мной такім-жа чынам. Я чуў, як за намі зачыніліся дзверы і мы апынуліся ў абсалютнай цемры.
Праз некалькі хвілін да маіх вушэй данёсся моцны свіст. Я адчуў, як нешта халоднае паднімаецца ад ног да грудзей. Відаць, знутры карабля адчынілі кран, які дае доступ марской вадзе, і яна залівала зараз кабінку, у якой мы знаходзіліся. Як толькі вада запоўніла ўсю кабінку, расчыніліся другія дзверы, прабітыя ў барту «Наўтылуса» і мы ўбачылі бледны змрок. Праз секунду мы ўжо ступалі па дну мора.
Як мне цяпер апісаць уражанні ад гэтай экскурсіі па дну марскому? Словы не могуць перадаць бачаныя мною цуды. Калі нават пэндзаль мастака не можа намаляваць дзіўныя эфекты воднай стыхіі, дык як-жа патрабаваць гэтага ад пяра?
Капітан Нэма ішоў наперадзе. Яго матрос ішоў апошнім. Кансель і я ішлі побач пасярэдзіне, як быццам можна было гутарыць праз нашы металічныя каскі. Я больш не адчуваў цяжару скафандра, свінцовых ботаў, рэзервуара са сціснутым паветрам і металічнай каскі, у якой мая галава боўталася, як арэх у лушпіне. Усе гэтыя прадметы, апушчаныя ў ваду, гублялі ў вазе акурат столькі, колькі важыла вада, якую яны выціскалі. Я дзякаваў гэтаму фізічнаму закону, адкрытаму яшчэ Архімедам і даўшаму магчымасць рухацца.
Мяне здзівіла яркае святло, якое залівала дно, не гледзячы на трыццаціфутавы пласт вады. Сонечныя праменні вольна пранізвалі гэтую водную тоўшчу і нібы знішчалі яе колер. Я выразна бачыў драбнюткія прадметы за сотню метраў ад мяне. Далей абрысы рабіліся цмянымі, фарбы згушчаліся, сінелі і нарэшце ўсё знікла ў сінім змроку. Асяроддзе, якое атуляла мяне, здавалася тым-жа паветрам, больш сціслым, чымся зямная атмасфера, але не менш празрыстым. Над сабою я бачыў спакойную паверхню мора.
Мы крочылі па дробнаму, сцісламу і ідэальна гладкаму пяску, не маючаму тых зборак, што хвалі пакідаюць на ўзбярэжных пясках. Гэтае дно служыла сапраўдным рэфлектарам для сонечных прамянёў. Вось чаму так ярка былі асветлены водныя тоўшчы, кожная малекула якіх была літаральна пранізана святлом. Ці павераць мне, калі я скажу, што на гэтай глыбіні ў трыццаць футаў было таксама светла, як на паверхні вады ў светлы дзень?
На працягу чвэрці гадзіны мы ступалі па гэтаму іскрыстаму пясчанаму дну, пасыпанаму недатыкальным пылам мільярдаў драбнюткіх ракушак. Корпус «Наўтылуса», які здаваўся на адлегласці доўгай скалою, памалу раставаў у аддаленні: яго пражэктар, калі на дне надыйдзе ноч, павінен быў сваімі яркімі промнямі палегчыць нам зварот на борт.
Мы ўсё ішлі і ішлі, а прасторная пясчаная раўніна, здавалася не мела межаў. Я рассоўваў рукамі рэдкія фіранкі, але яны зараз-жа злучаліся за маёй спіной, і ціск вады ў момант знішчаў сляды маіх крокаў на пяску. Нарэшце ўводдалі цмяна пачалі вызначацца нейкія абрысы. Падышоўшы бліжэй, я разглядзеў падводныя скалы, густа заросшыя зоафітамі. Тут мне кінуўся ў вочы эфект, які ўласцівы толькі вадкаму асяроддзю.
Было каля дзесяці гадзін раніцы. Сонечныя праменні падалі ў ваду пад вострым вуглом, і святло іх пералівалася ў вадзе нібы ў прызме, афарбоўвала бакі кветак, скал, паліпаў, раслін ва ўсе сем колераў сонечнага спектра. Гэты колерны хаос, гэты калейдаскоп яскравых фарбаў — фіялкавай, сіняй, блакітнай, зялёнай, жоўтай, аранжавай і чырвонай, рассыпаных у вадзе, як на палітры тэмпераментнага мастака, быў сапраўдным святам для вачэй, быў сапраўдным цудам!
Як прыкра было, што я не мог падзяліцца з Канселем сваімі адчуваннямі, той радасцю, якая хваляй залівала мяне і шукала выйсця ў гуках, і як я шкадаваў, што не ведаў мовы знакаў, на якой капітан Нэма размаўляў са сваімі матросамі! І вось, не маючы нічога лепшага, я размаўляў сам з сабою, крычаў у мядзяную каску, якая закрывала мне галаву, мажліва трацячы на бескарысныя словы больш паветра, як трэба было.
Кансель, таксама як і я, спыніўся, ашаломлены гэтым дзівосным відовішчам.
Мне здалося, праўда, што добры хлапец, убачыўшы зоафітаў і малюскаў, пачаў класіфікаваць…
Дно было ўсеянае мноствам паліпаў і ігласкурых. Разнастайныя асцідыі, карпулярыі, якія жывуць у адзіноцтве, пушыстыя акуліны, якіх раней называлі «белымі караламі», фунгіі, маючыя форму шампіньёнаў, актыніі з вянцом шчупальцаў вакол рота, — стваралі сапраўдны кветнік. Але лепшымі аздобамі гэтага марскога саду былі парпіты з мярэжнымі каўнярамі блакітных шчупальцаў, марскія звёзды, складаўшыя цэлыя сузор’і на пяску, астэрафіты, далікатныя мярэжы якіх, быццам сплеценыя рукамі наяд [34] , павольна варушыліся ад слабага вагання вады, якое выклікаў наш прыход, і нарэшце Pelagia panopyra, якая асвятляла-б нам шлях сваім фасфарычным бляскам, каб мы ішлі ўначы.
34
Наяды — у старагрэцкай міфалогіі — жаночыя духі вод.
Я шчыра шкадаваў, калі мне прыходзілася душыць пад ботамі выдатных малюскаў, тысячамі засцілаўшых дно, — кальмараў, грабенчатых вісельнікаў, шкляначак, птэратрахей, байдарак і шмат іншых твораў невычарпальнага ў сваім багацці акіяна.
Але трэба было ісці ўперад, і мы ішлі. Над нашымі галовамі павольна плылі атрады фізалій з развінутымі нябесна-блакітнымі шчупальцамі і медуз, светларужовыя апалавыя шапкі якіх, з блакітным паскам па краях, баранілі нас ад сонечных праменняў.
Усе гэтыя цуды я назіраў на працягу якой-небудзь чвэрці мілі, нахаду, амаль не спыняючыся, спяшаючыся за капітанам Нэма, які хутка ішоў наперад. Неўзабаве характар грунта змяніўся. Пясок змяніўся пластом тваністага глею, які амерыканцы завуць «оазам». Гэты глей складаўся галоўным чынам з крамністых альбо вапнавых ракушак. Затым мы прайшлі па заросшай водарасцямі паляне. Падводныя лугавінкі, пакрытыя густой расліннасцю, слаліся пад нагамі, як пухкі дыван, вытканы таленавітым майстрам.