80000 кіламетраў пад вадой
Шрифт:
У той час, калі я разглядаў гэтую нерухомую тушу, штук шэсць ненажэрных яе сваякоў раптам паказаліся каля лодкі. Не звяртаючы на нас ніякай увагі, яны накінуліся на труп блакітнай акулы і пачала вырываць адзін у аднаго кавалкі.
А палове дзевятай мы вярнуліся на борт «Наўтылуса».
Апынуўшыся ў сябе ў каюце, я аднавіў у памяці здарэнні сённяшняй раніцы. З іх можна было вывесці два вывады. Першы аб тым, што капітан Нэма — адважнейшы чалавек, і другі — што, не гледзячы на сваю нянавісць да чалавецтва, ад якога ён уцёк на дно марское, ён рызыкаваў сваім жыццём, каб выратаваць жыццё невядомага яму бедняка. Што-б ні казаў пра сябе гэты дзіўны чалавек, відаць, ён не здолеў да канца прыдушыць гуманныя пачуцці ў сваім сэрцы!
Калі я сказаў яму гэта, ён адказаў мне з некаторым хваляваннем.
— Гэта быў індус, жыхар прыгнечанай краіны. Да апошняга ўздыху я буду на баку ўсіх прыгнечаных, і кожны прыгнечаны быў, ёсць і будзе братам мне!
Раздзел чацвёрты
Чырвонае мора
Дваццаць дзевятага студзеня ўдзень востраў Цэйлон знік за гарызонтам, і «Наўтылус» з хуткасцю дваццаць міль у гадзіну пусціўся ў лабірынт праток, аддзяляючых Мальдыўскія астравы ад Лакедыўскіх. Ён прайшоў каля Кітана, каралавага вострава, адкрытага Васко дэ Гама ў 1499 годзе, аднаго з дзевятнаццаці буйнейшых астравоў Лакедыўскага архіпелага, размешчанага пад 10°0' і 14°30' паўночнай шыраты і 69°0' і 50°72' усходняй даўгаты.
Мы прайшлі да гэтага часу шаснаццаць тысяч дзвесце дваццаць міль, альбо сем тысяч пяцьсот лье з моманту адплыцця з Японскага мора.
На другі дзень, 30 студзеня, калі «Наўтылус» усплыў на паверхню, зямлі ўжо не было відаць. Судна накіроўвалася цяпер на паўночна-паўночны захад, да мора Оман, паміж Аравіяй і Індыйскім паўвостравам, якое служыць уваходам у Персідскую затоку.
Персідская затока была для нас тупіком, далейшага прахода праз яе не было. Куды нас вёў капітан Нэма? Я не мог адказаць на гэтае пытанне ні сабе, ні тым больш Нэду Лэнду, задаўшаму мне яго ў гэты дзень.
— Мы ідзем туды, дарагі Нэд, куды глядзяць вочы капітана Нэма, — адказаў я яму.
— Баюся, што гэта не давядзе нас да дабра, — сказаў канадзец. У Персідскай затокі толькі адзін уваход, ён-жа служыць і выхадам, і калі мы войдзем у яе, нам немінуча прыйдзецца вяртацца назад.
— Што-ж, і павернем, Нэд. Калі-ж пасля Персідскай затокі капітан Нэма захоча наведаць Чырвонае мора, Баб-эль-Мандэбская пратока заўсёды гатова прапусціць яго карабель.
— Спадар прафесар, вы не горш за мяне ведаеце, што Чырвонае мора такое-ж закрытае мора, як і Персідская затока, — сказаў мне Нэд Лэнд, — бо Суэцкі канал яшчэ не пракапаны і нават гэткае таямнічае судна, як «Наўтылус», не здолее прабрацца праз катлаваны будучых яго шлюзаў. Такім чынам Чырвонае мора ніяк не зможа наблізіць нас да Еўропы.
— Але я і не казаў вам, што мы набліжаемся да Еўропы.
— Што-ж вы аб гэтым думаеце?
— Я думаю, што наведаўшы цікавыя воды, амываючыя берагі Аравіі і Егіпта, «Наўтылус» зноў вернецца ў Індыйскі акіян, — ці праз Мазамбікскую пратоку, ці каля Маскарэнскіх астравоў, — і дасягне мыса Добрай Надзеі.
— Дапусцім, што так яно і будзе, — вёў далейшы допыт Нэд Лэнд. — Ну-с, а пасля таго, як мы дабяромся да мыса Добрай Надзеі?
— «Наўтылус» абміне яго і апынецца ў тым самым Атлантычным акіяне, дзе мы яшчэ не былі. Скажыце праўду, Нэд, няўжо вас стаміла гэтае падводнае плаванне? Няўжо вам надакучыла гэтая несканчальная разнастайнасць падводных пейзажаў? Што тычыцца мяне, дык, прызнаюся, я з усёй шчырасцю шкадую, што канчаецца гэтае дзіўнае падарожжа, аб якім не можа і марыць ніводзін чалавек.
— Няўжо вы забыліся, спадар прафесар, — сказаў канадзец, — што вось ужо тры месяцы, як мы знаходзімся ў палоне на гэтым падводным караблі?
— Я гэтага не памятаю, Нэд, і памятаць не хачу! Я не лічу ні гадзін, ні дзён прабывання на «Наўтылусе».
— Чым-жа гэта скончыцца?
— Канец прыйдзе ў свой час! У дадатак, мы нічым не можам паскорыць яго наступлення і толькі дарэмна спрачаемся. Каб вы, мой адважны Нэд, прышлі і сказалі мне: «Ёсць выпадак уцячы адсюль!» — я-б з ахвотай абмеркаваў разам з вамі нашы шансы на вызваленне. Але такога выпадку пакуль яшчэ няма, і, шчыра кажучы, я мала веру ў тое, што капітан Нэма адважыцца калі-небудзь увайсці ў еўрапейскія моры.
З гэтага кароткага дыялога відаць, што я стаў фанатычным прыхільнікам «Наўтылуса» і яго загадкавага капітана.
Што тычыцца Нэда Лэнда, дык ён скончыў гутарку наступным выразам:
— Усё гэта вельмі добра, але па-мойму, дзе ёсць прымус, там няма прыемнасці!
На працягу наступных чатырох дзён, да 3-га лютага, «Наўтылус» вандраваў па мору Омана з рознымі хуткасцямі і на розных глыбінях. Здавалася, ён плыў так сабе, як быццам не вызначыўшы яшчэ канчатковага шляху, але ні разу за гэтыя дні мы не перасеклі тропіка Рака.
Перад тым, як развітацца з гэтым морам, мы на працягу некалькіх хвілін назіралі Маскат, галоўны горад Омана. Я быў зачараваны яго прыгожым выглядам: белыя будынкі і ўмацаванні на чорным грунце скал сапраўды былі надзвычай эфектныя. Я любаваўся круглымі купаламі яго мячэцей, вострымі шпілямі яго мінарэтаў, свежай зелянінай яго тэрас. Але гэтая здань цягнулася нядоўга, і «Наўтылус» зноў апусціўся ў глыбіні цёмных вод.
Затым наша судна паплыло на адлегласці шасці міль ад зямлі ўздоўж берагоў Аравіі, каля Махраха і Гадрамаута, каля звілістай лініі невысокіх гор, сям-там усеяных старажытнымі руінамі. Пятага лютага мы нарэшце ўвайшлі ў Адэнскую затоку, нібы лейку, устаўленую ў шыйку Баб-эль-Мандэбскай пратокі, праз якую воды Індыйскага акіяна пераліваюцца ў Чырвонае мора.
Шостага лютага «Наўтылус» усплыў на паверхню мора, маючы перад сабою горад Адэн, па прыродных умовах сапраўдны аравійскі Гібралтар, захоплены ангельцамі ў 1839 годзе і цяпер ператвораны ў зусім непрыступную крэпасць. Я бачыў здалёк васьмісценныя мінарэты гэтага горада, які, па словах гісторыка Эдрыдзі, некалі быў самым жвавым і багатым гандлёвым пунктам на ўсім узбярэжжы.
Я быў упэўнены, што ад Адэна капітан Нэма паверне «Наўтылус» назад. Але я памыліўся.
На другі дзень, 7 лютага, мы ўвайшлі ў Баб-эль-Мандэбскую пратоку. Назва пратокі па-арабску азначае «Дзверы слёз». Даўжыня пратокі ўсяго пяцьдзесят два кіламетры, і «Наўтылус», які імчаўся з усёй хуткасцю, прайшоў яе менш як за гадзіну. Але мне не ўдалося нічога ўбачыць, нават берагоў вострава Перыма, захопленага ангельцамі для таго, каб узмацніць панаванне Адэна над морам. Надта многа ангельскіх і французскіх караблёў, злучаючых Суэцкі перашыек з Бамбеем, Калькутай, Мельбурнам і востравам св. Маўрыкія, баразнілі ваду пратокі, каб «Наўтылус» мог плыць па паверхні яго. Таму мы ўвесь час плылі пад вадой.
Нарэшце, а поўдні, мы ўвайшлі ў воды Чырвонага мора.
Чырвонае мора! Ніколі хмары не праліваюцца дажджом над яго паверхняй! Ніколі неба над ім не хмурыцца воблакамі! Ніводная значная рэчка не нясе ў яго сваіх вод! Распаленае сонца выклікае вялізнае выпарэнне яго верхніх пластоў, і ўзровень іх кожны год зніжаецца на паўтара метры.
Каб гэтая дзіўная затока была адрэзана ад акіяна і ператварылася ў возера, мусіць, яно ўжо высахла-б. Узровень вады ў ёй ніжэй, як у замкнутым з усіх бакоў Каспійскім моры, дзе колькасць выпараемай вады акурат замяшчаецца колькасцю ападкаў.